Złota rybka: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 39169627 autora 83.27.118.236 (dyskusja), zbędne spacje |
m MalarzBOT: porządkowanie poziomów nagłówków |
||
Linia 3:
'''Złota rybka''' – ogólna nazwa licznych odmian hodowlanych chińskich populacji jednego z [[gatunek (biologia)|podgatunków]] [[karaś chiński|karasia chińskiego]] – ''[[Carassius auratus auratus]]'' – popularnie zwanego karasiem ozdobnym lub welonem, choć ta ostatnia nazwa odnosi się tylko do niektórych odmian o długich płetwach. Złote rybki to popularne na całym świecie ryby ozdobne, głównie [[ryba akwariowa|akwariowe]]. Były hodowane w basenach (sadzawki, oczka wodne) i akwariach w [[Chiny|Chinach]] już od [[VII wiek]]u [[Naszej ery|n.e.]]<ref>Andrzej Trepka, ''Ilustrowana encyklopedia ryb'', Warszawa, Przedsiębiorstwo Handlowo-Wydawnicze Arystoteles Marek Matusiak, 2007 str.172-173 ISBN 978-83-60910-08-5</ref> Znanych jest wiele odmian różniących się kształtem ciała, długością i kształtem płetw, jak i ubarwieniem. Poszczególne odmiany powinny odpowiadać określonym normom, a prowadzący do tego proces jest długotrwały, dlatego „rasowe” osobniki są trudno dostępne i bardzo drogie. Ryby te nie są polecane dla początkujących akwarystów. Zwłaszcza trzymanie ich w [[Akwarium kulowe|kulach]] wywołuje często burzliwe dyskusje – jako sporych rozmiarów ryby stadne powinny być trzymane w zbiornikach o odpowiednio dobranej wielkości i właściwej filtracji wody.
Złota rybka nie występowała w naturze w formie dzikiej. Jest efektem selekcji prowadzonej od ponad 1000 lat w Chinach, a następnie w [[Japonia|Japonii]], [[Wietnam]]ie{{r|mszR}} i w kilku innych krajach. W wyniku celowej lub przypadkowej introdukcji (uciekinierzy z hodowli) pojawiła się w wodach śródlądowych wielu krajów świata. W niektórych utworzyła trwałe, zdziczałe populacje{{r|Balon}}.
Dziko żyjące karasie, od których wywodzą się złote rybki mają wysokie, srebrnoszare lub oliwkowoszare ciało oraz grubą nasadę ogona. Ciało jest osłonięte dużymi [[łuski (ryby)|łuskami cykloidalnymi]]. Górna krawędź płetwy grzbietowej jest lekko wklęsła. U form dziko żyjących zdarzają się jednak osobniki o ciele niskim i krótszym{{r|Balon}}
Hodowla złotych rybek rozpoczęła się w Chinach{{r|Balon}}. Chińczycy poławiający karasie, popularne w Chinach [[ryby konsumpcyjne]], przenosili je z naturalnych siedlisk do małych zbiorników wodnych w sąsiedztwie domostw, gdzie były przechowywane żywe w celu spożycia w późniejszym okresie{{r|Smartt}}. Pierwsze pisemne wzmianki o rybach z czerwonymi łuskami pochodzą z Chin, z czasów [[Dynastia Qin|dynastii Qin]] (265–420 [[Naszej ery|n.e.]]). Ryby te widziano w jednym z jezior w górach [[Lushan]] i w [[Rzeka Czerwona|Rzece Czerwonej]] w pobliżu dzisiejszej prowincji [[Shaanxi]]{{r|Smartt}}. Nie ma wprawdzie pewności, że te właśnie ryby były protoplastami dzisiejszych złotych rybek, ale jest to wysoce prawdopodobne. Przypuszczalnie, w wyniku celowego dobierania czerwono ubarwionych osobników uzyskano pierwsze odmiany hodowlane. Przyjmuje się, że początek celowej hodowli złotych rybek przypada na okres panowania [[Dynastia Tang|dynastii Tang]] (618–907 n.e.){{r|mszR}}{{r|Smartt}}. Z tego okresu pochodzi wiele notatek o hodowlach złotych rybek.
