Konfederacja (historia Polski): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Addbot (dyskusja | edycje)
m Bot: Przenoszę linki interwiki (8) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q1747906
Liburna (dyskusja | edycje)
Nie podano opisu zmian
Linia 1:
'''Konfederacja''' ([[Łacina|łac.]] ''confoederatio'', związek) – związek zbrojny zawiązywany przez duchowych, [[szlachta|szlachcicówszlachtę]] i miasta w celu realizacji własnych celów lub w zastępstwie władzy państwowej, tworzony w [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|Polsce]] i na [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwie]] w wiekach XIII-XIX. Jej genezy należy szukać w [[średniowiecze|średniowiecznym]] [[prawo oporu|prawie oporu]] ([[Łacina|łac.]] ''ius resistendi'') przeciwko władcy.
 
Charakterystyczną cechą konfederacji była przynależność imienna; spis jej członków sporządzano w akcie jej zawiązania. Jako że zawiązanie następowało dla realizacji z góry określonego celu, konfederacja miała charakter czasowy.
Linia 14:
== Rzeczpospolita Obojga Narodów ==
 
W czasie bezkrólewia po śmierci [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] w 1572 roku wykształcił się nowy rodzaj tego typu związków: [[konfederacja generalna]] lub [[konfederacja kapturowa]], zastępująca najważniejsze instytucje państwa, które w normalnym trybie działały ''w imieniu króla'', gdy nie było monarchy. Uchwały konfederacji generalnej stanowione były większością głosów.
 
Prawo do występowania poddanych przeciwko władcy gwarantował artykuł ''de non praestanda oboedientia'' [[konfederacja warszawska (1573)|konfederacji warszawskiej]] w [[1573]] roku, wysnuty z [[przywilej mielnicki|przywileju mielnickiego]] z [[1501]], gdzie zapewniano [[Urzędy senatorskie|senatorom]] prawo do uważania króla, który przekroczył swoje uprawnienia za tyrana.<ref>[[Wacław Sobieski]], Król czy tyran. Idee rokoszowe a różnowiercy za czasów Zygmunta Augusta, w: Reformacja w Polsce, r. IV, Warszawa 1926, s. 1-2.</ref>