Wersja z 01:44, 27 gru 2013 edytuj Leszek Jańczuk (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy 70 346 edycji ajout d'une ponctuation ← poprzednia edycja		Wersja z 13:20, 17 mar 2015 edytuj anuluj edycję Uzyj (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 8796 edycji poprawa linków do ujedn. i przek., WP:SK, usunięcie nadmiarowych linków do dat, drobne redakcyjne następna edycja →
Linia 14: \|<small>''''</small> \|} '''Hetman wielki litewski''' – dowódca [[wojsko zaciężne\|wojsk zaciężnych]], potem [[komput]]owych [[Wielkie Księstwo Litewskie\|Wielkiego Księstwa Litewskiego]], czyli [[~~armia~~Armia ~~litewska~~Wielkiego Księstwa Litewskiego\|armii litewskiej]]. Z urzędu [[ministrowie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów\|minister Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Jeden z dwóch od czasów [[unia polsko-litewska\|unii Polski z Litwą]] najwyższych zwierzchników [[~~armia~~Siły zbrojne\|wojskowych]] na ziemiach [[Rzeczpospolita Obojga Narodów\|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]] – drugim był [[hetman wielki koronny]], który był dowódcą wojsk zaciężnych, potem komputowych [[Korona Królestwa Polskiego\|Korony Królestwa Polskiego]], czyli [[armia koronna\|armii polskiej]]. ~~Należy pamiętać, że [[~~Rzeczpospolita ~~Obojga Narodów\|Rzeczpospolita]]~~ składała się z dwóch równoprawnych państw: [[Korona Królestwa Polskiego\|Korony Polskiej]] i [[Wielkie Księstwo Litewskie\|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Te dwa równoprawne państwa miały własne, oddzielne armie, utrzymywane z oddzielnych podatków, budżetów i Skarbów Publicznych (czyli Skarbów Państwa). Nie można zatem podawać, jak to się niekiedy czyni, że hetman wielki litewski był jednym z dwóch najwyższych zwierzchników wojskowych "na ziemiach polskich". Bowiem na ziemiach polskich, tzn. w Koronie, uprawnienia dowódcze w czasie pokoju miał [[hetman wielki koronny]], nie miał zaś żadnej jurysdykcji nad armią litewską, czyli w [[Wielkie Księstwo Litewskie\|Wielkim Księstwie]], bo to nie były już ziemie polskie, tzn. koronne, choć tworzyły wspólną ~~[[Rzeczpospolita Obojga Narodów\|~~Rzeczpospolitą]]. Odpowiednio: na ziemiach Wielkiego Księstwa uprawnienia dowódcze w czasie pokoju miał hetman wielki litewski, któremu w żaden sposób nie podlegała armia koronna (polska), bo Korona Królestwa Polskiego to nie były już ziemie litewskie (Wielkiego Księstwa). Natomiast w czasie wojen często na mocy decyzji króla jako Wodza Naczelnego Obojga Narodów (król polski i jednocześnie wielki książę litewski był jedyną osobą w Rzeczypospolitej mającą z urzędu jurysdykcję nad obydwiema armiami zarówno w czasie pokoju, jak i wojny) podległość armii (co było rzadkie) lub poszczególnych jednostek wojskowych (co następowało często) poszczególnym hetmanom była zmieniana w zależności od sytuacji wojennej. Przykładowo: [[1621]]- [[Bitwa pod Chocimiem (1621)\|obrona Chocimia]] przed armią turecką - z powodu zgonu kanclerza i hetmana wielkiego koronnego [[Stanisław Żółkiewski\|Stanisława Żółkiewskiego]] po [[Bitwa pod Cecorą (1620)\|bitwie pod Cecorą]] ([[1620]]) dowództwo nad połączonymi oddziałami koronnymi i kozackimi (Kozacy rejestrowi) oraz posiłkującą armią litewską z rozkazu króla objął najwyższy urzędem wojskowym z obecnych w Chocimiu, dowódca armii litewskiej, hetman wielki litewski [[Jan Karol Chodkiewicz]] (który w czasie obrony zmarł). Zastępcami hetmanów wielkich byli odpowiednio [[hetman polny litewski]] i [[hetman polny koronny]]. Od 1579 tytuł hetmana stał się dożywotnim<ref>{{Cytuj książkę \| nazwisko = \| imię = \| tytuł = Polskie tradycje wojskowe \| strony = 187 }}</ref>. Władza [[hetman~~\|hetmanów~~]]ów została uszczuplona po powołaniu Departamentu Wojskowego [[Rada Nieustająca\|Rady Nieustającej]] w [[1776]] r. {\| class="wikitable" Linia 37: !Osoba \|- \|align=center\|[[1497]] \|align=center\|[[1500]] \|[[Konstanty Ostrogski (hetman wielki litewski)\|Konstanty