|
== Historia ==
* Połowa [[XV wiek]]u. - wieś założona przez rodzinę Łyczków-Dołubowskich, którzy postawili tu [[dwór]].
Około 1465 roku powstały główne elementy przestrzenne miejscowości – dwór, kościół i wieś. W dniu 31 października 1465 r. Wit Łyczko, sędzia brański, właściciel Dołubowa ufundował w tej miejscowości kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Miłosierdzia oraz św. Piotra i Pawła. 24 czerwca 1495 r. Wit już nie żył, bo urząd ten sprawował kto inny. 20 maja 1498 r. na stanowisku sędziego brańskiego spotykamy Jana Steczkę, zwanego Cybulka.
* [[1465]] - zbudowano kościół.
* 2. połowa [[XVII wiek]]u - własność Arnolda Łaguny, który zamierzał założyć tu miasto.
22 lutego 1501 r. w Wilnie [[Aleksander Jagiellończyk]] potwierdził Janowi Steczce z rodu Talwoszów, staroście drohickiemu, dziedziczne posiadanie wsi w powiecie bielskim: Dołubowo, Chrościanka, Widźgowo, Filipy i Wierzbowo, które otrzymał on na podstawie prawa bliższości do Doroty Dołubowskiej, swojej ciotki, wdowy po Wicie. Dorota Łyczkowa już po śmierci męża ufundowała 12 maja 1535 r. w Dołubowie altarię św. Leonarda, uposażając ją w 3 włóki ziemi w każdym polu. Wzbogaciła ponadto plebana w ogród, karczmę i łąkę zwaną Mokrzec, nad rzeką Silną oraz w staw rybny i 20 florenów na wino. Jan Steczkowicz-Dołubowski vel Steczko, zwany Cybulka był starostą drohickim (w latach 1501-1508) i marszałkiem nadwornym litewskim (od 18 listopada 1520 r. do 7 marca 1541 r.).
* [[XVIII wiek]] - własność Orzeszków, potem Markowskich i Karwowskich (za sprawą zamążpójścia córek Orzeszków).
* 2. połowa [[XIX wiek]]u - w posiadaniu Pieńkowskich.
W 1527 r. dokonano sądowego odgraniczenia dóbr Rudka, należących do Zofii Korczewskiej 1o voto Hlebowiczowej, 2o voto Albertowej, z majętnością Dołubowo Jana Steczki-Dołubowskiego. Jan Steczkowicz z Dołubowa zapisał w testamencie różne dobra, jakie posiadał w Wielkim Księstwie Litewskim królowej Bonie. W 1528 r. Zygmunt I nadał swej żonie królowej Bonie „na wieczność” położone w dzierżawie brańskiej dobra Dołubowo wraz z siołami: Widźgowo, Chrościanka i Filipy. Jako właściciel Dołubowa Jan Steczko figurował jeszcze w 1529 r., 1532, 1537 i 1538 r. (zm. przed 1542 r.) Za jego czasów rozmierzono siedzibę dworską i skomponowano kwaterowy ogród, w którym dwie proste osie dzieliły przestrzeń na zapewne 4 kwatery, przy czym dwie z kwater zajęte były przez stawy o regularnych kształtach.
* [[1907]] - sprzedane Stanisławowi Jakubowi Łowickiemu.
Do realizacji testamentu królewskiego na rzecz Bony nie doszło. Nastąpił natomiast podział majętności pomiędzy Maciejem Rospondem z Jabłonowa a Janem Niecieckim, piszącym się jako dziedzic na Niecieczy, Werowie i Dołubowie. Jak określono w akcie z 4 maja 1546 r., dobra te na Jana Niecieckiego „prawem naturalnym spadły”, bo najwidoczniej łączyły go z Janem Steczką więzy rodzinne. Maciej Rospond, syn Hieronima, wraz z synem Mikołajem i wnukiem Maciejem podarowali dobra Dołubowo Janowi Harynkowi. Również Jan Nieciecki zastawił temuż swoją część Dołubowa na 2 lata za 560 kop groszy.