[[Plik:Samurai goldfish peddler.jpg|thumb|200px|Drewniany zbiornik ze złotymi rybkami – okres samurajów]]
Linia 17:
Po 960 n.e., za panowania kolejnej dynastii – [[Dynastia Song|Song]], złote rybki pojawiły się (wraz z wieloma innymi zwierzętami) w prywatnych basenach domowych. Ten okres jest przyjmowany za początek domestykacji tych ryb i celowego krzyżowania wybranych osobników{{r|Smartt}}. Początkowo, hodowcami złotych rybek byli wyłącznie ludzie zamożni, zwykle właściciele ziemscy.
Z początkiem 2. tysiąclecia rosła liczba entuzjastów złotych rybek oraz znaczenie tych zwierząt w życiu ludzi. Hodowle jednogatunkowe umożliwiały hodowcom nabieranie doświadczenia, umożliwiały tworzenie nowych odmian i ich propagację. W [[XIII wiek]]u funkcjonował już handel odmianami złotych rybek, nazywany ''yu'erhuo''{{r|Balon}}. Przeniesienie ryb z basenów do zbiorników przypominających [[akwarium]] nastąpiło pomiędzy XIII a XVI wiekiem. Od tego czasu hodowcami byli zarówno ludzie bogaci, jak i mniej zamożni{{r|Balon}}.
Linia 31:
Za datę introdukcji do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] przyjmuje się rok 1874. Krótko później pojawiły się pierwsze odmiany amerykańskie: ''veiltail'' (welon) i ''comet'' (kometa). Wielka Brytania dopiero znacznie później mogła pochwalić się nowymi odmianami szubunkina{{r|Smartt}} (londyńską i brystolską).
Złota rybka była wykorzystywana jako obiekt badań w laboratoriach. Została wykorzystana, między innymi, do badań nad zachowaniem się tego gatunku w [[Nieważkość|stanie nieważkości]] z wykorzystaniem [[Samolot odrzutowy|samolotu odrzutowego]] mogącego uzyskać przyspieszenie większe od [[Przyspieszenie ziemskie|1 g]]<ref>[http://www.akwa-mania.mud.pl/archiwum/a45/a45,5.html Jerzy A. Splitt, ''Złote rybki w stanie nieważkości'', AKWARIUM Nr 3/78]</ref>.
W trakcie ponad tysiącletniej hodowli złotych rybek uzyskano około 300 odmian (form hodowlanych, czasami nazywanych [[rasa]]mi). Liczba odmian w samych Chinach dorównuje liczbie ras gołębi występujących na całym świecie{{r|Smartt}}. Oprócz odmian chińskich powstało kilkadziesiąt odmian japońskich i amerykańskich. Pozostałe kraje mogą się poszczycić wyhodowaniem znacznie mniejszej liczby odmian tej ryby.
Linia 56:
Pozostałe odmiany cechuje większa różnorodność ubarwienia. Oprócz kolorów pożądanych u odmian metalicznych występują barwy: czerwona, niebieska, fioletowa i brązowa{{r|issuu}} – w różnych kombinacjach kolorów i deseni.
[[Plik:PearscaleGoldfishRodsan18a.jpg|thumb|250px|Odmiana perłołuska]]
W Polsce istniał w [[Lata 80. XX wieku|latach 80. XX wieku]] Klub Miłośników Złotych Rybek założony przez Adama Latuska przy Zarządzie Głównym [[Polski Związek Akwarystów|Polskiego Związku Akwarystów]]. PZA wydał w 1984 roku broszurę pt. ”Hodowla złotych rybek w stawach”{{r|issuu}} – tłumaczenie z [[język angielski|j. angielskiego]] zasad oceny i standardów złotych rybek opracowanych przez Brytyjską Federację Towarzystw Akwarystycznych. Propozycję polskich standardów w oparciu o wzorce innych krajów przedstawił Adam Latusek w czasopiśmie ''[[Akwarium (czasopismo)|Akwarium]]''{{r|Latusek78}}. Opisał w nim następujące odmiany:
Linia 82:
-->
Są to ryby energicznie, ciągle przebywające w ruchu. Nie wykazują [[agresja (etologia)|agresji]] wobec przedstawicieli swojego gatunku. Dorastają do 30 [[centymetr|cm]] długości. Hodowane w odpowiednich warunkach są wytrzymałe. Należą do ryb długowiecznych i zdarza się, że dożywają w niewoli do 20{{r|Zientek}}, a nawet 30 lat{{r|Balon}}.
