Imiona słowiańskie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Wojgniew (dyskusja | edycje)
Wojgniew (dyskusja | edycje)
→‎Rodzaje imion słowiańskich: przestrojenie, wcześniejsza treść była niespójna (brak logicznego ciągu)
Linia 31:
=== Imiona złożone (dwuczłonowe) ===
Imiona dwuczłonowe to znacząca część [[Język staropolski|staropolskiego]] nazewnictwa osobowego. Zdaniem [[Witold Taszycki|Witolda Taszyckiego]] imiona te miały kiedyś budowę w kształcie zdania oraz wyrażały życzenie, aby narodzonemu dziecku szczęściło się zgodnie z imieniem-wróżbą. Z czasem imiona te zostały skrócone do obecnej - dwuczłonowej formy. Przeważają w nich wyrazy oraz [[morfem]]y o znaczeniu pozytywnym, melioratywnym<ref name="D. Podlawska"/>.
 
Jak wspomniano wcześniej, dawne imiona słowiańskie składały się często z dwóch członów ([[leksem]]ów), dlatego nazywa się je dwuczłonowymi lub złożonymi, np. imię [[Bolesław (imię)|Bolesław]] składa się z członów ''bole-'' i ''-sław''. Niektóre leksemy występowały tylko na początku imienia (czyli jako pierwszy leksem) lub tylko na końcu (czyli tylko jako drugi), a inne zarówno na początku jak i na końcu.
 
Uważa się, że imionami dwuczłonowymi obdarowywano pierwotnie dzieci z wyższych warstw społecznych. Najczęsciej w użyciu, jako drugi człon, były: -mir i -sław (np. chorw. Častimir, pol. [[Bolesław (imię)|Bolesław]])<ref name="Rzetelska-Feleszko"/>.
 
Jak wspomniano wcześniej, dawne imiona słowiańskie składały się często z dwóch członów ([[leksem]]ów), dlatego nazywa się je dwuczłonowymi lub złożonymi, np. imię [[Bolesław (imię)|Bolesław]] składa się z członów ''bole-'' i ''-sław''. Niektóre leksemy występowały tylko na początku imienia (czyli jako pierwszy leksem) lub tylko na końcu (czyli tylko jako drugi), a inne zarówno na początku jak i na końcu co dawało możliwość przestawienia kolejności członów, przez co powstawały pary imion takie jak [[Sławomir]] i [[Mirosław]], [[Radomił]] i [[Miłorad]], [[Gniewomir]] i [[Mirogniew]].
Poniżej zestawienie wybranych członów wraz z ich znaczeniem i przykładowymi imionami:
 
Poniżej zestawienie wybranych członów wraz z ich znaczeniemobjśnieniem i przykładowymi '''imionami męskimi''':
 
{| class="wikitable"
Linia 97:
|}
 
'''Imiona kobiece''' tworzono dodając końcówkę -a do imienia męskiego (np. [[Wszebora]] czy [[Stronisława]]). Niektóre człony występują tylko w imionach kobiecych: -wola ([[Boguwola]], [[Boguwola|Bohuwola]]), -cześć ([[Przybycześć]]), -wieść ([[Dobrowieść]]), -włość ([[Boguwłość]]), -żyźń ([[Dobrożyźń]], [[Świętożyźń]]). Znane są też złożone imiona żeńskie, których męskie odpowiedniki nie zostały znalezione w średniowiecznych dokumentach: [[Cirzpisława]], [[Częstobrona]], [[Dobromiła]], [[Dobroniega]], [[Dziadumiła]], [[Ludomiła]], [[Ludomiła|Ludźmiła]], [[Niedomira]], [[Nieluba]], [[Niemiła]], [[Włościsława]], [[Wyszeniega]], [[Świętomira]].
[[Język prasłowiański|Psł.]] '''''*domъ''''' oznacza "pomieszczenie, gdzie człowiek żyje ze swoją rodziną"; "wszystko, co jest w domu, rodzina, mienie, majątek", "ród, pokolenie", "strony rodzinne, kraj ojczysty". Imiona z członem ''Doma-'' || ''Domo-'' w językach słowiańskich wystąpiły w liczbie 21 męskich i 2 żeńskie. [[Język prasłowiański|Prasłowiańska]] '''''*sěmьja''''' może nieść ze sobą m.in. znaczenia: "rodzina, ród; czeladź, służba; własność". Imiona z członem ''Siemi-'' || ''Siemo-'' wystąpiły: męskie 17-krotnie, a żeńskie jednokrotnie, w językach południowosłowiańskich, w polskim, [[język czeski|czeskim]] i [[język słowacki|słowackim]], sporadycznie w [[język połabski|połabskim]] i [[Języki łużyckie|łużyckim]]; badacze nie znaleźli śladów takich imion w materiałach [[Język ruski|staroruskich]]. '''''*Rodъ''''' oznaczał "pokolenie, generację, ród" i z tym członem odnotowano 2 imiona w jęz. polskim, czeskim, ruskim i serbo-chorwackim")<ref name="Malec"> M. Malec, ''Obraz rodziny w słowiańskich imionach złożonych'', [w:] ''Rozprawy slawistyczne'' nr 16, ''Słowiańskie composita antroponimiczne'', Lublin 2000, ISBN 83-227-1589-7</ref>.
 
