|
[[Plik:Mapa Terytorium Indiańskiego w XIX wieku.png|thumb|350px|Mapa ukazująca niektóre z przymusowych wysiedleń i przybliżone usytuowanie Terytorium]]
'''Terytorium Indiańskie''' ( [[język{{w angielskijęzyku|en| ang.]] ''Indian Territory ''}}) – rozległy obszar na zachód od rzeki [[Missisipi (rzeka)|Missisipi]], przeznaczony ustawą z [[1830 ]] r.roku pod wyłączne osadnictwo [[Indianie|indiańskich plemion]] wysiedlanych przymusowo z południa i wschodu [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], by zrobić miejsce dla europejskich osadników i ograniczyć możliwość konfliktów. W kolejnych dziesięcioleciach do [[Rezerwat Indian|rezerwatów]] na Terytorium Indiańskim przesiedlano kolejne podbite plemiona z całego kraju, a obszar samego Terytorium stopniowo redukowano (np. w [[1854 ]] i [[1891 ]] r.roku, gdy z jego części powstało Terytorium Oklahomy). W [[1907 ]] r.roku ostatnie istniejące w tym regionie rezerwaty Indian włączono do nowego stanu [[Oklahoma]], gdzie część z nich istnieje do dziś. ▼
▲'''Terytorium Indiańskie''' ([[język angielski|ang.]] ''Indian Territory'') – rozległy obszar na zachód od rzeki [[Missisipi (rzeka)|Missisipi]], przeznaczony ustawą z [[1830]] r. pod wyłączne osadnictwo [[Indianie|indiańskich plemion]] wysiedlanych przymusowo z południa i wschodu [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], by zrobić miejsce dla europejskich osadników i ograniczyć możliwość konfliktów. W kolejnych dziesięcioleciach do [[Rezerwat Indian|rezerwatów]] na Terytorium Indiańskim przesiedlano kolejne podbite plemiona z całego kraju, a obszar samego Terytorium stopniowo redukowano (np. w [[1854]] i [[1891]] r., gdy z jego części powstało Terytorium Oklahomy). W [[1907]] r. ostatnie istniejące w tym regionie rezerwaty Indian włączono do nowego stanu [[Oklahoma]], gdzie część z nich istnieje do dziś.
== Historia ==
W [[1787]] roku [[Kongres Stanów Zjednoczonych]] wydał ustawę, z której wynikało, że "ziemi„ziemi [[Indianie|Indian]] nie należy im odbierać bez ich zgody"zgody”. Nie zmieniło to faktu, że biali postrzegali [[Ludy tubylcze|tubylczych mieszkańców]] Ameryki jako przeszkodę, utrudniającą zajęcie rozległych, na pozór niewykorzystanych terenów. Z czasem okazało się, że podobne ustawy Kongresu nie mają na pograniczu większego znaczenia. Kolejne fale europejskiego osadnictwa spychały bowiem tubylców na coraz dalsze tereny, z punktu widzenia osadników uważane za mniej atrakcyjne. Tereny te określano ogólnie "indiańskimi„indiańskimi terytoriami"terytoriami”.
W [[1830]] r.roku prezydent [[Stany Zjednoczone|USA]] [[Andrew Jackson]] powiedział w Kongresie: ''Sądzę, że słusznie będzie wydzielić duży obszar na zachód od [[Missisipi (rzeka)|Missisipi]] (...) i zagwarantować go [[Indianie Ameryki Północnej|Indianom]] na tak długo, jak długo zechcą go zamieszkiwać.''
W maju 1830 r.roku uchwalono tzw. ''ustawę o usunięciu Indian'' ([http://www.civics-online.org/library/formatted/texts/indian_act.html Indian Removal Act]), na mocy której wszyscy Indianie z południa i wschodu USA mieli zostać wysiedleni (dobrowolnie lub pod przymusem) na obszar tzw. Terytorium Indiańskiego – dużego obszaru położonego na zachód od Missisipi. Był to obszar zamieszkany już przez inne plemiona, ale nie podległy dotąd żadnej władzy "cywilizowanej"„cywilizowanej” (kolonialnej) – i takim zgodnie z intencjami pomysłodawców miał pozostać. Miał to być obszar wyłączony spod osadnictwa białych, gdzie będące dotąd wojennym zagrożeniem i gospodarczym rywalem białych osadników plemiona z południa i wschodu Stanów Zjednoczonych – głównie tzw. [[Pięć Cywilizowanych Narodów]] ([[Czirokezi]], [[Czikasawowie]], [[Czoktawowie]], [[Krikowie]] i [[Seminole (Indianie)|Seminole]]) – mogłyby swobodnie żyć. W [[1832]] r.roku ustanowiony został komisarz do spraw Indian, a w [[1834]] r.roku wydano przepisy regulujące sprawy handlu i utrzymania pokoju z plemionami indiańskimi oraz wytyczono granice oficjalnego Terytorium Indiańskiego (obecne stany [[Oklahoma]], [[Kansas]], południowa [[Nebraska]] i wschodnie [[Kolorado]]).
