Palatynat Reński: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
przekierowanie |
wyodrębnienie historycznego państwa z Palatynat |
||
Linia 1:
{{Państwo infobox
|nazwa_oryginalna = Pfalzgrafschaft bei Rhein
|nazwa_polska = Palatynat Reński<br />Elektorat Palatynatu (1356-1777)
|p1 =
|p1_flaga =
|p2 =
|p2_flaga =
|p3 =
|p3_flaga =
|p4 =
|p4_flaga =
|p5 =
|p5_flaga =
|lata_istnienia = 1085–1803
|n1 = Wielkie Księstwo Badenii
|n1_flaga = Flagge Großherzogtum Baden (1891-1918).svg
|n2 = Królestwo Bawarii
|n2_flaga = Flag of Bavaria (striped).svg
|n3 =
|n3_flaga =
|n4 =
|n4_flaga =
|n5 =
|n5_flaga =
|flaga_obraz = Flag of The Electoral Palatinate (1604).svg
|herb_obraz = Wappen Kurpfalz.svg
|nazwa_dopełniacz = Palatynatu
|dewiza =
|dewiza_język =
|dewiza_polski =
|lokalizacja_obraz = Electoral Rhenish Circle-2005-10-15-en.png
|konstytucja =
|państwo =
|język_urzędowy = [[język niemiecki|niemiecki]]
|język_używany =
|stolica = [[Heidelberg]]<br/>[[Mannheim]] (od 1720)
|ustrój_polityczny = [[monarchia konstytucyjna]]
|typ_państwa =[[Księstwo]]
|głowa_państwa = [[Maksymilian I Józef Wittelsbach]]
|głowa_państwa_opis = [[Palatyn (tytuł)|Palatyn]]
|status_terytorium = część [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]]
|zależne_od =
|głowa_terytorium =
|głowa_terytorium_opis =
|w_imieniu_tekst =
|w_imieniu_urząd =
|w_imieniu =
|szef_rządu =
|szef_rządu_opis =
|w_imieniu_tekst2 =
|w_imieniu_urząd2 =
|w_imieniu2 =
|powierzchnia =
|powierzchnia_wód =
|powierzchnia_miejsce =
|ludność =
|gęstość =
|gęstość_miejsce=
|ludność_rok =
|narodowości =
|ludność_miejsce =
|utworzenie_sposób =
|od_kogo =
|utworzenie_data =
|likwidacja_sposób = [[Związek Reński|likwidacja Świętego Cesarstwa Rzymskiego]]
|przez_kogo =
|likwidacja_data = 12 lipca 1806
|religia_dominująca = katolicyzm<br/>kalwinizm (od 1559)<br/>katolicyzm (od 1685)
|waluta_nazwa =
|waluta_symbol =
|UTC =
|hymn =
|hymn_nazwa_polska =
|kod_ISO =
|domena =
|kod_samochodowy =
|numer_kierunkowy =
|terytoria_zależne =
|terytoria_autonomiczne =
|mapa_obraz =
|uwagi =
}}
'''Palatynat''', '''Palatynat Reński''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Pfalzgrafschaft'', [[łacina|łac.]] ''palatium'' – pałac), w latach 1356-1777 '''Elektorat Palatynatu''' – kraina historyczna w zachodnich [[Niemcy|Niemczech]] na zachód od [[Ren]]u. Obecnie wchodzi w skład [[kraj związkowy|kraju związkowego]] [[Nadrenia-Palatynat]] i części [[Badenia-Wirtembergia|Badenii-Wirtembergii]] ([[Heidelberg]]).
[[Plik:Electoral Rhenish1447.jpg|thumb|250px|Palatynat Reński w 1447 roku.]]
Główne miasta: [[Ludwigshafen am Rhein]], [[Kaiserslautern]], [[Frankenthal (Pfalz)]], [[Neustadt an der Weinstraße]], [[Landau in der Pfalz]], [[Heidelberg]], [[Spira]], [[Mannheim]], [[Pirmasens]], [[Zweibrücken (Nadrenia-Palatynat)|Zweibrücken]].
== Historia ==
Palatynat był od [[XI wiek]]u pod władzą [[palatyn (tytuł)|palatynów]] reńskich. W 1288 stolicą kraju został [[Heidelberg]]. W 1356 na mocy [[Złota Bulla Karola IV|Złotej Bulli Karola IV]] władcy Palatynatu zostali zaliczeni w poczet [[Elektorzy Rzeszy|elektorów Rzeszy]].
W latach 30. XVI wieku na terenach Palatynatu przyjął się [[luteranizm]]. Od 1559 roku w Palatynacie wpływy zdobyli [[kalwinizm|kalwiniści]].
W 1619 roku [[Fryderyk V (palatyn reński)|Fryderyk V]] przyjął tron [[Czechy|Czech]] od miejscowych buntowników [[protestantyzm|protestanckich]], ale po [[Bitwa na Białej Górze|bitwie na Białej Górze]] Palatynat znalazł się pod okupacją [[Hiszpania|Hiszpanii]] i [[Bawaria|Bawarii]]. W 1648 [[Górny Palatynat|Palatynat Górny]] został utracony.
W [[1685]] roku umiera bezpotomnie elektor Palatynatu Reńskiego [[Karol II Wittelsbach]] a wraz z nim linia protestancka [[Wittelsbach]]ów Reńskich Pfalz-Simmern. Tytuł elektorski i ziemie przejmuje [[Filip Wilhelm]] jako przedstawiciel katolickiej linii Pfalz-Neuburg (potomkowie króla Niemiec [[Ruprecht z Palatynatu|Ruprechta Wittelsbacha]] ). Zmiana wyznania władcy wiązała się ze zmianą wyznania panującego w całym Palatynacie. Filip Wilhelm przyrzekł Karolowi że będzie władcą tolerancyjnym, jednak wśród mieszkańców wyznających kalwinizm rządu katolika budziły negatywne emocje. Dzięki tolerancyjnej polityce wyznaniowej udało się unikać elektorowi zamieszek religijnych. Kolejnym problemem były roszczenia siostry Karola II [[Elżbieta Liselotte Wittelsbach|Elżbiety Charlotty Wittelsbach]] . W jej imieniu król Francji [[Ludwik XIV]] zażądał prawa dziedziczenia Palatynatu Reńskiego spowodowało to wybuch [[Wojna Francji z Ligą Augsburską|wojny palatynackiej]] która spustoszyła cały kraj.
W 1742 Palatynat odziedziczył [[Karol IV Teodor Wittelsbach|Karol Teodor Pfalz-Sulzbach]] i połączył go w roku 1777 z Bawarią.
[[Rewolucja francuska]] przyniosła upadek państwa. W 1795 zachodnią część Palatynatu zajęła i [[aneksja|zaanektowała]] [[Francja]], zaś wschodnią – [[Badenia]]. Po [[kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]] Palatynat stał się częścią Królestwa Bawarii.
Po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] Palatynat znalazł się pod okupacją francuską (1919–1930). Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] był częścią francuskiej strefy okupacyjnej.
== Władcy Palatynatu Reńskiego ==
{{Osobny artykuł|Władcy Palatynatu}}
== Zobacz też ==
* [[Górny Palatynat]]
* [[Nadrenia-Palatynat]]
{{Elektorzy Rzeszy}}
[[Kategoria:Kraje Świętego Cesarstwa Rzymskiego]]
| |||