Operacja smoleńska: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków
poprawy merytoryczne i redakcyjne
Linia 4:
|konflikt = [[II wojna światowa]], [[Front wschodni (II wojna światowa)|front wschodni]]
|grafika = Map of dnieper battle grand.jpg
|opis = Mapa operacji smoleńskiejofensywnych (mniejArmii więcejCzerwonej po środku)bitwie ina innychŁuku operacjiKurskim. ArmiiOperacja Czerwonejsmoleńska pozaznaczona bitwiejest na Łuku Kurskimśrodku
|data = [[7 sierpnia]] – [[2 października]] [[1943]]
|miejsce = [[Smoleńsk]] i okolice
Linia 16:
|siły1 = 850 000 żołnierzy<br />ok. 8800 dział i moździerzy<br />500 czołgów i dział samobieżnych<br />700 samolotów
|siły2 = 1 253 000 żołnierzy<br />20 640 dział i moździerzy<br />1436 czołgów i dział samobieżnych<br />1100 samolotów
|straty1 = 200 000 – 250 000 zabitych, rannych, zaginionych lub pojmanychwziętych do niewoli<ref>{{cytuj książkę | autor = W.A. Zołotarew| tytuł = Great Patriotic War 1941–1945 (collection of essays)| miejsce = Moskwa| rok = 1998| strony = 473 i dalej| tom = 2}}</ref>
|straty2 = 107 645 zabitych, pojmanych lub zaginionych<br />343 821 rannych lub chorych<ref>{{cytuj książkę | autor = David M. Glantz| autor2 = Jonathan House| tytuł = When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler| wydawca = University Press of Kansas| miejsce = Lawrence, Kansas| rok = 1995| strony = 297| isbn = 0-7006-0899-0}}</ref>
}}
'''Operacja smoleńska''', znana także jako '''operacja "Suworow"„Suworow”''' – szerokooperacja zakrojona ofensywastrategiczna [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] w zachodniej części [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] między 7 sierpnia a 2 października 1943 roku podczasna froncie wschodnim [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. OfensywaOperacja miała miejsce prawie jednocześnie z [[Bitwa o Dniepr|ofensywą na Dnieprze]]. Trwała dwa miesiące, a wojskami radzieckimi biorącymi w niej udział dowodzilibyły [[AndriejFront JeriomienkoKaliniński]], [[WasilijFront SokołowskiZachodni (1941)|Zachodni]] i [[MarkianFront PopowBriański|Briański]]. Celem było wyzwolenie rejonów [[Smoleńsk]]a i [[Briańsk]]a spod okupacji niemieckiej. Smoleńsk znajdował się pod okupacją niemiecką od czasu [[Bitwa pod Smoleńskiem (1941)|bitwyjego podzajęcia Smoleńskiemprzez Wehrmacht w 1941 roku]]. Mimo imponującej obrony niemieckiej Armia Czerwona przełamała i wyzwoliła wiele miast, w tym, z większych, Smoleńsk i [[Rosław (miasto)|Rosławl]].
 
Mimo imponującej obrony niemieckiej Armia Czerwona przełamała i wyzwoliła wiele miast, w tym z większych Smoleńsk i [[Rosław (miasto)|Rosławl]], co zlikwidowało bezpośrednie zagrożenie dla Moskwy. Dzięki sukcesowi operacji radzieckie dowództwo mogło rozpocząć planowanie operacji wyzwolenia Białorusi. Oprócz swej własnej wagi militarnej, operacja smoleńska była także ważna dla przebiegu bitwy o [[Dniepr]]. Szacuje się, że przy obronie Smoleńska zaangażowanych było ok. 55 niemieckich dywizji. Dywizje te mogły być bardzo istotne w powstrzymaniu Rosjan od sforsowania Dniepru na południu. Podczas operacji Armia Czerwona zdołała także wyprzeć Niemców z rejonu głównego przyczółka mostowego w Smoleńsku, który otwierał drogę w kierunku Moskwy.
 
