Wersja z 12:25, 22 maj 2015 edytuj Kbigeo (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 20 725 edycji m WP:SK, szablon ← poprzednia edycja		Wersja z 22:03, 23 paź 2015 edytuj anuluj edycję 89.73.25.135 (dyskusja) zmiany następna edycja →
Linia 2: \|polityk = Saparmyrat Nyýazow \|data urodzenia = [[19 lutego]] [[1940]] \|miejsce urodzenia = [[Gypjak]] \|data śmierci = [[21 grudnia]] [[2006]] \|miejsce śmierci = [[Aszchabad]] \|grafika = [[Plik:Saparmurat Niyazov.jpg\|~~250px~~240px]] \|funkcja = {{flaga\|Turkmenistan}} 1. [[Prezydenci Turkmenistanu\|Prezydent Turkmenistanu]] \|partia = [[Demokratyczna Partia Turkmenistanu]] Linia 28: \|quote = Saparmyrat Nyýazow }} [[Plik:Vladimir Putin 21 January 2002-2.jpg\|thumb\|~~250px~~240px\|Saparmyrat Nyýazow i [[Władimir Putin]]. (2002)]] [[Plik:Golden statue of Niyazov 20140924 Turkmenistan 0087 Ashgabat (16232494756).jpg\|thumb\|240px\|Pomnik Nyýazowa w [[Aszchabad\|Aszchabadzie]]]] '''Saparmyrat Ataýewiç Nyýazow''' (często zapisywany w transkrypcji z rosyjskiego: Saparmurat Atajewicz Nijazow; ur. [[19 lutego]] [[1940]] w ~~Gypjaku~~[[Gypjak]]u, zm. [[21 grudnia]] [[2006]] w [[Aszchabad]]zie) – [[Turkmenistan\|turkmeński]] polityk. , [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego\|~~Pierwszy~~pierwszy ~~Sekretarz~~sekretarz KC Komunistycznej Partii Turkmeńskiej SRR]] w latach 1985-1991~~. Od 1991 do 2006~~, [[Prezydenci Turkmenistanu\|~~Prezydent~~prezydent Turkmenistanu]] oraz ~~[[premier]] i~~ [[Demokratyczna Partia Turkmenistanu\|~~Przewodniczący~~przewodniczący Demokratycznej Partii Turkmenistanu]] w ~~jednej~~latach ~~osobie~~1991-2006. == ~~Biografia~~Kariera polityczna == Aktywnie działał w ~~turkmeńskiej partii komunistycznej,~~ [[Komunistyczna Partia Turkmeńskiej SRR\|Komunistycznej Partii Turkmeńskiej SRR]]. W21 ~~roku~~grudnia 1985 zastąpił ~~Muhammetnazara~~[[Muhamednazar ~~Gapusowa~~Gapurow\|Muhamednazara Gapurowa]] na stanowisku ~~jej~~pierwszego sekretarza ~~generalnego~~partii. ~~Pozostał~~Sprawował naten ~~tym stanowisku~~urząd aż do 16 grudnia 1991, dokiedy ~~końca~~na ~~istnienia~~skutek ~~Turkmeńskiej~~rozpadu ~~SRR~~[[Związek Radziecki\|Związku Radzieckiego]] i uzyskania niepodległości przez Turkmenistan partię komunistyczną rozwiązano<ref>[http://www.broadleft.org/tm.htm ~~Pod~~Leftist ~~jego~~Parties ~~rządami~~of the World, Turkmenistan]</ref>. Jednocześnie zainicjował powstanie [[~~Turkmenistan~~Demokratyczna Partia Turkmenistanu\|Demokratycznej Partii Turkmenistanu]]<ref ~~proklamował~~name=pt>{{cytuj 27stronę\|url=http://www.country-studies.com/turkmenistan/political-parties.html\|tytuł=Turmenistan ~~października~~Political ~~1991~~Parties\|opublikowany=Country ~~niepodległość~~Studies\|język=en\|data dostępu=14-09-2012}}</ref> ([[Język turkmeński\|turkm.]] W''Türkmenistanyň ~~1991~~Demokratik ~~roku~~Partiýasy'') ~~został~~która ~~prezydentem~~stała ~~Turkmenistanu~~się jedynym legalnym ugrupowaniem w kraju. W wyborach wprezydenckich ~~czerwcu~~przeprowadzonych ~~1992~~21 ~~roku~~czerwca ~~zdobył~~1992 uzyskał 99,550% głosów przy frekwencji wynoszącej 99,8%<ref>Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) ''Elections in Asia: A data handbook, Volume I'', p477 ISBN 0-19-924958-X</ref>. W wyniku referendum wz 15 stycznia ~~styczniu~~ 1994 roku jego mającą trwać 5 lat kadencję przedłużono do 2002 roku. 28 grudnia 1999 roku w obliczu przybliżającego się końca jego rządów parlament ogłosił go dożywotnim prezydentem ~~[[Turkmenistan]]u~~. Osoba prezydenta była przedmiotem kultu jednostki na wzór stalinowski. W kraju postawiono liczne pomniki Nyýazowa, a urzędy pełne były