Tyran: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: {{Wikiquote}} jest redirectem {{Wikicytaty}}
drobne redakcyjne, usunięcie nadmiarowych linków do dat
Linia 1:
'''Tyran''' ([[język grecki|gr.]] {{grc|τύραννος}} ''tyrannos'') – osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem. Rządy tyrana (lub tyranów) noszą nazwę '''tyranii'''.
 
Termin ma pochodzenie [[Azja Mniejsza|małoazjatyckie]] i został zapożyczony przez Greków z [[język luwijski|luwijskiego]] ''tarwana'' „sędzia” lub [[język ugarycki|ugaryckiego]] ''zuranu'' „książę”<ref>{{Cytuj książkę| autor = Ilya Yakubovich| tytuł = Sociolinguistics of the Luvian Language| wydawca = Brill| miejsce = Leiden| rok = 2010| isbn = 978-90-04-17791-8| strony = 184}}</ref>. Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w [[miasto-państwo|mieście-państwie]] i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w [[VII wiek p.n.e.|VII wieku p.n.e.]] w wierszach poety [[Archiloch]]a z [[Paros]]<ref name="nazwa_1"> Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, [[2005]], ''Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych'', str. 55, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9. </ref><ref name="nazwa_2">[http://www.archiloch.com/index.htm Strona o Archilochu]</ref>. Tyran był zazwyczaj przywódcą [[lud]]u w walce z [[oligarchia|oligarchami]] i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny.
 
Jednym z pierwszych tyranów był [[Kypselos]], władca [[Korynt]]u w [[VII wiek p.n.e.|VII w. p.n.e.]], który obalił rządy [[oligarchia|oligarchów]], a następnie przekazał władzę synowi. Dziedziczenie władzy w tyraniach było jednak wyjątkiem.
 
Rozkwit tyranii to [[VI wiek p.n.e.|VI w. p.n.e.]]: [[Klejstenes (tyran Sykionu)|Klejstenes]] rządził [[Sykion]]em i uniezależnił to miasto od [[Argos (miasto)|Argos]], [[Polikrates]] doprowadził do rozkwitu [[Samos]], [[Pizystrat]] objął władzę w [[Ateny|Atenach]] w roku [[560 p.n.e.]], po nim rządy przejmowali jego synowie.
 
Dopiero rozwójRozwój [[demokracja|demokracji]] w Atenach sprawił, że określenie ''tyran'' nabrało negatywnych [[konotacja|konotacji]]. Rządy [[Trzydziestu Tyranów]], ustanowione przez [[Sparta|Spartę]] po klęsce Aten w [[Wojny peloponeskie|wojnie peloponeskiej]] nie były tyranią w dosłownym znaczeniu słowa.
 
Tyrani [[Sycylia|Sycylii]] rządzili jeszcze w czasie rozkwitu demokracji w Atenach, trwanie ich rządów spowodowane było zagrożeniem ze strony [[Kartagina|Kartaginy]]. [[Gelon]], [[Hieron I]], [[Dionizjos I|Dionizjos Starszy]], [[Dionizjos II|Dionizjos Młodszy]] i [[Hieron II]] utrzymywali wystawne dwory i byli patronami kultury. Dionizjos Starszy przez jakiś czas gościł u siebie [[Platon]]a i [[Arystyp]]a.