Zanim postanowienia rządowe weszły w życie, na zachód ruszyły fale osadników zasiedlających kolejne terytoria, m.in. [[Nebraska|Nebraskę]], [[Wisconsin]] i [[Iowa]]. Wprawdzie zakaz osadnictwa na Terytorium Indiańskim został jasno określony – nie wolno się tam było osiedlać pod groźbą dotkliwych kar – ale w celu obejścia zakazu biali np. żenili się z Indiankami i kazali się zapisywać jako członkowie indiańskich plemion. Siłą, groźbą, oszustwem, przekupstwem i alkoholem skłaniano też indiańskich wodzów do oddawania plemiennych terenów w dorzeczu Missisipi białym osadnikom a Kongres ratyfikował kolejne [[Traktaty indiańskie|traktaty]] zawierane przez władze z tubylczymi plemionami. Terytorium Indiańskie odsunięto od rzeki Missisipi aż do 95 południka, a wzdłuż jego nowej granicy powstała sieć fortów.
W ciągu 15 lat po uchwaleniu ustawy na Terytorium Indiańskie, rozciągające się wówczas od [[Red River]] na południu i rzek [[Missouri (rzeka)|Missouri]] oraz [[Platte (rzeka w Nebrasce)|Platte]] na północy aż po ówczesną granicę z [[Meksyk]]iem na zachodzie, przesiedlono blisko 100 tys.tysięcy Indian. Wiele traktatów z tubylczymi narodami, na mocy których powstawały kolejne indiańskie rezerwaty w ramach Terytorium Indiańskiego, zawierało takie przepisy, jak traktat z Czirokezami, który gwarantował, że ich ziemie "nigdy„nigdy bez ich zgody nie zostaną włączone w granice terytorialne lub jurysdykcję żadnego innego Stanu lub Terytorium"Terytorium”.
Do połowy [[XIX wiek|XIX w.]]u na Terytorium Indiańskie przeniesiono kilkanaście, często skłóconych między sobą i zwaśnionych z miejscowymi Indianami, plemion:
* [[Chiricahua|Apacze Chiricahua]]
* [[Arapaho]]wie (ang. Arapaho)
* [[Seminole (Indianie)|Seminole]]
Kolejna grupa przesiedleń miała miejsce po [[1854]] r.roku, kiedy na północy Terytorium zawarto 12 kolejnych [[Traktaty indiańskie|traktatów]] z tamtejszymi plemionami, wytyczając ich rezerwaty. W tym samym roku z części Terytorium Indiańskiego Kongres wyłączył Terytorium Kansas – łącznie z istniejącymi na jego terenie rezerwatami. Zredukowano w ten sposób Terytorium Indiańskie do obszaru obecnego stanu Oklahoma, a większość jego terenów stanowiły odtąd rezerwaty Pięciu Cywilizowanych Narodów.
Po wojnie z Meksykiem w [[1847]] r.roku USA opanowały tereny od [[Teksas]]u do [[Kalifornia|Kalifornii]], na zachód od "stałej„stałej granicy indiańskiej"indiańskiej” (ze stanami [[Missouri]] i [[Arkansas]]). Po odkryciu złota w Kalifornii w [[1848]] r.roku i przekształceniu jej w stan dwa lata później, biali coraz częściej zaczęli przekraczać granice Terytorium Indiańskiego. Pomysł pozostawienia Indianom części ziem okazywał się coraz bardziej niewykonalny.
W [[1866]] r.roku zmuszono Pięć Cywilizowanych Narodów, które w [[Wojna secesyjna|wojnie secesyjnej]] popierały [[Skonfederowane Stany Ameryki|Konfederację]], by odstąpiły część swoich ziem plemionom przesiedlanym z innych części Stanów Zjednoczonych (przekazując ją w tym celu Stanom Zjednoczonym lub sprzedając innym plemionom) oraz by wyraziły zgodę na budowę linii kolejowych w rezerwatach. Mimo planów jednoczesnego przekazania władzy nad Terytorium [[Komisarz do spraw Indian|Komisarzowi ds. Indian]], w dalszym ciągu pozostawało ono wówczas "niezorganizowane"„niezorganizowane”.
