Genzeryk: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: Cesarstwo rzymskie przeniesiono do Cesarstwo Rzymskie
-linki do dat, szablon
Linia 26:
| quote =
}}
[[Plik:Vandals 455.jpg|250px|thumb|Państwo Wandalów w 455]]
'''Genzeryk''' (także '''Gejzeryk''', '''Gaiserich''', '''Geiserich''', '''Genseryk'''; ur. ok. [[390]], zm. [[25 stycznia]] [[477]]), król [[królowie Wandalów|Wandalów]] i [[Alanowie|Alanów]] w latach [[428]]-[[477]]428–477. Wyznawca [[arianizm]]u.
 
Był nieślubnym synem [[Godigisel]]a i niewolnicy. W 428 roku, po śmierci przyrodniego brata Guntaryka, został królem Wandalów<ref>J. Strzelczyk, ''Wandalowie i ich afrykańskie państwo'', Warszawa 1992, s. 97.</ref>.
 
Genzeryk był władcą Wandalów, a dokładnie odłamu plemienia, który - w wyniku wędrówki ludów spowodowanej najazdem [[Hunowie|Hunów]] - osiedlił się na terenach dzisiejszej [[Hiszpania|Hiszpanii]] ([[Andaluzja]]). W [[429]] wraz ze swoim ludem (liczącym ok. 80 tys. osób) przeprawił się przez [[Cieśnina Gibraltarska|Cieśninę Gibraltarską]] i stopniowo podbijał kolejne ziemie, w pozostającej pod [[Cesarstwo Rzymskie|rzymskim]] panowaniem [[Afryka Północna|Afryce Północnej]]. Pierwszym odnotowanym działaniem Wandalów w Afryce było oblężenie [[Annaba|Hippony]], rozpoczęte w maju lub czerwcu [[430]]. Zakończyło się w sierpniu lub wrześniu [[431]], kiedy to Wandalowie odstąpili od oblężenia (wcześniej rozbili w polu rzymskie wojska komesa [[Bonifacjusz]]a), jednak wkrótce wkroczyli do opuszczonego przez mieszkańców miasta. Genzerykowi nie udało się natomiast zdobyć Cyrty ani Kartaginy. Na podbitych terenach Genzeryk stworzył nowe państwo germańskie i rozbudowywał flotę - Wandalowie żyli z łupów i [[Pirat|piractwa]], które zagrażało całemu basenowi [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]].
 
Pod koniec 431 lub na początku [[432]] cesarz rzymski zdecydował się na wysłanie do Afryki korpusu ekspedycyjnego pod wodzą patrycjusza Flaviusa Ardabura Aspara, który jednak został pokonany, podobnie jak posiłki pod wodzą Bonifacjusza. [[11 lutego]] [[435]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Praca zbiorowa|imię= |autor link= |inni= |tytuł= Oxford - Wielka Historia Świata. Średniowiecze. Wędrówka ludów - Merowingowie|wydanie= |tom= 15|wydawca= Polskie Media Amer.Com|miejsce= Poznań|data= |rok= 2006|isbn= 83-7425-025-9|strony= 44}}</ref> w Hipponie doszło do zawarcia układu pokojowego między cesarstwem, reprezentowanym przez Trigetiusa, a Genzerykiem i jego ludem. Wandalowie uznali się i zostali uznani za sprzymierzeńców (foederati) Rzymu i jako tacy otrzymywali od cesarstwa tereny, na których mieli przebywać i gospodarować. Jak twierdził [[Prokopiusz z Cezarei]], Genzeryk zrezygnował w danym momencie z kontynuowania podboju i zgodził się na płacenie cesarzowi corocznego trybutu oraz wydał mu syna [[Huneryk]]a jako zakładnika (którego zresztą cesarz wkrótce łaskawie zwolnił na znak "wielkiej przyjaźni").
 
[[19 października]] [[439]] Genzeryk złamał układ z 435, opanowując Kartaginę oraz przenosząc do niej swoją rezydencję i czyniąc z niej ośrodek swego państwa. Wandalowie skonfiskowali mienie senatorów rzymskich oraz duchownych katolickich, a tych drugich na rozkaz Genzeryka wypędzono. Duchownych umieszczono na zużytych lub niesprawnych statkach, jednak udało im się dopłynąć do Italii. Katolickie kościoły zostały przekazane w ręce arian. W [[440]] zaatakował [[Sycylia|Sycylię]]. W [[442]] cesarz [[Walentynian III|Walentynian]] zawarł z Genzerykiem pokój, w wyniku którego król Wandalów otrzymywał tereny dzisiejszej [[Tunezja|Tunezji]] oraz wschodniej [[Algieria|Algierii]]. Sam Genzeryk zobowiązywał się do składania cesarzowi darów.
[[Plik:Vandals 455.jpg|250px|thumb|Państwo Wandalów w 455]]
[[19 października]] [[439]] Genzeryk złamał układ z 435, opanowując Kartaginę oraz przenosząc do niej swoją rezydencję i czyniąc z niej ośrodek swego państwa. Wandalowie skonfiskowali mienie senatorów rzymskich oraz duchownych katolickich, a tych drugich na rozkaz Genzeryka wypędzono. Duchownych umieszczono na zużytych lub niesprawnych statkach, jednak udało im się dopłynąć do Italii. Katolickie kościoły zostały przekazane w ręce arian. W [[440]] zaatakował [[Sycylia|Sycylię]]. W [[442]] cesarz [[Walentynian III|Walentynian]] zawarł z Genzerykiem pokój, w wyniku którego król Wandalów otrzymywał tereny dzisiejszej [[Tunezja|Tunezji]] oraz wschodniej [[Algieria|Algierii]]. Sam Genzeryk zobowiązywał się do składania cesarzowi darów.
 
