|
[[Plik:Cam&che.jpg|thumb|200px|Gablota z Muzeum Rewolucji w Hawanie, przedstawiająca karabiny i nakrycia głowy, należące do Camilo Cienfuegosa (z lewej) i Che Guevary (z prawej) z czasów rewolucji]]
'''Rewolucja kubańska''' – walka zbrojna oraz seria reform polityczno-gospodarczych przeprowadzonych na [[Kuba|Kubie]] w latach [[1956]]–[[1959]]. Skierowana była przeciwko trwającej od roku [[1952]] krwawej dyktaturze [[Fulgencio Batista|Fulgencio Batisty]].
Zdecydowane działania przeciw dyktaturze gen. Batisty zostały podjęte przez niewielką grupę działaczy demokratycznych, zorganizowaną przez młodego adwokata [[Fidel Castro|Fidela Castro Ruz]]. 26 lipca 1953 wraz z niewielką grupą dokonał on ataku na koszary [[Moncada]] w [[Santiago de Cuba|Santiago]]. Akcja skończyła się totalną klęską – aresztowaniem i skazaniem Castro na 15 lat więzienia, z którego został jednak zwolniony po 2 latach w wyniku amnestii zarządzonej na czas wyborów przez Batistę. Stąd udał się on na emigrację do [[Stany Zjednoczone|USA]] i [[Meksyk]]u, gdzie szukał sponsorów.
Castro założył [[Ruch 26 Lipca|Ruch 26 Lipca]], który szybko zyskiwał na popularności, oraz zaczął organizować oddziały partyzanckie do ponownego podjęcia walki z [[reżim]]em Batisty. Drugą próbę obalenia dyktatora Castro podjął 2 grudnia 1956 r., kiedy to jego 82 partyzantów dopłynęło z [[Meksyk]]u na starym amerykańskim jachcie [[Granma (jacht)|Granma]], wylądowało na wyspie i – podobnie jak 3 lata wcześniej – zostało rozgromionych przez wojska rządowe. Castro wraz ze słynnymi później dwunastoma towarzyszami znalazł schronienie w niedostępnych górach [[Sierra Maestra]]. W styczniu 1957 dokonali oni pierwszej akcji bojowej skierowanej na posterunek wojskowy La Plata. Po uzyskaniu poparcia miejscowej ludności oraz innych ugrupowań opozycyjnych, w połowie roku 1958, partyzanci Ruchu 26 Lipca przystąpili do nasilonej walki, a ich oddziały rozrosły się do ponad 80 osób. Inny oddział często dokonywał ataków na różne obiekty wojskowe w prowincji Oriente i choć akcje te nie stanowiły istotnego zagrożenia dla dyktatury Batisty, dzięki nim Castro zdobył duży rozgłos i popularność. Akcje te przyczyniały się też do ogólnonarodowej niechęci do Batisty. 13 marca 1957 roku grupa ponad 100 członków Związku Studentów Kubańskich podjęła nieudaną próbę przejęcia władzy w Hawanie. Rebelianci zdołali opanować na krótko część placu prezydenckiego, ale ostatecznie oddziały wierne rządowi stłumiły zamach. 5 września 1957 doszło do buntu blisko 400 marynarzy z bazy morskiej w [[Cienfuegos]]. Rewolta była częścią szerszego spisku antybatistowskiego w armii, wybuchła jednak wcześniej niż planowano i zakończyła się porażką. W trakcie walk w Cienfuegos zginęło 200 marynarzy, 600 cywilów i ponad 100 żołnierzy z oddziałów rządowych.
Partyzantka Castro w 1958 rozszerzyła wtedy pole działania na góry Sierra del Cristal i Sierra de Nicaro, rejon miast Manzanilla i Bahamo, a nawet pobliże stolicy Oriente – miasto [[Santiago de Cuba]]. Było to spowodowane rozrostem liczebnym oddziałów partyzantki. Batista, gdy tylko się zorientował, postanowił działać i w maju 1958 r. rozpoczął wielką operację antypartyzancką pod kryptonimem „Verano”, zakończoną fiaskiem i śmiercią półtora tysiąca żołnierzy Batisty. Rozgromienie tej akcji spowodowało rozszerzenie walk partyzanckich. W październiku 1958 roku oddziały partyzanckie dowodzone przez [[Ernesto Guevara|Ernesto „Che” Guevarę]], [[Camilo Cienfuegos]]a i Jaime Vegę rozpoczęły walkę w kolejnych dwóch prowincjach: [[Prowincja Las Tunas|Las Tunas]] i [[Prowincja Camagüey|Camagüey]].
Siły rządowe nie były już w stanie walczyć z ogromną partyzantką, do której masowo wstępowali chłopi zachęceni reformą rolną. W wyniku sojuszu Ruchu 26 Lipca z innymi organizacjami opozycyjnymi w lipcu 1958 r. powstały Oddziały Cywilnego Zjednoczonego Frontu Walki Rewolucyjnej. Ostateczna ofensywa nastąpiła w końcu grudnia 1958. Po trwającym tydzień szturmie, oddziały rebelianckie zdobyły 1 stycznia 1959 roku Santiago de Cuba. Tego samego dnia skapitulowały koszary im. Leoncia Vidal, ostatni punkt oporu sił batistowskich w mieście [[Santa Clara (Kuba)|Santa Clara]] – stolicy prowincji [[Prowincja Villa Clara|Villa Clara]]. Opór stawiany przez wojsko i policję załamał się ostatecznie na wiadomość o ucieczce Batisty, który w noc sylwestrową odleciał do Dominikany. 2 stycznia 1959 roku rebelianci pod dowództwem Che Guevary wkroczyli do Hawany. Wojna domowa pochłonęła około 30 tysięcy ofiar. Z początkiem następnego roku oddziały Castro wkroczyły do [[Hawana|Hawany]].
== Geneza rewolucji ==
|