Między rokiem [[1866]] ia [[1885]] na Terytorium Indiańskie przesiedleni zostali [[Czejenowie|Szejenowie]] i [[Arapaho]]wie, [[Komancze]], [[Kiowa]] i [[Apacze]], plemiona [[Wichita (Indianie)|Wichita]] i [[Kaddo]], [[Potawatomi]] i [[Szaunisi]], [[Kickapoo (Indianie)|Kickapoo]], [[Iowa (Indianie)|Iowa]], [[Saukowie]] i [[Lisy (Indianie)|Lisy]], [[Paunisi]], [[Oto (Indianie)|Oto]] i [[Missouri (Indianie)|Missouri]], plemiona [[Ponka]], [[Tonkawa]], [[Kansa|Kaw]], [[Osage (plemię)|Osage]], [[Peoria (Indianie)|Peoria]], [[Huroni|Wyandoci]], [[Szaunisi Wschodni]], [[Modokowie]] i [[Ottawowie]]. Chociaż pierwsze z zawieranych z tymi plemionami traktatów nie wspominały o umieszczeniu ich na Terytorium Indiańskim, to w [[lata 70. XIX wieku|latach 70. XIX w.wieku]] władze już konsekwentnie posługiwały się tym terminem. W wyniku kolejnych przesiedleń w [[1880]] r.roku na Terytorium Indiańskim zamieszkiwało aż 67 plemion.
W [[1885]] r.roku niemal cały obszar Terytorium Indiańskiego (poza 2 mlnmiliony akrów tzw. "ziem„ziem nieprzydzielonych"nieprzydzielonych” w samym środku) był już podzielony na rezerwaty. W [[1887]] uchwalona przez Kongres tzw. ''[[ustawa Dawesa]]'' (General Allotment Act) nakazała podział ziem plemiennych na indywidualne działki i stopniowe rozwiązywanie tradycyjnych władz plemiennych. Jednak Pięć Cywilizowanych Narodów oraz plemię Osagów zostały z tej ustawy czasowo wyłączone.
W [[1889]] r.roku utworzono w [[Muskogee (miasto)|Muskogee]] sąd federalny, który miał sprawować jurysdykcję nad całym Terytorium Indiańskim oraz po raz pierwszy wytyczono precyzyjnie jego granice. [[22 kwietnia]] [[1889]] r.roku udostępniono też "ziemie„ziemie nieprzydzielone"nieprzydzielone” pod osadnictwo białych i jeszcze tego samego dnia – po pierwszym z kilku głośnych "wyścigów„wyścigów po ziemię"ziemię” – pojawiło się na nich ponad 50 tys.tysięcy osadników.
W [[1890]] r.roku na Terytorium znajdowało się łącznie 21 indiańskich [[Rezerwat Indian|rezerwatów]], a niemal w każdym z nich zamieszkiwało po kilka plemion. Zarządzało nimi osiem agencji rządowych podległych [[Komisarz do spraw Indian|Komisarzowi]] [[Biuro do spraw Indian|Biura do Spraw Indian]] (Bureau of Indian Affairs), które w tym czasie realizowało oficjalną politykę [[Asymilacja kulturowa|asymilacji]] ludności tubylczej i likwidacji wspólnej własności ziemskiej tubylczych plemion. Według urzędowego sprawozdania ministra spraw wewnętrznych z [[1891]] roku, w [[1890]] na Terytorium Indiańskim żyło 66 289 członków Pięciu Cywilizowanych Narodów oraz pewna liczba innych Indian, w sumie 68 371 osób.
W [[1890]] r.roku z południowej i zachodniej części Terytorium Indiańskiego wydzielono Terytorium Oklahomy, które otwarto pod powszechne osadnictwo (w tym pod kolejne "wyścigi„wyścigi po ziemię"ziemię”). W [[1893]] Czirokezi sprzedali Terytorium Oklahomy kolejną część swoich ziem, a tzw. Komisja Dawesa rozpoczęła z Pięcioma Cywilizowanymi Narodami negocjacje w sprawie podziału ich ziem na indywidualne działki. W [[1898]] r.roku tzw. [[ustawa Curtisa]] praktycznie zdelegalizowała dotychczasowe władze tych pięciu plemion, przeciwstawiające się likwidacji wspólnej własności ziemskiej, rozpoczynając proces podziału ziem plemiennych na tym, co pozostało z dawnego Terytorium Indiańskiego.
Usiłując ratować resztki dotychczasowej niezależności, przywódcy Pięciu Cywilizowanych Narodów zorganizowali w [[1905]] konwencję konstytucyjną, uchwalili własną konstytucję i wystąpili o przyjęcie do USA jako kolejny stan o nazwie [[Sequoyah]]. Kongres tę indiańską ofertę odrzucił. Kolejne ustawy likwidujące przejawy niezależności i tożsamości tamtejszych tubylczych plemion uchwalano m.in. w latach [[1906]] i [[1910]].
W [[1907]] r.roku w miejsce [[Terytorium Oklahomy]] powstał kolejny stan – [[Oklahoma]], a w jego granicach znalazły się wszystkie rezerwaty z resztek Terytorium Indiańskiego. Tamtejszym Indianom nadano jednocześnie [[obywatelstwo]] amerykańskie (większość [[Tubylczy Amerykanie|tubylczych Amerykanów]] z innych części USA otrzymała amerykańskie obywatelstwo – choć nie zawsze jednocześnie prawa wyborcze – dopiero w [[1924]] roku).
== Linki zewnętrzne ==
| 