jego portretów. Dzień jego urodzin był świętem narodowym, a sam Nyýazow przyjął tytuł ''Türkmenbaşy'' (Turkmenbaszy, czyli ~~„przywódcy~~„ojca wszystkich Turkmenów”), zaś komisja historyków ustaliła, że jest on potomkiem [[Aleksander Macedoński\|Aleksandra Wielkiego]]. Na jego cześć miasto Krasnowodzk zmieniło nazwę na [[Turkmenbaszy (miasto)\|Türkmenbaşy]]. W rękach Nyýazowa skupiała się cała władza w państwie. ~~Był~~Jako prezydent był on nie tylko ~~prezydentem~~głową państwa, ale także ~~prezesem~~szefem ~~Rady Ministrów~~rządu, ~~przywódcą~~przewodniczącym wyższego organu władzy ustawodawczej – ~~Narodowego~~Rady ~~Zgromadzenia~~Ludowej ([[Język turkmeński\|turkm.]] ''Halk Maslahaty''), przewodniczącym Konwentu Seniorów, przewodniczącym Demokratycznej Partii Turkmenistanu, jedynej sprawującej władzę w państwie (przekształconej przez zmianę nazwy z [[Komunistyczna Partia Turkmeńskiej SRR\|Komunistycznej Partii Turkmeńskiej SRR]]<ref name=pt>{{cytuj stronę\|url=http://www.country-studies.com/turkmenistan/political-parties.html\|tytuł=Turmenistan Political Parties\|opublikowany=Country Studies\|język=en\|data dostępu=14-09-2012}}</ref> i zakazania działalności dotychczasowego ugrupowania o charakterze komunistycznym<ref>[http://www.broadleft.org/tm.htm Leftist Parties of the World, Turkmenistan]</ref>), najwyższym dowódcą sił zbrojnych, oraz przewodniczącym Rady Obrony i Bezpieczeństwa Narodowego. Interesy państwa podporządkowane zostały interesom członków rodziny Nyýazowa, która przejęła cały turkmeński rynek [[wełna\|wełny]], [[Bawełna (włókno)\|bawełny]], [[ropa naftowa\|ropy naftowej]], [[gaz ziemny\|gazu ziemnego]] oraz innych cennych surowców. Pod jego rządami Turkmenistan prowadził politykę niezaangażowania, dlatego też Nyýazow nie poparł amerykańskiej interwencji w [[Afganistan]]ie, a w 2005 ogłosił rozluźnienie więzów Turkmenistanu ze [[Wspólnota Niepodległych Państw\|Wspólnotą Niepodległych Państw]]. W 2006 nawiązał dialog z [[Unia Europejska\|Unią Europejską]], mający jej zapewnić uniezależnienie od gazu rosyjskiego. Miał duże poparcie społeczne, bo gwarantował mieszkańcom swojego kraju darmowe dostawy gazu, energii elektrycznej i ogrzewanie. Saparmyrat Nyýazow był również ~~oficjalnym~~ autorem książki ''[[Ruhnama]]'' (''Księga ducha''), przedstawiającej wizję historyczną i polityczną prezydenta oraz będącej (obok ''[[Koran]]u'') podstawą edukacji w Turkmenistanie. === Śmierć i sukcesja === Zmarł 21 grudnia 2006<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://ria.ru/society/20061221/57447346.html \| tytuł = Умер президент Туркмении Сапармурат Ниязов \| data = 2006-12-21 \| opublikowany = ria.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref> w wyniku nagłego [[zawał mięśnia sercowego\|ataku serca]]<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://www.gazeta.ru/2006/12/21/oa_227172.shtml \| tytuł = Туркменбаши умер \| nazwisko = Azar \| imię = Ilja \| nazwisko2 = Soljanska \| imię2 = Ksenija \| data = 2006-12-21 \| opublikowany = gazeta.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref>. Zostawił żonę Muzę oraz syna Myrata i córkę Irinę<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://www.kp.ru/daily/23828.4/61544/ \| tytuł = Наследником Туркменбаши может стать следователь московской прокуратуры \| autor = Kiriłł Antonow, Nigina Bierojewa, Olga Wandyszewa, Aleksandr Gamow, Aleksandr Ziuziajew, Nikita Krasnikow, Andriej Siedow, Maksim Czyżykow \| data = 2006-12-22 \| opublikowany = kp.