Dotychczas zrekonstrowano około 600 imion dwuczłonowych męskich i 120 imion żeńskich używanych w języku staropolskim, zawierających 150 odrębnych rdzeni leksykalnych. Wiele imion odtworzono dzięki analizie nazw miejscowości oraz nazwisk. W [[Słowianie południowi|krajach południowosłowiańskich]] tj. [[Chorwacja|Chorwacji]] i [[Serbia|Serbii]] zebrano 367 imion dwuczłonowych. Mniejsza ilość, w porównaniu do liczby imion zebranych w Polsce, wynikać może z bogatszej polskiej dokumentacji źródłowej i większej liczby polskiej ludności<ref name="Rzetelska-Feleszko"/>. Podobieństwo imion słowiańskich można zobrazować poniższymi przykładami:
Charakterystyczną cechą jest dla nich możliwość przestawienia kolejności członów, przez co powstawały pary imion takie jak [[Sławomir]] i [[Mirosław]], [[Radomił]] i [[Miłorad]], [[Gniewomir]] i [[Mirogniew]].
 
[[Język prasłowiański|Psł.]] '''''*domъ''''' oznacza "pomieszczenie, gdzie człowiek żyje ze swoją rodziną"; "wszystko, co jest w domu, rodzina, mienie, majątek", "ród, pokolenie", "strony rodzinne, kraj ojczysty". Imiona z członem ''Doma-'' || ''Domo-'' w językach słowiańskich wystąpiły w liczbie 21 męskich i 2 żeńskie. [[Język prasłowiański|Prasłowiańska]] '''''*sěmьja''''' może nieść ze sobą m.in. znaczenia: "rodzina, ród; czeladź, służba; własność". Imiona z członem ''Siemi-'' || ''Siemo-'' wystąpiły: męskie 17-krotnie, a żeńskie jednokrotnie, w językach południowosłowiańskich, w polskim, [[język czeski|czeskim]] i [[język słowacki|słowackim]], sporadycznie w [[język połabski|połabskim]] i [[Języki łużyckie|łużyckim]]; badacze nie znaleźli śladów takich imion w materiałach [[Język ruski|staroruskich]]. '''''*Rodъ''''' oznaczał "pokolenie, generację, ród" i z tym członem odnotowano 2 imiona w jęz. polskim, czeskim, ruskim i serbo-chorwackim")<ref name="Malec"> M. Malec, ''Obraz rodziny w słowiańskich imionach złożonych'', [w:] ''Rozprawy slawistyczne'' nr 16, ''Słowiańskie composita antroponimiczne'', Lublin 2000, ISBN 83-227-1589-7</ref>.
'''Imiona kobiece''' tworzono dodając końcówkę -a do imienia męskiego (np. [[Wszebora]] czy [[Stronisława]]). Niektóre człony występują tylko w imionach kobiecych: -wola ([[Boguwola]], [[Boguwola|Bohuwola]]), -cześć ([[Przybycześć]]), -wieść ([[Dobrowieść]]), -włość ([[Boguwłość]]), -żyźń ([[Dobrożyźń]], [[Świętożyźń]]). Znane są też złożone imiona żeńskie, których męskie odpowiedniki nie zostały znalezione w średniowiecznych dokumentach: [[Cirzpisława]], [[Częstobrona]], [[Dobromiła]], [[Dobroniega]], [[Dziadumiła]], [[Ludomiła]], [[Ludomiła|Ludźmiła]], [[Niedomira]], [[Nieluba]], [[Niemiła]], [[Włościsława]], [[Wyszeniega]], [[Świętomira]].
 
Dotychczas zrekonstrowano około 600 imion dwuczłonowych męskich i 120 imion żeńskich używanych w języku staropolskim, zawierających 150 odrębnych rdzeni leksykalnych. Wiele imion odtworzono dzięki analizie nazw miejscowości oraz nazwisk. W [[Słowianie południowi|krajach południowosłowiańskich]] tj. [[Chorwacja|Chorwacji]] i [[Serbia|Serbii]] zebrano 367 imion
dwuczłonowych. Mniejsza ilość, w porównaniu do liczby imion zebranych w Polsce, wynikać może z bogatszej polskiej dokumentacji źródłowej i większej liczby polskiej ludności<ref name="Rzetelska-Feleszko"/>.
 
Można odnotować występowanie w innych językach słowiańskich imion, których odpowiedników nie ma w języku polskim. Są to np: