Roman Dmowski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Po 1989: m |
akurat na wstep znalezc mozna naprawde sporo zrodel, o Dziedzictwie tez jest wazne bo powiesc ta przez krytykow oskarzana byla o promowanie antysemityzmu |
||
Linia 86:
W pierwszych latach działalności długo był krytyczny wobec chrześcijaństwa, którego normy moralne uważał za sprzeczne z założeniami i potrzebami „zdrowego, narodowego egoizmu”, skłaniał się raczej do podporządkowanego interesom państwa lub narodu na wzór protestantyzmu w wydaniu niemieckim lub angielskim<ref>Adam Zamoyski, ''The Polish Way'', Londyn, John Murray, 1987, s. 329.</ref>. Później, w publikacji ''Kościół, naród i państwo'' (1928) zmienił poglądy i podkreślił znaczącą rolę, jaką odgrywa dla narodu polskiego [[Katolicyzm|wiara katolicka]] i [[Kościół katolicki|Kościół]] – ''Katolicyzm nie jest dodatkiem do polskości, zabarwieniem jej na pewien sposób, ale tkwi w jej istocie, w znacznym stopniu stanowi jej istotę. Usiłowanie oddzielenia u nas katolicyzmu od polskości, oderwania narodu od religii i Kościoła, jest niszczeniem samej istoty narodu''. Z jego publikacji wywodzi się idea Polski jako ''wielkiego państwa katolickiego narodu polskiego''.
Dmowski nie ukrywał także sympatii do ruchu [[faszyzm|faszystowskiego]] w wywiadzie dla Gazety Warszawskiej w 1925 stwierdził - "Gdybyśmy byli podobni do dzisiejszych Włoch, gdybyśmy mieli taką organizację jak faszyzm, gdybyśmy wreszcie mieli Mussoliniego, największego niewątpliwie człowieka w dzisiejszej Europie, niczego więcej nie byłoby nam potrzeba". Próbował naśladować [[faszyzm włoski]] tworząc Obóz Wielkiej Polski<ref>Richard S. Levy ''World Fascism: A Historical Encyclopedia - Tom 1''; Cytat: ''Dmowski tried to emulate Italian Fascism by setting up the extraparliamentary Greater Poland Camp (Oboz Wielkiej Polski; OWP)''</ref>.
Dmowski był przeciwny [[feminizm]]owi, gdyż uważał równouprawnienie kobiet za szkodliwe dla ruchu narodowego i idei Polski narodowej<ref>{{cytuj książkę | autor = Agnieszka Janiak-Jasińska| autor2 = Katarzyna Sierakowska| autor3 = Andrzej Szwarc| tytuł = Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet po 1918 roku (na tle porównawczym)| url = | wydanie = | wydawca = Wydawnictwo Neriton| miejsce = Warszawa| data = | rok = 2009| miesiąc = | strony = 281| rozdział = ''Między polityką a działalnością społeczną - Narodowa Organizacja Kobiet w dwudziestoleciu międzywojennym''| autor r = Robert Kotowski| tom = II| isbn = 978-83-7543-101-8| język = pl| data dostępu = }}</ref>. === Dmowski a antysemityzm ===
Jednym z elementów głoszonej przez Dmowskiego ideologii był antysemityzm. Dmowski podzielał antysemickie poglądy ówczesnego Kościoła katolickiego, widząc Żydów jako podstawę spisku antykatolickiego z udziałem komunistów, socjalistów, liberałów, masonów i protestantów<ref>Richard S. Levy ''Antisemitism: A Historical Encyclopedia of Prejudice and Persecution'' 2005 s. 182; cytat: ''In general, Dmowski shared the antisemitic views of the Catholic Church at that time, seeing Jews as the linchpin of an anti-Catholic conspiracy involving communists, socialists, liberals, Freemasons, and Protestants.''</ref>. Tezy te powiązane był z głoszoną przed Dmowskiego tezą „narodowego egoizmu”<ref>Murray Baumgarten, Peter Kenez, Bruce Allan Thompson ''Varieties of Antisemitism: History, Ideology, Discourse'' 2009 s. 175</ref>.
Dmowski uważał Żydów za sprzyjających Niemcom wrogów Polski<ref>”Roman Dmowski oświadczył, (...) że Żydzi od dawna służyli interesom niemieckimi są straszliwymi wrogami Polski” – Ezra Mendelsohn, ''Żydzi Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym.'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 65.</ref>, element niepewny i niepożądany<ref>”Stanowisko endecji wobec kwestii żydowskiej doprowadzone do logicznej konkluzji oznaczać mogło tylko jedną rzecz – uwolnienie Polski od żydowskiej części jej ludności w taki czy inny sposób.” – Ezra Mendelsohn, ''Żydzi Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym.'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 65.</ref>, sprzeciwiał się ich asymilacji<ref>”Antyasymilacyjne koncepcje prawicy zostały podsumowane przez Dmowskiego, gdy pisał (przed I wojną światową): ‘w charakterze tej rasy (...) tyle się nagromadziło i ustaliło właściwości odrębnych, obcych naszemu ustrojowi moralnemu, wreszcie w naszym życiu szkodliwych, że zlanie się z większą ilością tego żywiołu zgubiłoby nas, zastępując elementami rozkładowymi te młode, twórcze pierwiastki, na których budujemy swą przyszłość.” – Ezra Mendelsohn, ''Żydzi Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym.'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 65.</ref>.
