Jan Stanko: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Mathiasrex (dyskusja | edycje) kat. |
m WP:CHECK - eliminicja błędu #70 (błędna długość ISBN); zmiany kosmetyczne |
||
Linia 1:
[[
'''Jan Stanko''', znany również jako ''Johannes Stanconis'' (ur. [[1430]] we [[Wrocław]]iu, zm. przed 9 października [[1493]] w [[Kraków|Krakowie]]) – średniowieczny przyrodnik, przyrodoznawca i lekarz.
== Życiorys ==
Pochodził z rodziny mieszczańskiej. W roku 1462 uzyskał we Włoszech, gdzie posiadł ogromną na owe czasy wiedzę przyrodniczą, stopień doktora sztuki medycznej. Po powrocie na Śląsk (przed 23 kwietnia 1462), piastował godność wrocławskiego kanonika katedralnego, następnie był proboszczem kolegiaty św. Krzyża we [[Wrocław]]iu, wreszcie został dziekanem kapituły w [[Głogów|Głogowie]] gdzie zgromadził wielki księgozbiór oraz rozpoczął badania naukowe.<ref>Jerzy Oleksiński, "I nie ustali w walce", Nasza Księgarnia, Warszawa 1980, ISBN
Data śmierci Jana Stanki nie jest znana. Według jednych autorów zmarł on przed 9 października 1493 roku, według innych – przed 29 kwietnia 1494 roku. Ogromny, zgromadzony przez długie lata księgozbiór, liczący 46 woluminów zawierających kodeksy z różnych dziedzin, zapisał uczony
== Osiągnięcia i dzieła ==
Uczony charakteryzował się niezwykłym bogactwem i wszechstronnością zainteresowań. Interesował się teologią, prawem, medycyną i dziedzinami humanistycznymi, mineralogią i przyrodoznawstwem. Najwybitniejszym dziełem Jana Stanki jest wydany w 1472 roku „Antibolomenon” lub „Antidotarium”. Księga ta jest jednocześnie kompendium sztuki medycznej, praktyk leczniczych i aptekarskich oraz ogromną encyklopedią minerałów, roślin. Zawiera dawne nazwy chorób, części ciała, napojów i pokarmów używanych w lecznictwie. Jest swoistym przewodnikiem po ówczesnej technice medycznej - zawiera opisy sprzętów i przyborów medycznych. Znaczenie „Antidotarium” polega jednak na zawartych w nim treściach botanicznych i przyrodniczych. Autor zawarł w nim 20 000 synonimów łacińskich, niemieckich, greckich i arabskich, wśród których znalazło się też ok. 2000 synonimów polskich. Wśród wszystkich tych pojęć Jan Stanko wymienia ogromną na owe czasy liczbę 90 gatunków roślin zagranicznych i 433 gatunki krajowe (z których zidentyfikować udało się 347). Opisuje ponadto 219 prawie wyłącznie krajowych gatunków zwierząt, w tym 88 gatunków ptaków. W słowniku po raz pierwszy znalazły się takie używane do dziś pojęcia mineralogiczne jak [[kruszec]], [[ruda]], [[ropa naftowa|ropa]], [[krzemień]] i [[opoka]]. „Antidotarium” pozwala uznać Jana Stankę za prekursora polskiej terminologii przyrodniczej - w jego słowniku przyrodniczo-lekarskim obok nazw łacińskich, po raz pierwszy widniały odpowiednie nazwy polskie. Świadczy to o jego przywiązaniu i zżyciu z kulturą polską. Był też Stanko prawdopodobnie niezwykle biegłym medykiem - zdołał wyleczyć Jana Długosza z ciężkiej kamicy moczowej i choroby oczu.
* ''Antibolomenum (Antidotarium, Antibolarium) Benedicti Parthi'', powst. 1472, wyd. J. Rostafiński ''Symbola ad historiam naturalem medii aevi'', Kraków 1900; rękopis: Biblioteka Kapitulna Krakowa nr 225.
== Znaczenie ==
Jan Stanko jako autor najobszerniejszego i najdoskonalszego w średniowiecznej Europie, wielkiego katalogu flory i fauny, wniósł ogromny wkład w dziedzinę nauk przyrodniczych. [[Józef Rostafiński]], który odkrył rangę średniowiecznego uczonego i jego znaczenie w rozwoju myśli przyrodniczej uznał, że jest Stanko najwybitniejszym przyrodnikiem europejskim pomiędzy
== Bibliografia ==
* ''Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut'', t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 280-281
{{Przypisy}}
|