Ostrogski]] \|- \|align=center\|[[1500]] \|align=center\|[[1501]] \|[[Semen Jurewicz Holszański]] \|- \|align=center\|[[1501]] \|align=center\|[[1502]] \|[[Stanisław Janowicz Kieżgajło]] \|- \|align=center\|[[1503]]/[[1504]] \|align=center\|[[1507]] \|[[Stanisław Kiszka (hetman litewski)]] \|- \|align=center\|[[1507]] \|align=center\|[[10 sierpnia]] [[1530]] \|[[Konstanty Ostrogski (hetman wielki litewski)\|Konstanty Ostrogski]] \|- \|align=center\|[[1530]] \|align=center\|[[1531]] \|vacat \|- \|align=center\|[[20 marca]] [[1531]] \|align=center\|[[1541]] \|[[Jerzy Radziwiłł ~~(hetman wielki litewski)~~Herkules\|Jerzy Radziwiłł]] \|- \|align=center\|[[1541]] \|align=center\|[[1553]] \|vacat \|- \|align=center\|[[1553]] \|align=center\|[[1566]] \|[[Mikołaj Radziwiłł Rudy]] \|- \|align=center\|[[1566]] \|align=center\|[[1572]] \|[[Grzegorz Chodkiewicz]] \|- \|align=center\|[[1572]] \|align=center\|[[1576]] \|vacat \|- \|align=center\|[[6 marca]] [[1576]] \|align=center\|[[27 kwietnia]] [[1584]] \|[[Mikołaj Radziwiłł Rudy]] ponownie \|- \|align=center\|[[1584]] \|align=center\|[[1589]] \|vacat \|- \|align=center\|[[15 kwietnia]] [[1589]] \|align=center\|[[20 listopada]] [[1603]] \|[[Krzysztof Radziwiłł Piorun]] \|- \|align=center\|[[1603]] \|align=center\|[[1605]] \|vacat \|- \|align=center\|[[1605]] \|align=center\|[[24 września]] [[1621]] \|[[Jan Karol Chodkiewicz]] \|- \|align=center\|[[1621]] \|align=center\|[[1625]] \|vacat \|- \|align=center\|[[1625]] \|align=center\|[[7 lipca]] [[1633]] \|[[Lew Sapieha]] \|- \|align=center\|[[1633]] \|align=center\|[[1635]] \|vacat \|- \|align=center\|[[1 stycznia]] [[1635]] \|align=center\|[[1640]] \|[[Krzysztof Radziwiłł (młodszy)\|Krzysztof Radziwiłł]] \|- \|align=center\|[[1640]] \|align=center\|[[1646]] \|vacat \|- \|align=center\|[[17 kwietnia]] [[1646]] \|align=center\|[[1654]] \|[[Janusz Kiszka]] \|- \|align=center\|[[17 czerwca]] [[1654]] \|align=center\|[[30 ~~grudnia\|30]]~~/[[31 grudnia]] [[1655]] \|[[Janusz Radziwiłł (hetman wielki litewski)\|Janusz Radziwiłł]] \|- \|align=center\|[[1656]] \|align=center\|[[1665]] \|[[Paweł Jan Sapieha]] \|- \|align=center\|[[1665]] \|align=center\|[[1667]] \|vacat \|- \|align=center\|[[1667]] \|align=center\|[[4 kwietnia]] [[1682]] \|[[Michał Kazimierz Pac]] \|- \|align=center\|[[1682]] \|align=center\|[[1703]] \|[[Kazimierz Jan Sapieha]] \|- \|align=center\|[[1703]] \|align=center\|[[1707]] \|[[Michał Serwacy Wiśniowiecki]] \|- \|align=center\|[[1707]] \|align=center\|[[1708]] \|[[Kazimierz Jan Sapieha]] ponownie \|- \|align=center\|[[1708]] \|align=center\|[[1709]] \|[[Jan Kazimierz Sapieha]] \|- \|align=center\|[[1709]] \|align=center\|[[1709]] \|[[Grzegorz Antoni Ogiński]] \|- \|align=center\|[[28 października]] [[1709]] \|align=center\|[[30 stycznia]] [[1730]] \|[[Ludwik Konstanty Pociej]] \|- \|align=center\|[[1730]] \|align=center\|[[1735]] \|vacat \|- \|align=center\|[[9 listopada]] [[1735]] \|align=center\|[[18 września]] [[1744]] \|[[Michał Serwacy Wiśniowiecki]] ponownie \|- \|align=center\|[[5 października]] [[1744]] \|align=center\|[[22 maja]] [[1762]] \|[[Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko\|Michał Kazimierz Radziwiłł]] \|- \|align=center\|[[8 października]] [[1762]] \|align=center\|[[20 stycznia]] [[1768]] \|[[Michał Józef Massalski]] \|- \|align=center\|[[29 lutego]] [[1768]] \|align=center\|[[6 lipca]] [[1793]] \|[[Michał Kazimierz Ogiński]] \|- \|align=center\|lipiec [[1793]] \|align=center\|[[25 kwietnia]] [[1794]] \|[[Szymon Kossakowski\|Szymon Marcin Kossakowski]] \|} ~~== Zobacz też ==~~ [[hetman]] == Linki zewnętrzne == [http://akromer.republika.pl/herby_hetmani.html Herby Hetmanów] {{Przypisy}} == Bibliografia == * Herbarz Adama Kromera *{{Cytuj książkę \| nazwisko = \| imię = \| tytuł = Polskie tradycje wojskowe \| data = 1990 \| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej \| miejsce = Warszawa \| isbn = 83-11-07675-8 \| strony = }} {{Wojsko I Rzeczypospolitej}}

Hetman wielki litewski: Różnice pomiędzy wersjami