W [[455]] wdowa po zamordowanym cesarzu Walentynianie III, [[Licynia Eudoksja]] wezwała Genzeryka na pomoc w wojnie z [[Petroniusz Maksymus|Petroniuszem Maksymusem]], który po objęciu rządów poślubił ją wbrew jej woli, jednocześnie wydając za swojego syna Palladiusa jej córkę Eudokię (obiecaną wcześniej Hunerykowi). Dało to Genzerykowi argument do interwencji. W tym samym roku Wandalowie zdobyli i splądrowali sam Rzym. Nazwa plemienia zachowała się w wielu językach i oznacza barbarzyńskie niszczenie ([[wandalizm]]). Wśród zakładników znajdowały się również Eudoksja i jej dwie córki - [[Eudokia]] i Placydia, które po latach, na skutek licznych interwencji cesarzy wschodniorzymskich, zostały zwolnione, natomiast Eudokia została zaślubiona Hunerykowi.
 
W [[461]] przeciwko państwu Genzeryka wyprawił się cesarz [[Majorian]]. Genzeryk, po początkowym bezskutecznym poproszeniu cesarza o pokój, przystąpił do działań zabezpieczających, stosując na wypadek spodziewanej inwazji [[taktyka spalonej ziemi|taktykę spalonej ziemi]]: pustosząc Mauretanię i każąc zatruwać wszystkie studnie. Zdołał przechwycić rzymską flotę, stacjonującą w porcie [[Elx|Elche]]. Na wieść o tym cesarz odstąpił od działań inwazyjnych i przystąpił do rokowań. Prawdopodobnie cesarz zobowiązał się do nieponawiania ataków na Kartaginę, w zamian za co król Wandalów wyraził zgodę na pozostawienie w spokoju Italii. Po śmierci cesarza Majoriana ([[sierpień]] 461), Genzeryk ogłosił dopiero co zawarty traktat za nieważny.
 
W [[468]] doszło do wielkiej wyprawy wschodniorzymskiej na państwo Genzeryka; miało ono zostać zaatakowane jednocześnie na trzech frontach - główne siły (pod dowództwem Basiliscusa) były skierowane przeciwko Kartaginie, część (pod wodzą Herakliusza i Marsusa) miała zaatakować od wschodu, a część (pod dowództwem Marcellina) na wyspach Morza Śródziemnego. Na początku wyprawy wojska Herakliusza i Marsusa pobiły Wandalów w Trypolitanii, a Marcellin wyparł wandalskie załogi z Sycylii i Sardynii. Jednak na prośbę Genzeryka Basiliscus zgodził się na pięciodniowy rozejm, w czasie którego Wandalowie zdołali się lepiej przygotować do obrony, a następnie zdobyć część floty rzymskiej. W sierpniu 468 wojska rzymskie wycofały się z państwa Wandalów. W [[474]] doszło do zawarcia pokoju Genzeryka z cesarzem Zenonem.
 
Działania Genzeryka wywarły olbrzymi wpływ na dzieje [[Cesarstwo zachodniorzymskie|Cesarstwa Zachodniorzymskiego]], przyczyniając się do jego upadku w roku [[476]].
 
== Imię ==
W pierwotnych źródłach wersje zlatynizowane (z końcówką [[Łacina|rzymską]] ''-us''), najwcześniejsza ''Gaisericus'', tak u Hydacjusza (Hydatius), u późniejszego [[Wiktor z Wity|Wiktora z Wity]] ''Geisericus'', u [[Jordanes]]a ''Gezericus'', podobnie u Priscusa i [[Prokopiusz z Cezarei|Prokopiusza z Cezarei]] ''Gezericus'', ''Gizericus'', dopiero u [[Kasjodor]]a najpóźniejsza wersja ''Gensericus''; od [[Język pragermański|pragermańskiego]] ''*gaiza-'' "włóczna" + ''*rîka-z'' "potężny, król", częste w imionach germańskich, późniejsze anglosaskie ''ric'', niemieckie ''rich''.<ref>Nicoletta Francovich Onesti, ''[http://unisi.academia.edu/NicolettaOnesti/Papers/705271/Tracing_the_Language_of_the_Vandals Tracing the language of the Vandals]''</ref>
 
{{władca|
kolor=red|
grafika=|
rozmiar=50|
poprzednik=[[Gunderyk]]|
lata=[[428]]-[[477]]|
funkcja='''[[Królowie Wandalów|król Wandalów]]'''''|
następca=[[Huneryk]]|
}}
 
{{Przypisy}}
 
{{Królowie Wandalów}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}