Topór (herb szlachecki): Różnice pomiędzy wersjami

Spośród ponad 630 rodów (według obecnego stanu wiedzy – 639) używających Topora największe znaczenie uzyskali [[Tęczyńscy herbu Topór|Tęczyńscy]] i [[Ossolińscy]]. Potwierdzeniem ich statusu były tytuły arystokratyczne i stosowne dodatki do herbów (patrz poniżej). Wysokie godności w państwie polskim piastowali również [[Tarłowie herbu Topór|Tarłowie]]. Toporczykiem był także poeta i dramaturg [[Cyprian Kamil Norwid]]<ref name="Znamierowski"/>.

Topór jest jednym z najstarszych z [[Polska|polskich]] [[godło|godeł]] [[szlachta|szlacheckich]]. Najstarszy znany wizerunek to pieczęć [[Żegota|Żegoty]], wojewody krakowskiego z lat 1282-5. Inne wczesne pieczęcie z Toporem pochodzą z lat: 1320 (Nawoj z Morawicy),1335 (Krzywosąd z Ostrowiec)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu|autor=J. Kurtyka|data=1997|miejsce=Kraków|strony=70}}</ref>, 1348-49 (Wojciech, biskup poznański), 1352 (Andrzej, [[podkomorzy]] krakowski), 1376 (Drogomir), 1380 (Sędziwoj, wojewoda kaliski), 1387 (Drogosz z Chrobrza), 1389 (Sędziwoj z Szubina), 1397 (Jan z Tęczyna), 1413 (Jan Butrym), 1455 (Andrzej Tęczyński), 1442, 54, 66 (znak notariusza publicznego Jana z Morska)<ref name="Szymański1"/>.

Podobna sytuacja występuje w przypadku nazwiska Jakubowski. Sebastian Jakubowski otrzymał w roku 1790 [[Jakubowski (herb z nobilitacji w 1790)|herb Topór z odmianą (Jakubowski – odmiana Topora II)]]. Wcześniej, w 1764, [[Jakubowski (herb szlacheckiz nobilitacji w 1764)|herb Topór z inną odmianą (Jakubowski – odmiana Topora I)]] otrzymali inni Jakubowscy – Michał, Kazimierz i Felicjan<ref name=Ostrowski>{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrowski | imię= Juliusz Karol | autor link=Juliusz Karol Ostrowski | tytuł= Księga herbowa rodów polskich| tom= 2 | strony=116| data= 1897| wydawca= Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza| miejsce= Warszawa| isbn=}}</ref>. Również i w tym przypadku, nazwisko Jakubowski Tadeusz Gajl przypisuje nie tylko herbom własnym, ale i Toporowi. Faktycznie, również i tutaj Topora bez odmiany przypisuje Jakubowskim Nałęcz-Małachowski<ref>{{cytuj książkę|autor = Piotr Nałęcz-Małachowski|url=http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=381&dirids=1|tytuł=Zbiór nazwisk szlachty|miejsce=Lublin|data=1805|strony=179}}</ref> i [[Teodor Jeske-Choiński]]. Od tego drugiego dowiadujemy się dodatkowo, że nobilitowani Jakubowscy byli [[neofita]]mi<ref>{{cytuj książkę|autor = Teodor Jeske-Choiński|url=http://www.archive.org/stream/neoficipolscyma00jeskgoog/neoficipolscyma00jeskgoog_djvu.txt|tytuł=Neofici polscy: materyały historyczne|miejsce=Warszawa|data=1904|strona=22}}</ref>.

Podstawową gałęzią rodową Jakubowskich herbu Topór jest linia rozpoczynająca się od [[Jan NasianNaszon dez OstrowceOstrowiec|Jana Nasiana de Ostrowce]], opisywanego w innych źródłach jako Jan z Ostrowiec de Jakubowice a więc pana na Jakubowicach i [[Ostrowce (województwo świętokrzyskie)|Ostrowcach]]. Jest to linia typowo polska z gniazdem rodowym w Jakubowicach w Małopolsce. Wymieniony tutaj baron Jakubowski w nobilitacji dworu austriackiego i pruskiego nosi przydomek z Jakubowic<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Rodzina.Herbarz szlachty polskiej|url=http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=82980&from=publication|autor=Seweryn Uruski|tom=5|strony=329-331|rok=1908|miejsce=Warszawa|wydawca=Gebethner i Wolff}}</ref>.