Jan Harynek z Mianowa, podkomorzy łomżyński, ożeniony był z Małgorzatą Wąsowską.14 Po śmierci Jana Harynka (przed 1569 r.) prawa do dóbr dołubowskich odziedziczył jego syn Adam Harynek, który 14 maja 1569 r. złożył przysięgę w Drohiczynie na wierność Królowi i Koronie Polskiej. Adam Harynek, wzmiankowany jako właściciel Dołubowa w 157615 i 1580 r.16 nie dokonywał w układzie założenia większych zmian. Nie żył już w roku 1591, gdyż jego synowie Jakub i Andrzej, dziedzice na Dołubowie, zawarli wówczas w Brańsku układ dotyczący spadku. Dołubowo przeszło na własność Anny z Oborskich, wdowy po Hieronimie Harynku (zm. około 1599 r.), żonie Piotra Odrzywolskiego.17 W latach 1623-1624 Dołubowo było w rękach Hieronima z Obór Oborskiego. Jego żona Halszka z Ostromęczyna Niemierzanka Oborska 20 lipca 1635 r. w spisanym wówczas testamencie określona została jako dziedziczka na Dołubowie, Chrościance i Smolugach.18 Hieronim z Obór Oborski nie żył już od 6 lutego 1644 r., a jego syn Wojciech spełniał wolę testamentową ojca. W 1653 r. i 25 lipca 1656 r. jako dziedzic Dołubowa wzmiankowani byli Jakub Oborski i jego żona Elżbieta, córka Krzysztofa Chrząstowskiego.
Córka Oborskich Anna wyszła przed 25 lipca 1661 r. za mąż za Arnolfa Łagunę (od 1660 r. chorążego zakroczymskiego). Był on też towarzyszem pancernym i elektorem królów: Jana Kazimierza (z ziemi ciechanowskiej), Michała Korybuta (z ziemi drohickiej), Jana III (z województwa podlaskiego). Wyjednał on też w 1662 r. dla Dołubowa przywilej na cotygodniowe niedzielne targi i 3 jarmarki w roku (w odpust św. Piotra i Pawła, w święto Matki Boskiej Gromnicznej i w Niedzielę Palmową). W roku 1661 rezydował on w Dołubowie. W 1669 r. Anna z Oborskich przekazała majątek Dołubowo Łagunom. Arnolf Łaguna jako właściciel Dołubowa odnotowany został jeszcze w 1676 r.
Arnolf Łaguna spowodował pewnie przebudowę ogrodów Dołubowa w duchu barokowym. Stawy ogrodowe, pełniące wówczas rolę parterów wodnych otrzymały wtedy ozdobną oprawę boskietów i parterów kwiatowych.
Córka Arnolfa Łaguny i Aleksandry Jarzynianki – Zofia spisała intercyzę ślubną z Maciejem Marcjanem Ładowskim, metrykantem koronnym. W 1681 r. Aleksandra, wdowa po Arnolfie Łagunie, ówczesna żona Aleksandra Łuszczewskiego dała Janowi Tobiaszowi Brzozowskiemu, wojskiemu podlaskiemu (w latach 1677 – 1703) i bratu jego żony Józefowi Janowi Łyczce, cześnikowi podlaskiemu (w latach 1683-1703), synowi Mikołaja i Zofii z Oborskich część Dołubowa. 13 marca 1688 r. Jan III nadał „miastu Dołobów w ziemi drohickiej” dodatkowy jarmark. Odbiorcami przywileju królewskiego byli Jan Tobiasz Brzozowski, wojski podlaski i Józef Jan Łyczko, cześnik podlaski.
Już w 1686 r., a więc równocześnie z Janem Tobiaszem Brzozowskim i Józefem Janem Łyczką, dziedzicem Dołubowa i Smoluch tytułował się Mikołaj Henryk z Dąbrowicy Firlej, kanonik katedralny krakowski. W 1688 r. współwłaściciele scedowali na niego swe prawa. Było to najwidoczniej spowodowane zadłużeniem majętności.
