Gustav Noske: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Addbot (dyskusja | edycje)
m Bot: Przenoszę linki interwiki (20) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q57353
JarektBot (dyskusja | edycje)
Robot skopiował szablon {{Kontrola autorytatywna}} z en:Gustav Noske, de:Gustav Noske.; zmiany kosmetyczne
Linia 20:
|www =
}}
'''Gustav Noske''' (ur. [[9 lipca]] [[1868]] roku w [[Brandenburg an der Havel|Brandenburgu]] - zm. [[30 listopada]] [[1946]] roku w [[Hanower|Hanowerze]]ze) niemiecki działacz polityczny ([[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|SPD]]) i minister rządu Rzeszy.
W latach 1919-20 był ministrem Reichswehry w rządzie Rzeszy – pierwszym ministrem obrony [[Republika Weimarska|Republiki Weimarskiej]].
 
Urodził się w Brandenburgu nad [[Hawela|Hawelą]]. Z zawodu był mistrzem rzeźnictwa. Z polityką związał się poprzez działalność w związku zawodowym. Należał do [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|Partii Sojaldemokratycznej]] (''Sozialdemokratische Partei Deutschlands'', SPD). W roku 1906 dostał się do [[Reichstag|Reichstagu]]u. Pozostał posłem w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Interesował się sprawami wojskowymi oraz [[Kolonie niemieckie|kwestiami kolonialnymi]]. Można go zakwalifikować do prawego skrzydła socjalistów.
 
Najbardziej wsławił się stłumieniem, w uzgodnieniu z również socjaldemokratycznym [[Kanclerze Niemiec#Kanclerz Republiki Weimarskiej|kanclerzem Republiki Weimarskiej]] [[Friedrich Ebert|Friedrichem Ebertem]] powstania komunistów i lewicowych socjaldemokratów, tzw. [[Powstanie Spartakusa (1919)|powstania Spartakusa]], zorganizowanego przez [[Związek Spartakusa]] w styczniu 1919 roku. W tym celu zalegalizował i posłużył się skrajnie prawicowymi organizacjami paramilitarnymi [[Freikorps]]ów. W dniach 10-17 stycznia 1919 Freikorpsy wraz żołnierzami [[Reichswehra|Reichswehry]] pod dowództwem generała [[Walther von Lüttwitz|von Lüttwitza]] stłumiły powstanie Spartakusa, którego przywódcy (jednocześnie przywódcy [[Niezależna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|USPD]]<ref>Niezależna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, wyodrębniona z SPD, lewicowa frakcja niemieckiej partii socjaldemokratycznej</ref>) – [[Róża Luksemburg]] i [[Karl Liebknecht]] – zostali po aresztowaniu przez pruską policję przekazani żołnierzom Freikorpsów. Oboje zostali następnie zamordowani, a sprawcy nie ponieśli z tego tytułu żadnej faktycznie odpowiedzialności<ref>Ciało Róży Luksemburg po zamordowaniu wrzucono do [[Hawela|Kanału Haweli]]. Odnaleziono je dopiero w lipcu 1919. Dwóch bezpośrednich sprawców zbrodni zostało skazanych na nieznaczne (2 lata) kary więzienia, trzeci zbiegł zagranicę. Mocodawcy nie zostali ustaleni ani ukarani.</ref>. Już ze względu na ten fakt Noske jest postacią kontrowersyjną.
Linia 29:
Był jednym z nielicznych przedstawicieli SPD gotowych na współpracę z konserwatywną, monarchistyczną w poglądach (zatem antyrepublikańską) kadrą oficerską, pozostawiając jej kontrolę nad armią. Był jednak zaskoczony, gdy w konsekwencji swej polityki, po rozmowie z gen. [[Hans von Seeckt|Hansem von Seecktem]] w czasie tzw. [[Pucz Kappa-Lüttwitza|puczu Kappa-Lüttwitza]] (skierowanego z kolei przez Freikorpsy i część Reichswehry przeciw rządowi Rzeszy) w marcu 1920 uświadomił sobie, że Reichswehra wykonuje rozkazy swego dowództwa, a nie rządu [[Republika Weimarska|Republiki Weimarskiej]] i uważa się za siłę [[autonomia|autonomiczną]] w państwie<ref>Hans von Seeckt bezceremonialnie oświadczył Noskemu: "jeden garnizon nie będzie strzelał do innego garnizonu"- odmawiając wykonania rozkazu ministra obrony skierowania wojsk przeciw zamachowcom. Jerzy Krasuski w "Historii Niemiec" podaje inne słowa: "Reichswehra nie strzela do Reichswehry".</ref>.
 
Od roku 1920 Noske pełnił funkcję prezydenta [[Hanower|Hanoweru]]u. Został zdymisjonowany przez rząd kanclerza [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]] po przejęciu władzy przez [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]] w trybie tzw. [[Gleichschaltung]] ([[Język polski|pol.]] "ujednolicenie"), czyli wprowadzenia komisarycznych rządów kontrolowanych przez NSDAP w [[Kraj związkowy|krajach związkowych]] Rzeszy wiosną 1933, na podobieństwo komisarycznego rządu Prus wprowadzonego przez kanclerza Rzeszy [[Franz von Papen|von Papena]] latem 1932. Po odsunięciu od władzy Noske nie został poddany represjom i regularnie pobierał rentę państwową w pełnym wymiarze należnym emerytowanemu prezydentowi Hanoweru.
 
Po [[20 lipca]] [[1944]] został aresztowany przez [[Gestapo]] za domniemany udział w [[zamach 20 lipca|próbie zamachu stanu 20 lipca]]. Noske został uwolniony przez wkraczające do Niemiec oddziały alianckie. Po wojnie mieszkał w [[Hanower|Hanowerze]]ze. Zmarł podczas przygotowań do wykładów w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]].
{{Przypisy}}
{{Kontrola autorytatywna|VIAF=10638166|LCCN=n/87/876906|GND=118588761|TYP=p}}
 
[[Kategoria:Urodzeni w 1868|Noske Gustav]]
[[Kategoria:Zmarli w 1946|Noske Gustav]]