Karacena: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m →‎Budowa: , WP:SK, poprawa linków
Linia 7:
 
== Budowa ==
[[FilePlik:Polnischer Ritter - 16. Jhd.jpg|thumb|left|"Polski rycerz" w karacenie z niemieckiego leksykonu Meyera.]]
[[Plik:Schultz John III Sobieski.jpg|thumb|250px|[[Jan III Sobieski]] w karacenie]]
Wykonana była z różnej wielkości żelaznych łusek, płaskich lub wypukłych, rzadziej w formie [[Ciało krystaliczne|kryształu]], przymocowanych do podkładu wykonanego z zamszowej skóry [[jeleń|jeleniej]] lub [[łoś|łosiowej]] przy pomocy dwóch [[Nit (technika)|nitów]] o ozdobnych, [[mosiądz|mosiężnych]] główkach.<ref name="Gradowski"/><ref name="Żygulski"/><ref name="Sikora"/>.
 
Typowa karacena składała się z napierśnika oraz naplecznika. Jeżeli brak było naplecznika, napierśnik był poszerzany, żeby zasłaniał boki, i umacniany na korpusie przy pomocy [[szelki|szelek]], krzyżujących się na plecach pod kolistą płytą – [[umbo|umbem]]. Napierśnik karaceny był ośrodkiem konstrukcji, wszystkie pozostałe elementy miały charakter uzupełniający: [[obojczyk (uzbrojenie ochronne)|obojczyk]], [[naramiennik]]i, [[karwasz]]e, [[taszka|taszki]], sporadycznie pełną [[nagolenniki|ochroną nóg]]. Oryginalność zdobnictwa tych zbroi polegała na ozdobach w postaci groteskowych masek lub lwich głów przyczepianych do zbroi na barkach i na kolanach, a wykonanych z mosiądzu lub [[złoto|złoconej]] [[miedź|miedzi]]. Na obojczyku karaceny często umieszczano mosiężny znak [[krzyż]]a kawalerskiego jak na zbrojach [[husaria|husarskich]]. Niekiedy używano zbroi mieszanych, tzw. [[hybryda|hybrydalnych]]lnych, np. karacena-kolczuga o [[kolczuga|kolczym]] kaftanie wzmocnionym łuskami i łuskowymi dodatkami lub karacena z [[zbroja płytowa|płytowym]] napierśnikiem (np. [[kirys]]owym).<ref name="Gradowski"/><ref name="Żygulski"/><ref name="Sikora"/>.
 
Do tego typu zbroi stosowano dwa rodzaje hełmów łuskowych w formie [[Szyszak (broń ochronnahełm)|szyszaka]] husarii lub [[turban]]u czyli tzw. ''hełm turbanowy'' (powstały w wyniku połączenia zbroi łuskowej z europejską [[łebka|łebką]] – kopulasty dzwon wykonany był z przynitowanych łusek do podkładu ze skóry z watowanym, tekstylnym otokiem o różnych kolorach, na szczycie posiadał metalową statuetkę lub tuleję z piórami).<ref name="Gradowski"/><ref name="Żygulski"/>.
 
Na zbroję narzucana była skóra [[lampart|lamparcia]]. Używana była przeważnie przez wyższych dowódców, także dowódców chorągwi [[Pancerni (I Rzeczpospolita)|pancernych]] i [[husaria|husarskich]]. Nie była to jednak zbroja zbyt wygodna w walce, a z uwagi na swoją wagę około 25 kg, była zwykle używana jako paradna. W praktyce najczęściej w walce stosowano półzbroje husarskie lub kolczugi, ważące około 15 kg.<ref name="Gradowski"/><ref name="Żygulski"/>