Później Dołubowo przeszło na własność Orzeszków. Dwie siostry Orzeszkówny podzieliły w 1719 r. pomiędzy siebie schedę po rodzicach – Łucja, żona Władysława Markowskiego i Joanna, żona Michała Karwowskiego, cześnika bielskiego (w latach 1713-1744). Podział dóbr pociągnął też pewnie rozdzielenie założenia dworsko-ogrodowego. 8 czerwca 1713 r. Michał Karwowski otrzymał od Jana Klemensa Branickiego i jego matki Scholastyki dzierżawę starostwa bielskiego za sumę 17 tys. złotych. Dzierżawa trwała do 1721 r.
Dzieci Władysława Markowskiego (ur. w 1663, zm. w 1748 r.) i Łucji Orzeszkówny w 1748 r. podzieliły między siebie dobra matki. W 1753 r. dział Markowskich należał do braci: Józefa, sędziego ziemskiego bielskiego (w latach 1751-1765), Antoniego, sędziego mielnickiego i Franciszka (ur. w 1727 r., zm. w 1806 r.) Markowskich, a drugi dział do Stanisława Karwowskiego, skarbnika i regenta bielskiego. W 1778 r. notowane były działy: Franciszka Markowskiego, podczaszego wyszogrodzkiego, Michała Dołubowskiego i Stanisława Karwowskiego, stolnika bielskiego (w latach 1770-1779), starosty augustowskiego i narewskiego. W 1790 r. jako właściciel Dołubowa podawany był Andrzej Karwowski, kapitan wojsk koronnych „dziedzic abszteynowany”.
3 lipca 1801 r. Prusacy wystawili majątek na licytację – zapewne części należące do Karwowskich. Nabyli je Pieńkowscy. Część druga aż do 1830 r. była nadal własnością Markowskich.
W II połowie XIX w. całe Dołubowo stało się własnością rodziny Pieńkowskich – Jana (wzm. w 1886 i w 1890 r.) – majątek liczył wtedy 1433,3 ha ziemi -,32 Dominika (zm. przed 5 lipca 1890 r.), Kajetana Ludwika (zm. w 1905 r.). Ten ostatni, absolwent uniwersytetu w Dorpacie, komisarz w Powstaniu Styczniowym na powiat bielski, ożeniony był z Wiktorią Władyczańską, również uczestniczką postania, która zmarła w dworze dołubowskim 9 czerwca 1894 r. Oboje zostali w ramach represji popowstaniowych zesłani na Sybir, skąd wrócili po ośmiu latach dzięki staraniom Michała Pieńkowskiego, brata Kajetana Ludwika, stacjonującego w Petersburgu oficera carskiej artylerii. On też przyczynił się do tego, że dołubowski majątek nie uległ konfiskacie, a nałożono nań tylko kontrybucję.
Po powrocie właścicieli z zesłania założenie podano renowacji – postawiono nowe, murowane budynki gospodarcze, oczyszczono i przekształcono stawy, wytyczono nowe drogi spacerowe w ogrodzie, dokonano nowych nasadzeń a alejach i w szpalerach wokół ogrodu ozdobnego i sadów, m.in. zasadzono czterorzędową aleję kasztanowcowo-grabową przecinającą ogród dworski wzdłuż osi wybiegającej na kościół. W końcu XIX w. dwór tętnił życiem i przyjmowano tu wielu gości. Przyszło tu na świat sześcioro dzieci Wiktorii i Kajetana Ludwika Pieńkowskich, z których [[Ignacy Pieńkowski]] (ur. w 1877 r., zm. w 1948 r.) zasłynął jako malarz. Malował m.in. pejzaże podlaskie. Objął na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych katedrę po Leonie Wyczółkowskim.
