Lipidy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Lipidyipidy''' ([[język grecki|gr.]] λίπος lípos – tłuszcz) – szeroka grupa występujących w naturze związków chemicznych. Zaliczają się do nich [[tłuszcze]], [[woski]], [[sterole]], tak zwane rozpuszczalne w tłuszczach [[witaminy]] (jak witaminy A, D, E, K), [[monoacyloglicerole]], [[diacyloglicerole]], [[fosfolipidy]] i wiele innych grup. Główne biologiczne funkcje lipidów to magazynowanie [[energia (fizyka)|energii]], tworzenie błon biologicznych i udział w przesyłaniu sygnałów.

Chociaż terminu "lipidy" używa się czasami jako synonimu tłuszczów, te ostatnie są w rzeczywistości ich podgrupą – [[Trójglicerydy|triacyloglicerolami]]. Lipidy zawierają też [[diacyloglicerole]], [[monoacyloglicerole]], fosfolipidy, jak sterole, np. [[cholesterol]]<ref>{{cytuj książkę|autor = Michelle A|inni=Hopkins J, McLaughlin CW, Johnson S, Warner MQ, LaHart D, Wright JD.| tytuł = Human Biology and Health| wydawca = Prentice Hall| data = 1993| miejsce= Englewood Cliffs, New Jersey, USA |isbn = 0-13-981176-1| oclc = 32308337}}</ref>. Chociaż człowiek i zwierzęta posiadająmają różnorodne szlaki metaboliczne zdolne do syntezy i rozkładu lipidów, niektóre z kluczowych ich przedstawicieli nie mogą powstać w ten sposób i muszą być dostarczane z dietą.

}}</ref>, może być nasycony lub nie. Może się także łączyć z grupą zawierającą [[tlen]], [[fluorowce|chlorowiec]], [[azot]] i [[siarka|siarkę]]. Obecność wiązania podwójnego pociąga za sobą występowanie [[izomeria geometryczna|izomerii geometrycznej]] cis-trans, co wpływa bardzo na strukturę i właściwości cząsteczki. Konfiguracja cis oznacza bowiem zgięcie łańcucha, czego efekt nasila się wraz ze wzrostem ilości takich wiązań w łańcuchu. Ma to zasadnicze znaczenie dla funkcji błony biologicznej<ref>Devlin, pp. 193–95.</ref>. Większość występujących w naturze nienasyconych kwasów tłuszczowych posiadama właśnie tątę konfigurację, choć ich izomery trans spotyka się w niektórych naturalnych i częściowo uwodornionych tłuszczach i olejach<ref name="pmid17263298">{{Cytuj pismo

Podgrupę glicerolipidów stanowią [[glikozyloglicerole]] posiadającemające jedną lub więcej grup monosacharydowych przyłączonych do glicerolu dzięki [[Wiązanie glikozydowe|wiązaniu glikozydowemu]]. Jako przykład wymienić można digalaktozylodiacyloglicerole obecne w błonach roślinnych<ref name="pmid17599463">{{Cytuj pismo

}}</ref>. Grupę tątę można podzielić na kilka różnych klas na podstawie budowy polarnej części cząsteczki przyłączonej do węgla ''sn''-3 w przypadku [[Eukarionty|organizmów eukariotycznych]] i [[eubakterie|eubakterii]], natomiast do węgla ''sn'' -1 u [[Archeony|archeobakterii]]<ref name="Ivanova">{{Cytuj pismo

}}</ref>. [[Grzyby]] zaś posiadająmają fitoceramidowe połączenia fosfoinozytoli zawierające też grupy pochodzące od [[mannoza|mannozy]]<ref name="pmid18508430">{{Cytuj pismo

Komórka eukariotyczna posiadama organella spełniające różne funkcje otoczone błonami. W komórkach zwierzęcych błona komórkowa oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego. Zarówno [[błona komórkowa]], jak i błony plazmatyczne organelli tworzone są głownie przez glicerofosfolipidy. Jak już wspomniano, są to amfipatyczne związki zbudowane z dwóch łańcuchów ("ogonków") kwasów tłuszczowych (region hydrofobowy) przyłączonych wiązaniami estrowymi do glicerolu łączącego się przez ostatnią grupę hydroksylową z fosforanem (region hydrofilowy), również za pomocą wiązania estrowego. Oprócz nich w błonach spotyka się sfingomieliny i sterolem głównie cholesterol<ref>Stryer ''et al.'', pp. 329–331</ref>. U roślin i glonów [[galaktozylodiacyloglicerole]]<ref name="Heinz">Heinz E.(1996). Plant glycolipids: structure, isolation and analysis. in ''Advances in Lipid Methodology – 3'', pp. 211–332 (ed. W.W. Christie, Oily Press, Dundee)</ref> i sulfodiacylglycerol<ref name="pmid17599463"/>, nie posiadającemające grupy fosforanowej, są ważnymi składnikami błon chloroplastów i pokrewnych organelli. Występują najliczniej z wszystkich lipidów w tkankach prowadzących fotosyntezę u roślin wyższych, glonów i niektórych bakterii.

[[Beta-oksydacja]] to szlak metaboliczny, w którym łańcuchy kwasów tłuszczowych ulegają rozkładowi do reszt acetylowych w acetylo-CoA. Proces zachodzi w mitochondriach i [[peroksysom]]ach. Zwracają uwagę podobieństwa, ale i różnice w stosunku do odwróconej syntezy długołańcuchowych acylo-CoA. Usunięcie dwuwęglowego fragmentu obejmuje bowiem sekwencję dehydrogenacji, przyłaczenia cząsteczki wody, utlenienia grupy hydroksylowej do karbonylowej z utworzeniem pochodnej beta-ketokwasu, a w końcu jego podział poprzez tiolizę na dwie pochodne acylowe koenzymu A. Powstały w ten sposób acetylo-CoA służy do wytworzenia energii w postaci [[Adenozyno-5'-trifosforan|ATP]], utleniając się do dwutlenku węgla w cykle kwasów trójkarboksylowych. Pobrane z niego równoważniki redukcyjne wędrują poprzez łańcuch oddechowy w wewnętrznej błonie mitochondrium, aż zostanie utworzona cząsteczka wody. Ze spalenia 1 mola palmitynianu może powstać 106 moli ATP<ref>Stryer ''et al.'', pp. 625–26.</ref>. Kwasy tłuszczowe nienasycone lub posiadającemające nieparzystą liczbę atomów węgla wymagają dodatkowych reakcji rozkładu.