|
Między [[28 sierpnia]] a [[2 września]] [[1859]] obserwowano liczne [[plama słoneczna|plamy]] na [[Słońce|Słońcu]]. Tuż po jedenastej 1 września, angielski amator Richard Carrington zaobserwował [[rozbłysk słoneczny|rozbłysk]]<ref name="Odenwald">{{Cytuj pismo |nazwisko = Odenwald |imię =Sten F.|nazwisko2 = Green |imię2 = James L.|url = http://www.sciam.com/article.cfm?id=bracing-for-a-solar-superstorm|tytuł = Bracing the Satellite Infrastructure for a Solar Superstorm|czasopismo =Scientific American |wolumin = |wydanie = |strony = |data = August 2008|wydawca = |miejsce = |issn = |doi = |język=en|data dostępu =1 września 2009}}</ref>, który, jak wiadomo z badań współczesnych, powinien wówczas utworzyć [[koronalny wyrzut masy]] (CME). Obłok dotarł do [[Ziemia|Ziemi]] po 18 godzinach, gdy zazwyczaj czas ten wynosi 3–4 dni<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Odenwald |imię =Sten F.|nazwisko2 = Green |imię2 = James L.|url = http://www.sciam.com/slideshow.cfm?id=bracing-for-a-solar-superstorm&thumbs=horizontal&photo_id=70B030E1-F2BB-B582-B5EC43C9721FE03B|tytuł = Bracing the Satellite Infrastructure for a Solar Superstorm.|czasopismo =Scientific American |wolumin = |wydanie = |strony = |data = 28 lipca 2008|wydawca = |miejsce = |issn = |doi = |język=en|data dostępu =1 września 2009}}</ref>.
Ta burza słoneczna była przyczyną jednej z najbardziej intensywnych [[burza magnetyczna|burz magnetycznych]] na Ziemi w dotychczasowej historii, a rozpoczęła się 2 września. Zaburzenia ziemskiego magnetyzmu spowodowały awarie sieci [[telegraf]]icznych w całej [[Europa|Europie]] i [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]]<ref>{{cytujCytuj stronę | url = http://www.space.com/scienceastronomy/mystery_monday_031027.html | tytuł = The Great Storm: Solar Tempest of 1859 Revealed | datanazwisko dostępu= Britt | imię = 1Robert wrześniaRoy 2009| autordata = Portal2003-10-27 space| praca = Space.com | opublikowanyjęzyk = en | pracadata dostępu = 2014-07-29 | dataarchiwum = http://web.archive.org/web/20080922002410/http://www.space.com/scienceastronomy/mystery_monday_031027.html | językzarchiwizowano = en2008-09-22}}</ref>, a nawet okazjonalne zapalanie się od iskier papieru w telegrafach. Mimo odłączenia [[bateria ogniw|baterii]], indukowany [[prąd elektryczny|prąd]] był na tyle silny, iż pozwalał na przesyłanie wiadomości telegraficznych<ref name="nasa">{{cytuj stronę|url=http://science.nasa.gov/headlines/y2008/06may_carringtonflare.htm|tytuł=A Super Solar Flare|autor=Trudy E. Bell|autor2=Dr. Tony Phillips|data =6 maja 2008|wydawca=Science@NASA| data dostępu = 1 września 2009|język=en}}</ref>.
[[Zorza polarna]] widoczna wówczas na całym świecie, została zaobserwowana nawet na [[Karaiby|Karaibach]], a w [[Góry Skaliste|Górach Skalistych]] była tak jasna, że blask obudził kopaczy złota, którzy zaczęli przygotowywać śniadanie, myśląc, że to już ranek<ref name="Odenwald"/>.
== Zagrożenie ==
W raporcie National Research Council of the National Academies of Sciences (Amerykańska Akademia Nauk) naukowcy ostrzegają iż podobna burza, jak ta z roku 1859, dzisiaj mogłaby spowodować globalną katastrofę. Szybkie zmiany pola magnetycznego na dużym obszarze podczas burzy magnetycznej powodują indukowanie się siły elektromotorycznej w przewodnikach, która może spowodować zniszczenie [[transformator]]a wysokiego napięcia, co zdarzyło się w 1989 roku. Według NASA nieco większa burza, taka jak w 1921 roku, zniszczyłaby w samych Stanach Zjednoczonych ok. 350 transformatorów i lokalnych [[stacja elektroenergetyczna|stacji elektroenergetycznych]], dostarczających energii dla 130 milionów osób<ref>[{{Cytuj stronę | url = http://science.nasa.gov/headlinesscience-news/science-at-nasa/y20092009/21jan_severespaceweather.htm?list27315/ NASA| –tytuł = Severe Space Weather-Social and Economic Impacts<! | nazwisko = Phillips | imię = Tony | data = 2009-01-21 | praca = NASA Science | opublikowany = NASA | język = en Tytuł| wygenerowanydata przezdostępu bota= 2014-07->]29}}</ref>. Burza wielkości tej z 1859 roku mogłaby zniszczyć cały system energetyczny krajów uprzemysłowionych. Spalone transformatory nie mogą być naprawione, trzeba je wymienić na nowe, a czas produkcji jednego wynosi ok. 12 miesięcy, pod warunkiem, że fabryka ma zapewnione dostawy surowca i energii, na co w takich warunkach trudno liczyć. Zapasów transformatorów prawie nie ma. [[Sieć energetyczna|Sieci energetyczne]] w Europie są ze sobą mocno powiązane, co grozi reakcją łańcuchową – awaria części sieci pociąga za sobą przeciążenie innych fragmentów i kolejne awarie. Ochronę mogą stanowić systemy wczesnego ostrzegania oraz [[kondensator]]y zabezpieczające [[Transformator energetyczny|transformatory energetyczne]]. Obecnie jednak system wczesnego ostrzegania posiada tylko USA i jest on zużyty, a żadna inna ochrona nie jest stosowana<ref>{{cytuj stronę|url=http://books.nap.edu/openbook.php?record_id=12507&page=R1|tytuł=Severe Space Weather Events--Understanding Societal and Economic Impacts: A Workshop Report (2008)|| data dostępu = 1 września 2009|język=en}}</ref>.
{{Przypisy|2}}
== Bibliografia ==
#* {{cytuj pismo|url=http://www.newscientist.com/article/mg20127001.300-space-storm-alert-90-seconds-from-catastrophe.html?full=true|tytuł=Space storm alert: 90 seconds from catastrophe|czasopismo=[[New Scientist]]|rok=2009|miesiąc=03|dzień=23|autor=Michael Brooks| data dostępu = 1 września 2009|język=en}}
#* {{cytuj stronę|url=http://www.geomag.bgs.ac.uk/carrington.html|tytuł=The Largest Magnetic Storm on Record|data dostępu = 1 września 2009|język=en}} – zapisy z 1859 roku obserwatorium w Greenwich
#* {{cytuj pismo|url=http://adsbit.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?bibcode=1859MNRAS..20...13C|czasopismo=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|oznacznenie=Vol. 20, p.13-15|tytuł=Description of a Singular Appearance seen in the Sun on September 1, 1859|autor=R.C. Carrington|język=en|data dostępu =1 września 2009}} – Oryginalny raport Carringtona
#* {{cytuj książkę|url=http://www.stuartclark.com/sunkings.html|tytuł=The Sun Kings: The Unexpected Tragedy of Richard Carrington and the Tale of How Modern Astronomy Began|isbn=978-0-691-12660-9|imię=Stuart|nazwisko=Clark|rok=2007|język=en|data dostępu =1 września 2009}}
== Linki zewnętrzne ==
| 