|
== Historia ==
=== Budowa ===
Do prac nad budową głównej cerkwi w kompleksie Ławry Aleksandra Newskiego przystąpiono w 1719. Trzy lata później położony został [[kamień węgielny]] pod budowę jednokopułowej świątyni zaprojektowanej przez T. Schwertzfegera<ref name="pravenc">[http://www.pravenc.ru/text/64492.html J. Bielakowa, ''Александро-Невская лавра'']</ref>, którą wzniesiono do 1731. Niewykończony budynek został jednak w latach 1753-1755 rozebrany, gdyż na filarach obiektu pojawiły się pęknięcia. Osiem lat po rozebraniu nieukończonej cerkwi rozpisany został konkurs na projekt nowego soboru, jednak żadna z przedstawionych prac nie zyskała uznania zleceniodawców. Dopiero w 1774 caryca [[Katarzyna II Wielka|Katarzyna II]] zaakceptowała do realizacji projekt [[Iwan Starow|Iwana Starowa]], utrzymany w stylu [[klasycyzm|klasycystycznym]]. Ceremonię położenia kamienia węgielnego poprowadził 30 sierpnia 1778, w obecności carycy, [[eparchiaEparchia peterburskapetersburska|metropolita peterburskipetersburski]] [[Gabriel (Pietrow-Szaposznikow)|Gabriel]]. Do 1782 wzniesiona została dwukondygnacyjna dzwonnica, na której zawieszono zegar. Następnie zbudowano drugą wieżę, na której zawieszono odlany w 1658 800-pudowy dzwon przewieziony do Petersburga ze [[Świętojezierski Wałdajski Monaster Iwerskiej Ikony Matki Bożej|Świętojezierskiego Wałdajskiego Monasteru Iwerskiej Ikony Matki Bożej]]. Prace nad wzniesieniem soboru trwały do 1786, w tym też roku przystąpiono do dekorowania wnętrza<ref name="enc">[http://encspb.ru/object/2804676068 A. Kobak, W. Antonow, ''Собор ПРЕСВЯТОЙ ТРОИЦЫ в Александро-Невской Свято-Троицкой лавре'']</ref>. Cztery lata później odbyła się konsekracja gotowej świątyni, którą również poprowadził metropolita Gabriel w obecności carycy Katarzyny II. Władczyni przekazała w darze dla nowej cerkwi [[srebro|srebrne]] panikadiło, flamandzkie gobeliny i inne elementy wyposażenia, jak również obraz przedstawiający Chrystusa modlącego się w Ogrodzie Oliwnym. Podczas ceremonii do soboru przeniesiono również [[relikwie]] św. [[Aleksander Newski|Aleksandra Newskiego]], dotąd wystawione dla kultu w [[cerkiew Zwiastowania w Petersburgu (Ławra Aleksandra Newskiego)|cerkwi Zwiastowania]], również na terenie Ławry. Caryca Katarzyna II poleciła ponadto, by do soboru przeniesione zostały z [[Ermitaż]]a wybrane obrazy religijne [[Antoon van Dyck|van Dycka]], [[Jacopo Bassano]] i [[Giovanni Francesco Barbieri|Guercina]]<ref name="enc"/>.
=== Funkcjonowanie obiektu w Rosji carskiej ===
W 1790 w soborze poświęcony został drugi ołtarz, którego patronem został Aleksander Newski (pozostawał on czynny do 1838). Rok później budynek poszerzono o specjalną salę dla kawalerów orderu św. Aleksandra Newskiego, którego przedstawienie wyrzeźbiono w 1797 nad wejściem do świątyni. Relikwie św. Aleksandra Newskiego przechowywano od 1806 w ufundowanym przez cara [[Aleksander I Romanow|Aleksandra I]] srebrnym sarkofagu z ikoną i srebrnym [[analogion]]em, w którym wystawione dla kultu były kolejne relikwie. Obok sarkofagu znajdowały się kopia [[Włodzimierska Ikona Matki Bożej|Włodzimierskiej Ikony Matki Bożej]], według tradycji należąca do Aleksandra Newskiego, oraz ikona Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego z cząstką relikwii szat Chrystusa<ref name="enc"/>.
=== W ZSRR ===
Większość cennego wyposażenia soboru została zarekwirowana podczas [[konfiskataKonfiskata majątku Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (w 1922)|akcji konfiskaty kosztowności cerkiewnych w 1922]]<ref name="enc"/>, na co wyraził zgodę metropolita piotrogrodzki [[Beniamin (Kazanski)|Beniamin]]. Hierarcha doprowadził także do pozostawienia w soborze relikwii św. Aleksandra Newskiego razem z cennym relikwiarzem. Przedmioty te pozostały w świątyni do jesieni 1922; zostały zarekwirowane już po śmierci hierarchy, który latem tego samego roku został oskarżony o działalność kontrrewolucyjną i [[rozstrzelanie|rozstrzelany]]<ref>A. Kaszewarow, ''Православная Российская Церковь и советское государство (1917-1922)'', Издательство Крутицкого подворья, Moskwa 2005., s.198-200 i 372.</ref>. Od 1923 do 1926 sobór pozostawał w rękach [[Żywa Cerkiew|Żywej Cerkwi]]. Począwszy od 1917 na dziedzińcu Ławry, przed soborem, dokonywano pochówków. Pierwsze groby należały do zabitych żołnierzy carskich formacji kozackich, następnie na terenie monasteru chowano także uczestników obrony Piotrogrodu przed wojskami Białych i działaczy partyjnych. W 1933 władze radzieckie podjęły decyzję o zamknięciu świątyni i jej adaptacji na cele świeckie<ref name="enc"/>. Przez dwadzieścia dwa lata w budynku mieściła się placówka zajmująca się popularyzowaniem nauki<ref name="enc"/>.
Władze radzieckie zgodziły się na przywrócenie świątyni jej pierwotnych funkcji w 1955, jednak jej przekazanie wiernym było możliwe dopiero po dwuletnim remoncie. 12 września 1957 metropolita leningradzki [[Eleuteriusz (Woroncow)|Eleuteriusz]] dokonał powtórnego poświęcenia budynku. W latach 1957-1960 oraz 1986-1988 przeprowadzane były kolejne etapy prac renowacyjnych w soborze, zaś w 1989 w obiekcie ponownie wystawiono dla kultu relikwie św. Aleksandra Newskiego, zwrócone ze zbiorów lenigradzkiegoleningradzkiego Muzeum Religii i Ateizmu. Sarkofag, w którym pierwotnie je przechowywano, pozostał w zbiorach Ermitażu<ref name="enc"/>.
== Wyposażenie wnętrza ==
|
