Emancypacja: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
= |
Emptywords (dyskusja | edycje) m drobne |
||
Linia 1:
{{wikisłownik|emancypować}}
'''Emancypacja''' (łac. ''emancipatio'' dosł. wypuszczenie z rąk)
Początkowo, w [[prawo rzymskie|prawie rzymskim]] ''emancypacja'' oznaczała wyzwolenie spod [[patria potestas|władzy ojcowskiej]]. Współczesne znaczenie tego słowa wywodzi się z XVII i XVIII w.<ref name="DT332">Benton, s. 332</ref> i oznacza wyjście jednostek czy grup społecznych ze stanu zniewolenia.
Emancypacja dotyczyć może wszelkich zbiorowości, które cierpią z powodu [[opresja społeczna|opresji]], [[marginalizacja|wykluczenia]] czy [[dyskryminacja (prawo)|dyskryminacji]]. Najbardziej znane procesy emancypacyjne dotyczyły zniesienia niewolnictwa, równouprawnienia kobiet czy grup etnicznych i religijnych (Żydów, katolików w Wielkiej Brytanii). Pojęcia tego używano jednak również w odniesieniu do koloni walczących o niepodległość
== Emancypacja w prawie rzymskim ==
Linia 11:
== Współczesne znaczenie emancypacji ==
W epoce nowożytnej emancypacja zaczęła oznaczać wyzwolenie pewnych grup społecznych. W XVII w. pojęcie było odnoszone do aktów tolerancji wobec grup religijnych, w XVIII w. do wyzwolenia niewolników, a od XIX w. do wyzwolenia kobiet<ref>[http://etymonline.com/?term=emancipate. Emancipation w: Online Etymology Dictionary], dostęp: 1 lipca
Szczególne znaczenie uzyskała emancypacja wraz z [[oświecenie (epoka)|epoką oświecenia]]. Przekonanie o [[równość (polityka i socjologia)|równości]] wszystkich ludzi prowadziło do walki z przywilejami feudalnymi, podziałem stanowym i zniesieniem poddaństwa.
=== Znaczenie liberalne i radykalne ===
[[Plik:
Szczególnie ważną rolę pełni emancypacja w myśli [[liberalizm|liberalnej]] i [[lewica|lewicowej]]. W obu tych nurtach, ma jednak odmienne znaczenie.
Linia 23:
W drugiej połowie XX wieku, w większości krajów [[liberalna demokracja|liberalnodemokratycznych]] zaprowadzono powszechną równość wobec prawa, przez co liberalny program emancypacji został zrealizowany.
Emancypacja w liberalnym wydaniu była jednak dla wielu niesatysfakcjonująca. Formalne gwarancje praw nie powodowały zniknięcia [[nierówności społeczne|nierówności społecznych]]. Nie powodowały też większego [[partycypacja|uczestnictwa]] w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym. Mimo równości praw, struktury polityczne, [[hierarchia społeczna]], czy [[system gospodarczy]] były źródłem utrzymującego się wykluczenia. Dlatego też lewicowi działacze i myśliciele walczyli o emancypację rozumianą jako faktyczne zniesienie nierówności i wykluczenia. W ten sposób emancypacja stała się jednym z zasadniczych elementów programu lewicowego. Szczególną rolę grała w myśli [[Karol Marks|Karola Marksa]] oraz [[szkoła frankfurcka|szkoły frankfurckiej]]<ref>Benton, s. 333-335</ref>.
Liberalne ujęcie emancypacji opiera się na przekonaniu, że jednostki mają przyrodzoną autonomię, której nie można naruszać. Z kolei ujęcie radykalne, wskazuje, że jednostkowa autonomia musi być stworzona i wymaga zewnętrznej ingerencji. Stąd program emancypacji musi się wiązać z przemianami świadomości<ref>Benton, s. 333-335</ref>.
Linia 30 ⟶ 29:
=== Emancypacja Żydów ===
{{Główny artykuł|Emancypacja Żydów}}
Przez większą część obecności [[Żydzi|Żydów]] na kontynencie europejskim byli oni poddani rozlicznym dyskryminacyjnym prawom. Od schyłku XVIII w. do początku XX w. w różnych krajach europejskich następował proces wyswobadzania się Żydów w Europie spod dyskryminujących regulacji prawnych, prowadzący do formalnego nadania im [[obywatelstwo|obywatelstwa]] i zrównania ich praw z innymi.
=== Emancypacja grup religijnych ===
Emancypacja grup religijnych dotyczyła wyznań, które nie miały przyznanej pełni praw. Np. po ogłoszeniu [[Akt Supremacji|Aktu Supremacji]] (1534), angielscy katolicy poddani byli dyskryminującym prawom. Nie licząc krótkich okresów tolerancji, zakaz ten został zniesiony na dobre w 1829 r. przez [[Akt emancypacji katolików]]<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/99817/Catholic-Emancipation Catholic Emancipation, w: Encyclopedia Britannica], dostęp: 1 lipca 2013r.</ref>.
| |||