== Tło operacji ==
Po [[Bitwa na Łuku Kurskim|bitwie na Łuku Kurskim]] wmiędzy lipculipcem a sierpniem 1943 roku [[Wehrmacht]] w praktyce stracił jakąkolwiek nadzieję na odwrócenie losów wojny na [[Front wschodni (II wojna światowa)|froncie wschodnim]]. Straty były dotkliwe i cała armia była dużo mniej skuteczna niż wcześniej – wielu z doświadczonych żołnierzy poległo podczas walk w ostatnich dwóch latach. Doprowadziło to do sytuacji, w której Wehrmacht był jedynie w stanie odpierać radzieckie ataki, sam nie będąc w stanie przeprowadzić akcji ofensywnych.
 
Po radzieckiej stronie [[Józef Stalin|Stalin]] był zdeterminowany, aby kontynuować wyzwalanie terenów okupowanych przez Niemców. Proces ten rozpoczął się pod koniec 1942 roku poprzez przeprowadzenie [[Operacja Uran|operacji "Uran"„Uran”]] i wyzwolenie [[Wołgograd|Stalingradu]]. Celem ofensywy na Dnieprze było wyzwolenie [[Ukraina|Ukrainy]] i przesunięcie linii frontu południowegona południu znacznie dalej na zachód. Żeby dodatkowo osłabić niemieckie linie obronne przeprowadzono jednocześnie ofensywę przeciwko Smoleńskowi, tak aby ściągnąć niemieckie rezerwy na północ i tym samym osłabić pozycje niemieckie na południowej linii frontu. Obydwie operacje były częścią tego samego planu, który zakładał wyzwolenie jak największych połaci radzieckiego terytorium z rąk niemieckich.
 
== Plany, przygotowania i siły obu stron ==
Linia 32:
Zainteresowanie dowództwa Armii Czerwonej kierunkiem południowym była uzasadnione potrzebą odzyskania rejonów przemysłowych i rolniczych. Po uzyskaniu zdecydowanej przewagi na tym odcinku frontu przyszła pora, aby oddalić zagrożenie dla rejonu [[Moskwa|Moskwy]]. Odległość frontu od stolicy wahała się w granicach 250–300 km, co dawało [[Luftwaffe]] możliwość atakowania zarówno samego miasta, jak i ośrodków przemysłowych wokół niego. Patrząc od drugiej strony – tędy prowadziła najkrótsza droga do [[Berlin]]a. Po zwycięstwie pod [[Kursk]]iem Stalin miał przed sobą już tylko jeden cel – za wszelką cenę chciał być pierwszy w Berlinie. Jak ważna była dla niego ta operacja, świadczy fakt, że na początku sierpnia pojawił się na tym odcinku frontu<ref name=autonazwa1>''Encyklopedia II wojny światowej nr 38...'', s. 674.</ref><ref>Konecki, s. 414.</ref>.
Ofensywa na odcinku zajmowanym przez fronty [[Front Kaliniński|Kaliniński]] i [[Front Zachodni (1941)|Zachodni]] miała zaangażować wszystkie siły [[Grupa Armii „Środek”|Grupy Armii "Środek"„Środek”]] i uniemożliwić ich użycie w obronie Dniepru. Następnie zamierzano posunąć się możliwie jak najdalej na tym odcinku. Operacja o ogólnym kryptonimie "Suworow"„Suworow” była planowana od końca czerwca. Główne uderzenie miał wykonać Front Zachodni dowodzony przez gen. [[Wasilij Sokołowski|Wasilija Sokołowskiego]] w rejonie [[Jelnia (obwód smoleński)|Jelni]] i [[Spas-Diemieńsk]]a w kierunku na Rosławl z wyjściem na tyły wojsk stojących naprzeciw [[Front Briański|Frontu Briańskiego]] dowodzonego przez gen. [[Markian Popow|Markiana Popowa]]. Prawe skrzydło tego frontu i lewe Frontu Kalinińskiego dowodzonego przez gen. [[Andriej Jeriomienko|Andrieja Jeriomienkę]] miały nacierać na rejon [[Jarcewo (obwód smoleński)|Jarcewa]] i Dorogobuża, a następnie na Smoleńsk. Ten wariant planu nosił kryptonim "Suworow„Suworow I"I”. Na wypadek przerwania niemieckiej obrony przez wojska Frontu Briańskiego<ref group="uwaga">Front Briański nie brał bezpośredniego udziału w natarciu na Smoleńsk. Zadaniem Frontu Briańskiego było włączenie się do działań frontów Zachodniego i Kalinińskiego w drugiej fazie operacji smoleńskiej na kierunku Briańsk–Homel. Za: Konecki, s. 411.</ref> przygotowano drugi wariant, o kryptonimie "Suworow„Suworow II"II”. Przewidywał on skierowanie głównych sił Frontu Zachodniego na Smoleńsk oraz natarcie lewego skrzydła Frontu Kalinińskiego na [[Duchowszczyna|Duchowszczynę]], a później także na Smoleńsk. Atak zamierzano przeprowadzić aż w pięciu miejscach, w tym czterech w pasie Frontu Zachodniego. Miało to zdezorientować przeciwnika i uniemożliwić manewr rezerwami. Trzeba przypomnieć, że w tym czasie dopiero planowano wyzwolenie [[OrzełOperacja (miasto)orłowska|wyzwolenie Orła]] i szykowano ofensywę na południu, co zmniejszało szansę na poważniejsze wzmocnienie obu frontów<ref name=autonazwa1 />.
 