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref>. ~~Pochowany~~Pogrzeb ~~został~~odbył się 24 grudnia 2006 w Aszchabadzie<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://ria.ru/politics/20061224/57676793.html \| tytuł = В Ашхабаде проходит церемония прощания с Туркменбаши \| data = 2006-12-24 \| opublikowany = ria.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref>, lecz ciało spoczęło w meczecie w Gypjaku.▼ Następcą Nyýazowa został wybrany wicepremier [[Gurbanguly Berdimuhamedow]], który w kolejnych latach ograniczył kult jednostki poprzednika, wprowadził nową konstytucję, zainicjował odejście od międzynarodowej izolacji Turkmenistanu<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7638102.stm Turkmenistan takes reformist step], BBC News, 26 września 2008.</ref> oraz formalnie zlikwidował ustrój jednopartyjny<ref>[http://www.rferl.org/content/turkmenistan-first-opposition-deputy/25012876.html Turkmenistan Gets First Legislator From 'Alternative' Party], Radio Free Europe, 10 czerwca 2013.</ref>. Mimo to kraj został sklasyfikowany na 160 miejscu spośród 167 krajów objętych badaniem [[Wskaźnik demokracji\|wskaźnika demokracji]] przez ''Economist Intelligence Unit'' w 2014 roku - najniżej spośród państw byłego [[Związek Radziecki\|ZSRR]]<ref>[http://www.sudestada.com.uy/Content/Articles/421a313a-d58f-462e-9b24-2504a37f6b56/Democracy-index-2014.pdf Democracy Index 2014], sudestada.com.uy</ref>. ▲Zmarł 21 grudnia 2006<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://ria.ru/society/20061221/57447346.html \| tytuł = Умер президент Туркмении Сапармурат Ниязов \| data = 2006-12-21 \| opublikowany = ria.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref> w wyniku nagłego [[zawał mięśnia sercowego\|ataku serca]]<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://www.gazeta.ru/2006/12/21/oa_227172.shtml \| tytuł = Туркменбаши умер \| nazwisko = Azar \| imię = Ilja \| nazwisko2 = Soljanska \| imię2 = Ksenija \| data = 2006-12-21 \| opublikowany = gazeta.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref>. Zostawił żonę Muzę oraz syna Myrata i córkę Irinę<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://www.kp.ru/daily/23828.4/61544/ \| tytuł = Наследником Туркменбаши может стать следователь московской прокуратуры \| autor = Kiriłł Antonow, Nigina Bierojewa, Olga Wandyszewa, Aleksandr Gamow, Aleksandr Ziuziajew, Nikita Krasnikow, Andriej Siedow, Maksim Czyżykow \| data = 2006-12-22 \| opublikowany = kp.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref>. Pochowany został 24 grudnia w Aszchabadzie<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://ria.ru/politics/20061224/57676793.html \| tytuł = В Ашхабаде проходит церемония прощания с Туркменбаши \| data = 2006-12-24 \| opublikowany = ria.ru \| język = ru \| data dostępu = 2014-12-24}}</ref>. == Odznaczenia == * {{flaga\|RUS}} [[Order św. księcia Daniela Moskiewskiego]] ▼ * Medal "Altyn Aý" (pięciokrotnie - Turkmenistan) * {{flaga\|TKM}} Medal "Altyn Aý" (Pięciokrotnie) * {{flaga\|TKM}} Order "Galkynyş" ~~(Turkmenistan)~~ * {{flaga\|TKM}} Order Prezydenta Turkmenistanu "Bitaraplyk" ~~(Turkmenistan)~~ * [[Order Przyjaźni Narodów]] ([[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich\|ZSRR]]) * {{flaga\|UKR}} [[Order Księcia Jarosława Mądrego]] ~~I klasy ([[Ukraina]])~~▼ * [[Medal Za Pracowniczą Dzielność]] (ZSRR)▼ * {{flaga\|SUN}} [[Order Przyjaźni Narodów]] * [[Medal 100-lecia urodzin Lenina]] (ZSRR)▼ ▲* {{flaga\|SUN}} [[Medal Za Pracowniczą Dzielność]] ~~(ZSRR)~~ ▲* [[Order Księcia Jarosława Mądrego]] I klasy ([[Ukraina]]) ▲* {{flaga\|SUN}} [[Medal 100-lecia urodzin Lenina]] ~~(ZSRR)~~ ▲* [[Order św. księcia Daniela Moskiewskiego]] {{Przypisy}}

Saparmyrat Nyýazow: Różnice pomiędzy wersjami