Linia 95 ⟶ 99:
W latach trzydziestych sprzyjał radykalizacji młodzieży nacjonalistycznej i prowadzonym przez nią kampaniom antysemickim<ref>”Sam Dmowski (...) nie zrobił nic, żeby w swojej partii powstrzymać rosnącą falę nastrojów pronazistowskich” – Ezra Mendelsohn, ''Żydzi Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym.'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 105.</ref>. Żydów obarczał za rozbiory polskie pisząc w opracowaniu "Przewrót" z roku 1934
::''Gdyby Polska nie miałaby tylu Żydów, nigdy by nie było rozbiorów''<ref>Ludwik Malinowski ''Dramaty ludzi władzy II Rzeczypospolitej'' 2001 str. 79</ref>
W 1931 napisał i opublikował powieść [[Dziedzictwo (powieść)|„Dziedzictwo”]]. Powieść ta przez krytyków oskarżana jest o antysemityzm<ref>[http://wyborcza.pl/1,76498,3001444.html?as=1&ias=2&startsz=x „Dmowski – fatalne dziedzictwo”, „Gazeta Wyborcza” z dn. 04.11.2005 r.]</ref>.
=== Dmowski o konflikcie w Stronnictwie Narodowym i Obozie Narodowo-Radykalnym ===
Linia 100 ⟶ 106:
Dmowski wyrokował, iż działania rozłamowców za sprawą ich „umysłowych” i „politycznych” niedostatków skazane są na niepowodzenie. Artykułował nawet, że zażegnywanie konfliktu nie przyniesie rezultatu, wychodząc z założenia, iż aprobata dla rozwinięcia się sporu w dalszej perspektywie umożliwi definitywne odcięcie się oenerowców od obozu narodowego<ref name="romandmowski.pl"/>.
=== Kontakty z sowieckimi dyplomatami ===
Dmowski oraz Narodowi Demokraci byli postrzegani jako potencjalni partnerzy dla sowieckiej dyplomacji(w opozycji do [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]] z powodu jego walki przez całe życie przeciwko Rosji). Wynika to z historycznego kontekstu - endecja kierowana przez Dmowskiego była antybrytyjska i antyniemiecka
== Życie prywatne ==
Dmowski nigdy się nie ożenił. W opinii większości biografów jednym z powodów była nieodwzajemniona miłość do [[Maria Piłsudska (żona)|Marii Juszkiewiczowej]], późniejszej żony [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]]. Rywalizacja z Piłsudskim na tym tle mogła być jedną z przyczyn późniejszych antagonizmów tych polityków<ref>Por. np. Tomasz i Daria Nałęcz, ''Józef Piłsudski: Legendy i Fakty'' wyd. MAW 1988, s. 98<br />cyt. „Nie brakowało jej jednak wielbicieli. Znalazł się wśród nich i Piłsudski. Jego najpoważniejszym rywalem, zabiegającym o wzajemność pięknej Marii, okazał się Roman Dmowski, późniejszy przywódca narodowej demokracji. Ta walka o kobietę obrosła w swoistą legendę. Apologeci Piłsudskiego utrzymywali, iż Maria nie odwzajemniała uczuć Dmowskiego. Odtrącony, nie mógł ponoć darować, iż zdecydowała się na małżeństwo z konkurentem. Fakt ten miał zaciążyć na utrzymującej się do końca życia wrogości dzielącej obydwu działaczy. Przeciwnicy zaś Piłsudskiego, chociaż nie negowali faktu, iż on właśnie wyszedł ostatecznie zwycięsko z rywalizacji, podkreślali jednak silne zaangażowanie uczuciowe Marii w związek z Dmowskim. Ten romans i zazdrość o przeszłość wybranki miały, ich zdaniem, zadecydować o niechęci Piłsudskiego do Dmowskiego.”.</ref>.
Odnośnie swoich przekonań religijnych Dmowski był [[Deizm|deistą]] i przez całe życie pozostawał indyferentny religijnie, jednak na krótko przed śmiercią nawrócił się i postanowił powrócić na łono Kościoła katolickiego
== Ordery, odznaczenia i tytuły naukowe ==
Linia 211 ⟶ 217:
* [[Związek Młodzieży Polskiej "Zet"]]
{{Przypisy|2}}
== Bibliografia ==
| |||