[[Plik:Goldfishs.jpg|thumb|Różne odmiany złotych rybek w akwarium]]
Zbiornik duży (minimum 100-litrowy), jasny, z drobnoziarnistym podłożem i mocno osadzonymi roślinami{{r|Kahl}}. Ryby te przebywają w dolnej i środkowej strefie akwarium. "Lubują się" w przekopywaniu podłoża zbiornika. Przy bardzo miałkim podłożu, np. piasku, ryby silnie mącą wodę. Rośliny wyłącznie o silnych i dużych liściach, gdyż inne zostaną uszkodzone lub zjedzone.
Od miękkiej do twardej, najkorzystniejsza jest woda o odczynie nieznacznie kwaśnym – [[Skala pH|pH]] w granicach 6,6–6,8, twardość wody średnia, około 8-12 [[Twardość wody|°n]], o temperaturze 15–25 °C, chociaż większość odmian złotych rybek może przebywać w wodzie o temperaturze w przedziale 8–30 °C{{r|Latusek81}}. Konieczne jest dobre filtrowanie i napowietrzanie. Wymiana woda powinna odbywać się regularnie co 2–3 tygodnie, 20–30% wody należy wymienić na świeżą{{r|Latusek81}}. [[Zwierzę zmiennocieplne|Zmiennocieplność]] złotej rybki powoduje, że potrafi ona znieść czasową obniżkę temperatury nawet do prawie kilku stopni powyżej zera<ref>[http://www.akwa-mania.mud.pl/archiwum/a71/a71,2.html Janusz Pysiak, Złote rybki o teleskopowych oczach Bibliografia Złote rybki o teleskopowych oczach]</ref>. Delikatne formy wymagają jednak aby utrzymywać hodowlę w temperaturze 18 do 24°C.
Złote rybki są wszystkożerne. Można im podawać wszystkie dostępne pokarmy dla ryb akwariowych, np. : [[Rurecznikowate|rureczniki]], [[Wazonkowcowate|wazonkowce]], [[Dafnia|rozwielitki]], [[oczlik]]i, [[Dżdżownicowate|dżdżownice]] oraz pokarmy suche. Dietę należy wzbogacać pokarmem roślinnym{{r|Kahl}}.
Odmiany złotych rybek są zdolne do rozrodu. [[Tarło]] w stosunku 2:1 (samiec/samica) w wodzie o niskim poziomie (ok. 25-30 cm). Przystępują do tarło po okresowym przechłodzeniu wody. Dobrana para, po osiągnięciu wieku 3 do 4 lat, składa [[Ikra|ikrę]] w liczbie do 2000 sztuk. Ikra składana jest na roślinności wodnej, rozwija się w temperaturze do 24 °C. Dorosłe osobniki zjadają własną ikrę{{r|Balon}}{{r|Kahl}}, dlatego powinny być usunięte ze zbiornika zaraz po jej złożeniu.
Odmiany złotych rybek podatne są na choroby, m.in. na [[Herpeswirusowa martwica układu krwiotwórczego karasi ozdobnych|herpeswirusową martwicę układu krwiotwórczego karasi ozdobnych]]<ref>Jerzy Antychowicz, ''Choroby ryb akwariowych'', Warszawa, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne,2007, ISBN 978-83-09-99010-9, str. </ref>
|