W 1907 r. Saturnin Klemens Wiktor Pieńkowski, syn Kajetana Ludwika, sprzedał majątek Dołubowo Stanisławowi Jakubowi Łowickiemu, który w 1912 r. wzniósł tu drewniany dwór, zwrócony do stawu gankiem ze stopniami.34 Był on właścicielem Dołubowa do 1939 r., a majątek borykał się w okresie międzywojennym z dużymi trudnościami finansowymi (liczył wówczas 668 ha gruntów). Kompozycja przestrzenna nie uległa większym przeobrażeniom do 1939 r. (nadal istniały tu wypełnione sadem kwatery otoczone szpalerami i alejami). Natomiast w czasie II wojny światowej część zabudowy uległa zniszczeniu, a drzewostan przetrzebiono. Synowie Stanisława Jakuba i Marii z Czarkowskich - Stanisław junior i Władysław Łowiccy - znaleźli się we wrześniu 1939 r. w 42. Pułku Piechoty w Białymstoku, z którym wyruszyli na front. Obaj bracia Łowiccy zostali wzięci do niewoli przez Sowietów i osadzeni w obozie jenieckim w [[Kozielsk]]u, skąd trafili później do Katynia, gdzie zostali zamordowani w kwietniu 1940 r. Ostatni właściciel został w 1939 r. zmuszony do opuszczenia dworu, więc wraz z żoną i córką Aleksandrą wyjechał do Białegostoku, a później do [[Turczyn]]a, skąd powrócił w 1941 r. gdy Dołubowo przejęli Niemcy i pełnił funkcję administratora swojej dawnej własności. Zmarł nagle w tym samym roku w Dołubowie.
W 1944 r. majątek rozparcelowano, przy czym część zabudowań przypadła dawnej służbie dworskiej. Część ozdobną wraz z dworem przekazano wtedy szkole podstawowej, funkcjonującej tu jeszcze w 1995 r., która w latach 60. XX w. wyremontowała dwór, ale w jego pobliżu wzniosła sanitariaty, śmietnik i budynek inwentarski, a w ogrodzie urządziła boiska i miejsca rekreacji. Po parcelacji zniszczone zostały sady, a także większość zabudowań części gospodarczej, z których pozostały spichlerz i część dawnej stajni. Pozbawione opieki i pielęgnacji aleje i szpalery niszczały, stawy zarastały, za to w sąsiedztwie szkoły posadzono nowe krzewy ozdobne i drzewa, których układ nie miał nic wspólnego z dawną kompozycją. W części ozdobnej do lat 80. XX w. zachowały się: dwór z 1912 r., czterorzędowa aleja, stare aleje i szpalery na granicach ogrodu, dwa stawy (dawne partery wodne), w tym jeden z wyspą. Wnętrza ogrodu zajęte były w tym czasie przez sady, boisko i warzywnik. Starodrzew obfitował w drzewa dziewiętnastowieczne, w tym kilka z nich pochodziło z I połowy XIX . Najcenniejszym drzewem obiektu był osiemnastowieczny jesion wyniosły o średnicy pnia 280 cm. Cały kompleks dworski był cenny widokowo, jednak został częściowo przesłonięty nowymi zagrodami chłopskimi. 11 sierpnia 1998 r. spadkobiercy Stanisława Jakuba Łowickiego – Maria Łowicka-Kołtan i Jan Łowicki odkupili od gminy opuszczony przez szkołę (przeniesioną do nowego budynku wybudowanego w Dołubowie) dwór wraz z resztą parku o powierzchni 3,47 ha z zamiarem odtworzenia założenia, lecz na zamiarze tylko się skończyło. W 2007 r. dołubowski dwór zmienił właściciela (stał się nim Jan Moczulski)<ref>http://www.testowy.minigo.pl/index.php/article/show/id/93</ref>.
* W latach 20. XX wieku powstał w Dołubowie cmentarz wojenny, gdzie pogrzebano nieznanych polskich żołnierzy poległych w [[1920]]. Liczba pochowanych osób jest nieznana. W centralnej części cmentarza umieszczono krzyż i kamień z napisem: 'TU LEŻĄ ŻOŁNIERZE POLSCY POLEGLI ZA OJCZYZNĘ W 1920 R.'
* {{fakt|W latach [[1939]] - [[1945]] nieopodal Dołubowa funkcjonowało lotnisko wojskowe, wykorzystywane na przemian przez radzieckie i niemieckie lotnictwo.|data=2013-12}}
|