Jednak przed planowaną ofensywą Front Zachodni wzmocniono [[21 Armia (ZSRR)|21.]] i [[68 Armia (ZSRR)|68. Armią]], [[5 Korpus Zmechanizowany (ZSRR)|5. Korpusem Zmechanizowanym]] i [[6 Gwardyjski Korpus Kawalerii|6. Gwardyjskim Korpusem Kawalerii]] oraz przydzielono do niego po korpusie lotnictwa bombowego, myśliwskiego i szturmowego. Do Frontu Kalinińskiego włączono [[3 Gwardyjski Korpus Kawaleri|3. Gwardyjski Korpus Kawalerii]]. Obydwa fronty otrzymywały liczne kompanie [[Wojska inżynieryjne|saperów]], a większość ich wojsk zgrupowano na głównych kierunkach, co spowodowało, że jedna dywizja strzelecka nacierała w pasie szerokości 2-2,5 km. W pasie Frontu Zachodniego koncentracja artylerii dochodziła do 165 luf na kilometr, a pasie Frontu Kalinińskiego – do 130 luf. Teoretycznie fronty miały potrzebny zapas amunicji, w praktyce okazał się on niewystarczający. Od początku operacji brakowało paliw. W momencie rozpoczęcia ofensywy siły obu frontów liczyły 1 mln 253 tys. żołnierzy, 20 640 dział i moździerzy, 1436 czołgów i dział samobieżnych oraz 1100 samolotów<ref>''Encyklopedia II wojny światowej nr 38...'', s. 674–675.</ref>.
 
=== III Rzesza ===
[[Plik:General map of smolensk region.png|thumb|300px|Plan obronyRejon Smoleńska podczas operacji]]
Front ustabilizował się na przestrzeni pięciu miesięcy (w niektórych miejscach nie zmieniał się do 18 miesięcy) poprzedzających ofensywę Armii Czerwonej i charakteryzował się korzystną, z punktu widzenia skutecznej obrony, topografią. Niemieccy żołnierze mieli bardzo dużo czasu na zbudowanie skutecznych linii obronnych liczących od 5 do 6 pasów obrony, które rozciągały się na głębokość od 100 do 130 km<ref name=autonazwa1 />.
 
Linia 44:
Druga strefa obrony była położona ok. 10 km za pierwszą, pokrywając najważniejsze kierunki prawdopodobnych ataków radzieckich i składała się ze stanowisk ogniowych z rowami strzeleckimi. Chroniona była przez [[zasieki]] z [[Drut kolczasty|drutu kolczastego]] jak i pola minowe w miejscach, gdzie spodziewano się ataków czołgów. Pomiędzy pierwszą i drugą strefą obrony znajdowały się stanowiska ogniowe i garnizony, które miały na celu spowalniać natarcie radzieckie w wypadku gdyby Rosjanie przerwali pierwszą linię obrony. Za drugą strefą ulokowano także ciężkie działa. Na koniec, daleko za linią frontu, możliwe było ustawienie trzech lub czterech dodatkowych linii obrony. Przykładowo takie linie obrony ustawione zostały na zachodnim brzegu Dniepru i [[Desna (rzeka)|Desny]]<ref name=autonazwa1 />. Oprócz tego wzmocniono i przekształcono w twierdze najważniejsze miasta takie jak Jelnia, Duchowszczyna i Spas-Diemieńsk, a wsie i osady przekształcono w punkty oporu<ref name=autonazwa1 />. Drogi zostały zaminowane i uzbrojone w zapory przeciwczołgowe. Snajperów ulokowano w najwyższych i najważniejszych budynkach.
 