Obok szeroko rozpowszechnionych rodów takich jak [[:Kategoria:Tęczyńscy|Tęczyńscy]], [[:Kategoria:Ossolińscy|Ossolińscy]], [[Korycińscy herbu Topór|Korycińscy]], [[:Kategoria:Tarłowie|Tarłowie]] i [[:Kategoria:Pałuki|Pałukowie]], które wydały wielu zasłużonych mężów stanu, również niektórzy członkowie pomniejszych rodzin używających Topora zapisali się w historii kraju. Z rodu Toporczyków-Pileckich, wywodziła się [[Elżbieta Granowska]], córka wojewody sandomierskiego [[Otton z Pilczy|Ottona]], trzecia żona [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]]. Topór nosił na tarczy [[Jan Naszon z Ostrowiec|Jan Nasian de Ostrowce]], rycerz i swat Władysława Jagiełły, zdobywca chorągwi krzyżackiej [[Bitwa pod Koronowem|pod Koronowem]].

Herb Topór przysługiwał [[Walerian Nekanda- Trepka|Walerianowi Nekandzie- Trepce]], synowi [[Hieronim Nekanda Trepka|Hieronima]], autorowi ''[[Liber generationis plebeanorum]] (Liber Chamorum)''.

Rosyjski heraldyk [[Aleksandr Łakijer|Aleksander Borysowicz Łakier]] w swojej książce ''Heraldyka rosyjska'' z 1855 roku przytacza nazwiska rosyjskiej szlachty, która przejęła niektóre polskie herby. Wśród nich jest Topór. Autor nie wyjaśnia, w jaki sposób zachodziło takie przejmowanie. Pewne jest, że kilka polskich rodzin osiadło w Rosji. Rdzennie rosyjskie rody mogły zaś przyjmować polskie herby na zasadzie upodobniania wizerunków własnych. Herbem Topór miały według Łakiera pieczętować się rodziny:

Ponadto niepewne związki z Toporem mają herby: [[herb Limanowej|Limanowej]], [[herb gminy Trzcinica|gminy Trzcinica]] i [[herbHerb gminyNowego Nowe BrzeskoBrzeska|gminy Nowe Brzesko]]. W tym pierwszym pochodzenie topora w herbie jest nieznane, możliwe, że zaczerpnięto go od Tęczyńskich. Na terenie drugiej gminy wpływy mieli Okszowie (ród Okrzów) i Toporczykowie (ród Trzcińskich), zatem nie ma pewności, czy herb gminy nawiązuje do Okszy, czy do Topora. Użytej w nim figurze bliżej jest do topora. W tym trzecim topór nawiązuje bezpośrednio do herbu dawnego miasta [[Nowe Brzesko|Nowego Brzeska]]. Możliwe, że miasto to używało Topora Tęczyńskich i Ryterskich, z [[tynktura (heraldyka)|tynkturą]] odmienioną na błękit, ale nie ma co do tego pewności<ref>{{cytuj stronę|tytuł=Nowe Brzesko - Portal InterAktywnej Polski|url=http://www.nowe-brzesko.iap.pl/?id=67702&location=f&msg=1|autor=Włodzimierz Chorązki|data dostępu=24 marca 2010}}</ref>.

Jeden Toporczyk, Wincenty Jakubowski, używający odmiany Topora, otrzymał tytuł barona, czego efektem było powstanie herbu [[Jakubowski Baron (herb szlachecki)|Jakubowski Baron]]. Herb ten, opisany jako odmiana Topora przez Ostrowskiego, nie został uznany za odmianę przez Tadeusza Gajla.

[[Gumowski (herb szlachecki)|Gumowski]], [[Jakubowski (herb z nobilitacji w 1764)]], [[Jakubowski (herb z nobilitacji w 1790)]], [[Morawicki|Morawicki]], [[Paczeński (herb szlachecki)|Paczeński]], [[Topór odmienny]] (nazwa za Szymańskim, Gajl niesłusznie opisuje go jako herb własny Tarłów). Ponadto u Gajla znaleźć można cztery odmiany wspominane wyżej – z polami złotym i błękitnym, w odbiciu lustrzanym i klejnotem na opak w skos. Nie są one skojarzone z żadnymi rodami ani odrębnymi nazwami.

{{Herby alfabetycznie|poprzednia=[[Topiczewski|Topiczewski]]|obecna=Topór|nastepna=[[Topór odmienny]]|}}