|
== Historia pojęcia ==
Zarówno znaczenie terminu, jak i to, jakie cechy uznawano za ''areté'' zmieniały się w czasie. Początkowo ''areté'' oznaczała [[męstwo]] i [[Heroizm|bohaterstwo]]. W [[okres archaiczny (starożytna Grecja)|okresie archaicznym]], miejsce jednostki w społeczeństwie i jej powinności były ściśle wyznaczone. Cnota polegała na wypełnianiu powinności związanych z [[rola społeczna|rolą społeczną]] jednostki, wynikającymi z jej urodzenia<ref>MacIntyre, rozdz. X.</ref> Posiadanie cnoty (bycie ''agathoi'') było utożsamiane z byciem [[arystokracja|arystokratą]], natomiast pospólstwo było określane jako ''kakoi''.
Z czasem ''areté'' uniezależniła się od statusu i pochodzenia społecznego. Zasadnicza zmiana znaczeniowa zaszła zaszła [[okres klasyczny (starożytna Grecja)|okresie klasycznym]]. Termin zaczął być rozumiany jako zdatność (sposobność) człowieka czy rzeczy do spełniania swojego właściwego zadania. W tym znaczeniu, jako zestaw umiejętności potrzebnych do zdobywania i sprawowania władzy, rozumieli ją [[sofiści]]<ref>MacIntyre, rozdz. XI.</ref>.
Z ich stanowiskiem nie zgadzał się [[Sokrates]], u którego ''areté'' uzyskuje znaczenie etyczne - staje się zaletą moralną, czyli cnotą, dostępną każdemu człowiekowi. Sokrates rozprawiał o wielu cnotach, m.in. o sprawiedliwości (''dikaiosyne''), roztropności (''[[sophrosyne]]'') czy odwadze (''andreia''). Aby je posiadać, należało przede wszystkim wiedzieć czym jest cnota ([[intelektualizm etyczny]]).
Uczeń Sokratesa, [[Platon]], widział cnoty, jako warunek zdrowia [[dusza (filozofia)|duszy]]. Duszę dzielił on dzielił na trzy części, według przysługujących im cnót: [[mądrość|mądrości]] (dusza rozumna), [[męstwo|męstwumęstwa]] (dusza popędliwa) i umiarkowanieumiarkowania (, dusza pożądliwa). Te trzy cnoty harmonizowane były przez cnotę nadrzędną - [[sprawiedliwość]]. Na wzór duszy indywidualnej zbudowane miało być też idealne społeczeństwo, w którym każdej części duszy odpowiadać miał odrębny [[stan (zbiorowość społeczna)|stan społeczny]], charakteryzujący się odpowiednią cnotą.
Dla [[Arystoteles#Etyka|Arystotelesa]], cnoty miały charakter bardziej indywidualny - można mieć pewne z cnót, nie mając innych. Cnota jest złotym środkiem między przeciwstawnymi sobie wadami, np. odwaga jest cnotą położoną między tchórzostwem, a zuchwalstwem, a [[taktowny dowcip]] jest cnotą pomiędzy błazeństwem, a nieokrzesaniem.
{{przypisy}}
|
