Kolej Sowiogórska: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m szablon Integracja do Linia kolejowa nr 327
WP:SK, usunięcie zbędnych linków do dat, drobne redakcyjne
Linia 1:
[[Plik:Wiadukt srebrna gora.jpg|thumb|[[Przęsło]] [[wiadukt]]u sowiogórskiej [[kolej zębata|kolejki zębatej]]]]
{{Integracja|Linia kolejowa nr 327|Oba artykuły dotyczą tej samej linii kolejowej (lub jej fragmentu).}}
'''Kolej Sowiogórska''' (także: '''kolejka sowiogórska'''), ([[język niemiecki|niem.]] ''Eulengebirgsbahn'') – nazwa dawnej normalnotorowej [[kolej|linii kolejowejkolei]] prowadzącej z [[Dzierżoniów|Dzierżoniowa]] przez [[Pieszyce]], [[Bielawa|Bielawę]], [[Srebrna Góra (województwo dolnośląskie)|Srebrną Górę]], [[Przełęcz Srebrna|Przełęcz Srebrną]], [[Wolibórz]], [[Nowa Ruda|Słupiec]] do [[Ścinawka Średnia|Ścinawki Średniej]]. Niekiedy tą nazwą określany jest jedynie jej górski odcinek ze Srebrnej Góry do Woliborza, na którym miejscami zamontowana była dodatkowa szyna zębata.
[[Plik:Wiadukt srebrna gora.jpg|thumb|[[Przęsło]] [[wiadukt]]u sowiogórskiej [[kolej zębata|kolejki zębatej]]]]
'''Kolej Sowiogórska''' (także: '''kolejka sowiogórska'''), ([[język niemiecki|niem.]] ''Eulengebirgsbahn'') – nazwa dawnej normalnotorowej [[kolej|linii kolejowej]] prowadzącej z [[Dzierżoniów|Dzierżoniowa]] przez [[Pieszyce]], [[Bielawa|Bielawę]], [[Srebrna Góra (województwo dolnośląskie)|Srebrną Górę]], [[Przełęcz Srebrna|Przełęcz Srebrną]], [[Wolibórz]], [[Nowa Ruda|Słupiec]] do [[Ścinawka Średnia|Ścinawki Średniej]]. Niekiedy tą nazwą określany jest jedynie jej górski odcinek ze Srebrnej Góry do Woliborza, na którym miejscami zamontowana była dodatkowa szyna zębata.
 
Budowniczym kolei była [[spółka akcyjna]] Eulengebirgsbahn AG zu Reichenbach, powołana (w lipcu [[1899]]) specjalnie do realizacji tego przedsięwzięcia. Należały do niej: przedsiębiorstwo kolejowe [[:de:Lenz & Co GmbH|Lenz & Co]], pruski skarb państwa, powiat dzierżoniowski, inne miejscowości leżące na trasie kolei oraz osoby prywatne.
 
Projekt trasy opracowano w latach [[1895]]–[[1896]]1895–1896. Miała ona służyć przede wszystkim jako atrakcja turystyczna, lecz także na potrzeby transportu węgla z kopalń w Słupcu i [[Nowa Ruda|Nowej Rudzie]] do Dzierżoniowa. Pierwsze prace rozpoczęto już w [[1897]]. Roboty ziemne rozpoczęto [[12 września]] [[1899]], a linię kolejową oddawano do użytku w kilku etapach:
* [[1 czerwca]] [[1900]] – odcinek Dzierżoniów – [[Pieszyce|Pieszyce Górne]],
* [[1 października]] 1900 – przedłużenie do [[Bielawa|Bielawy]],
* [[12 grudnia]] 1900 – przedłużenie do Srebrnej Góry,
* [[5 sierpnia]] [[1902]] – odcinek Srebrna Góra – Ścinawka Średnia,
* [[1 grudnia]] [[1903]] – przedłużenie do [[Radków|Radkowa]] i kamieniołomów (ten 9,5 km odcinek nazwano ''Heuscheuergebirgsbahn'' – [[Kolej Stołowogórska|Koleją Stołowogórską]]).
 
