GPU (policja polityczna): Różnice pomiędzy wersjami

'''GPU''', ([[język rosyjski|ros.]] '''ГПУ'''), oficjalnie - '''Państwowy Zarząd Polityczny przy Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej''', {{w języku|ru|''Государственное Политическое Управление при НКВД РСФСР, ГПУ НКВД РСФСР''}} – państwowa policja polityczna w [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|RFSRR]], utworzona [[6 lutego]] [[1922]] roku z przekształcenia [[Czeka|Czeki]]. Po utworzeniu w grudniu 1922 [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], w listopadzie 1923 przekształcona w [[OGPU]].

[[IX Wszechrosyjski Zjazd Rad]] [[28 grudnia]] [[1921]] ogłosił postanowienie o rozwiązaniu ''Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem'' ([[Czeka]]).

Mimo, iż GPU formalnie usytuowany był w strukturach NKWD RFSRR, to była to jedynie podległość organizacyjna, gdyż zachował on bardzo dużą samodzielność działania. Wynikało to z objęcia dwóch stanowisk kierowniczych przez jednego człowieka [[Feliks Dzierżyński|Feliksa Dzierżyńskiego]]. Dzierżyński był jednocześnie ludowym komisarzem spraw wewnętrznych i przewodniczącym PZP, przykładając więcej sił i uwagi na piony bezpieczeństwa państwowego, wywiadu i kontrwywiadu czyli PZP, wywodzącego się z jego byłej organizacji Czeki, niż do reszty LKSWNKWD, spełniającego wówczas rolę resortu porządku i ładu publicznego i gospodarczo-administracyjnego<ref name="ŁubSpr">{{Cytuj książkę | autor = Kokurin, A., Pietrow, N. - redakcja | tytuł = ЛУБЯНКА. ВЧК - ОГПУ - НКВД - НКГБ - МГБ - МВД - КГБ 1917 — 1960 Справочник. | wydawca = Международный фонд "Демократия" | miejsce = Moskwa | data = 1977 | seria = Россия. XX век. Документы. | isbn = 5-89511-004-5}}</ref>.

Struktury GPU nie odbiegały od struktur rozwiązanej Czeka. W kwietniu 1922 utworzono Wydział Wschodni GPU, w maju 1922 Wydział Kontrwywiadowczy (KRO) PZPGPU i w sierpniu 1922 - Wydział Prawny GPU{{r|ŁubSpr}}.

W terenie PaństwowyGPU Zarząd Polityczny posiadałposiadało swoje przedstawicielstwa, które działały w ''okręgach'', [[Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka|republikach autonomicznych]], [[gubernia]]ch i większych miastach [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]].

Po utworzeniu [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w listopadzie 1923 Państwowy Zarząd Polityczny wyodrębniono ze struktur [[NKWD]] i na jego bazie powołano [[OGPU|Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU)]], podporządkowany [[Rada Komisarzy Ludowych ZSRR|Radzie Komisarzy Ludowych]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]].