'''Fosforany''' ([[nomenklatura chemii nieorganicznej|nazwa systematyczna]]: tetraoksydofosforany(3−); w [[nomenklatura chemii nieorganicznej#System Stocka|systemie Stocka]]: ortofosforany(V)) – [[związek chemiczny|związki chemiczne]], pochodne [[kwas fosforowy|kwasu fosforowego]]. Nazwa obejmuje zarówno [[sole]], jak i [[estry]] kwasu fosforowego. W ogólniejszym ujęciu nazwa "fosforany" może dotyczyć także pochodnych innych kwasów fosforowych, m.in. [[metafosforan]]ów i [[Pirofosforany|pirofosforanów]].
W zależności od stopnia podstawienia kwasu fosforowego wyróżnia się trzy szeregi fosforanów:
* pierwszorzędowe (XH<sub>2</sub>PO<sub>4</sub>)
* drugorzędowe (X<sub>2</sub>HPO<sub>4</sub>)
* trzeciorzędowe (X<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>)
: gdzie X – metal jednowartościowy lub reszta organiczna.
Rozpuszczalność fosforanów w wodzie spada wraz z ich [[rzędowość|rzędowością]]. Prawie wszystkie sole pierwszorzędowe są dobrze rozpuszczalne, z drugorzędowych i trzeciorzędowych rozpuszczalne są tylko sole [[Litowce|metali alkalicznych]] (poza [[lit (pierwiastek)|litem]]) i [[Jon amonowy|amonu]].
Estry kwasu fosforowego odgrywają ogromną rolę w procesach życiowych. Spotykane są m.in. w [[kwasy nukleinowe|kwasach nukleinowych]] (w których tworzą szkielet [[Węglowodany|cukrowo]]-fosforanowy) i [[Nukleotydy|nukleotydach]]. Trifosforan adenozyny ([[Adenozyno-5'-trifosforan|ATP]]) jest podstawowym źródłem energii reakcji chemicznych w organizmach.
Pochodne fosforanów, w których co najmniej jeden atom [[tlen]]u został zastąpiony atomem [[siarka|siarki]] to [[tiofosforany]].