Szczególnie trudny w budowie był odcinek między Srebrną Górą a Woliborzem – wymagał m.in. wybudowania wiosną [[1901]] dwóch ceglanych wiaduktów (żdanowskiego, wys. 23,8 m i srebrnogórskiego, wys. 28 m) o łącznej długości 260 m, czterech głębokich wkopów w litych skałach i wysokich nasypów. Przy budowie zatrudniono ok. 300 robotników cudzoziemskich (byli to Chorwaci, Czesi, Polacy, Ukraińcy, a nawet Włosi). Maksymalne nachylenie na odcinku [[Nowa Wieś Kłodzka]] – Przełęcz Srebrna wyniosło 5%, a na odcinku Srebrna Góra – Przełęcz Srebrna nawet 6%. Wymusiło to zastosowanie na odcinku 6,6 km dwulistwowej [[Kolej zębata#Szyna zębata|szyny zębatej systemu Abta]], zamocowanej na stalowych podkładach pośrodku torowiska. Odcinek zębaty obsługiwany był przez specjalne parowozy adhezyjno-zębate, które kursowały wyłącznie między stacjami w Srebrnej Górze i Woliborzu. Średnia prędkość pociągu wynosiła tu 9,6 km/h.
 
Do wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] linia cieszyła się dość dobrym powodzeniem, chociaż w żadnym momencie jej istnienia nie uchodziła za bardzo zyskowną, głównie z powodu wysokich kosztów eksploatacji i niewielkiej przepustowości odcinka zębatego (parowozy obsługujące go mogły uciągnąć zaledwie 125-[[tona|tonowy]] skład, same ważąc po 56 ton).
Linia 18 ⟶ 17:
Początek I wojny to również początek końca kolei sowiogórskiej. Ruch turystyczny, dostarczający większej części zysków, załamał się. Zakończenie wojny nie przyniosło jego pełnego odrodzenia ze względu na utrzymujący się kryzys ekonomiczny. Transport węgla z noworudzkich kopalń do Dzierżoniowa okazał się być bardziej opłacalny liniami wiodącymi wokół [[Góry Sowie|Gór Sowich]]. Ponadto tabor, torowiska i wiadukty zestarzały się, wymagając remontów, a szalejąca [[hiperinflacja]] roztopiła rezerwy finansowe właścicieli przeznaczone na te cele.
 
[[12 października]] [[1931]] zawieszono całkowicie ruch z Woliborza do Srebrnej Góry, a [[11 maja]] [[1932]] ze Ścinawki Średniej do Woliborza. W latach [[1933]]-[[1934]] rozebrano tory między Woliborzem a Srebrną Górą, ostatecznie zamykając historię kolei sowiogórskiej, jedynej kolei zębatej pozostającej w dzisiejszych granicach Polski.
 
== Bibliografia ==
#* Leszek Kumor: ''Koleją zębatą w Sudetach Środkowych'', [w:] miesięcznik "Na„Na Szlaku"Szlaku”, nr 11 (65), listopad 1994 (wersja internetowa: http://www.kolej.one.pl/~halski/linie/sowiogorska/eulen.htm, dostęp: styczeń 2006)
#* Leszek Kumor, Andrzej Ubysz: ''Kolejka Sowiogórska – część północna'', [w:] w "Na„Na Szlaku"Szlaku”, nr 11 (89), listopad 1996 (wersja internetowa: http://www.kolej.one.pl/~halski/linie/sowiogorska/eulen.htm, dostęp: styczeń 2006)
#* Andrzej Szynkiewicz: ''Eulengebirgsbahn – czyli nierealne marzenie jakie zrealizowano'', [w:] "Turysta„Turysta Dolnośląski"Dolnośląski” nr 3/2003 (wersja internetowa: http://www.kolej.one.pl/~halski/linie/sowiogorska/eulen2.html, dostęp: styczeń 2006)
 
== Linki zewnętrzne ==
Linia 30 ⟶ 29:
 
[[Kategoria:Powiat ząbkowicki]]
[[Kategoria:Historia ziemi kłodzkiej]]
[[Kategoria:Góry Bardzkie]]
[[Kategoria:Góry Sowie]]
[[Kategoria:Linie kolejowe w Polsce|Sowiogórska]]
[[Kategoria:Zlikwidowane linie kolejowe|Sowiogórska]]
[[Kategoria:Historia kolei|Sowiogórska]]