Grupa Armii "Środek"„Środek”, będąca przeciwnikiem frontów Kalinińskiego, Zachodniego, Briańskiego, [[Front Centralny|Centralnego]] i [[Front Woroneski|Woroneskiego]], składała się na początku sierpnia z 89 dywizji. Z tego 44, w tym pancerna i zmotoryzowana, były rozlokowane na odcinku zajmowanym przez pierwsze dwa z tych frontów. Liczyły one 850 tys. żołnierzy wyposażonych w ok. 8800 dział i moździerzy oraz 500 czołgów i dział samobieżnych. Wsparcie z powietrza zapewniała [[6 Flota Powietrzna Luftwaffe|6. Flota Powietrzna Luftwaffe]]<ref name=autonazwa1 />, licząca 700 samolotów<ref>Konecki, s. 411.</ref>.
 
== Przebieg operacji ==
=== Działania Frontu Zachodniego i Kalinińskiego ===
[[Plik:Map detail of smolensk operation.jpg|thumb|300px350px|Mapa pokazująca szczegóły ofensywy Rosjan na Smoleńsk]]
Koncentracja wojsk radzieckich została rozpoznana przez niemiecki wywiad i kiedy 7 sierpnia ruszył Front Zachodni, przeciwnik był przygotowany na uderzenie. Grupa uderzeniowa frontu, składająca się z [[10 Gwardyjska Armia|10. Gwardyjskiej Armii]] oraz [[5 Armia (ZSRR)|5.]] i [[33 Armia (ZSRR)|33. Armii]], zaatakowała z rejonu na wschód od Spas-Diemieńska. Mimo silnego wsparcia lotnictwa i artylerii przełamanie obrony przychodziło z trudem i do wieczora grupa przesunęła się zaledwie o 4 km. Kiedy Niemcy sprowadzili na front dwie dywizje ściągnięte z rejonu Orła, dowództwo frontu zdecydowało się na użycie 68. Armii. Jednak nawet to nie pomogło i tempo natarcia wynosiło 2,5-3 km dziennie. Dopiero po czterech dniach [[10 Armia (ZSRR)|10. Armia]] przerwała główną linię obrony w rejonie Kirowa. By mogła kontynuować działania przydzielono jej 5. Korpus Zmechanizowany, ale niemiecka obrona była zbyt silna i nie zdołano przerwać linii kolejowej Jelnia – Spas-Diemieńsk. Jednak ogólnie nacisk Rosjan był tak silny, że 12 sierpnia oddziałom niemieckim pod Spas-Diemieńskim zaczęło zagrażać okrążenie. Tego samego dnia Front Centralny wyzwolił [[Dmitrowsk Orłowski]], a Front Briański doszedł do Karaczewa. Zmusiło to oddziały niemieckie do opuszczenia zagrożonego rejonu. Następnego dnia po pokonaniu oddziałów osłonowych Armia Czerwona wyzwoliła Spas-Diemieńsk<ref name=autonazwa2>''Encyklopedia II wojny światowej nr 38...'', s. 675.</ref>.
 
Linia 58:
Front Zachodni wznowił swoje działania ofensywne 28 sierpnia. Już pierwszego dnia przy silnym wsparciu artylerii i lotnictwa niemiecka obrona została przerwana na długości 25 km i szerokości 6-8 km. W powstałą wyrwę wprowadzono 5. Korpus Zmechanizowany, który natychmiast podjął działania w głębi obrony. Następnego dnia wyłom w obronie miał 30 km szerokości i 12-15 km głębokości. Teraz skierowano na ten odcinek 6. Gwardyjski Korpus Kawalerii. 30 sierpnia udział w akcji wziął kolejny korpus, tym razem [[2 Gwardyjski Korpus Pancerny|2. Gwardyjski Korpus Pancerny]]. W ciągu dnia wszedł on na 20 km w głąb obrony. Głównym celem w tych dniach była Jelnia, miasto będące dużym węzłem kolejowym, które od wschodu broniło dostępu do Smoleńska. Mimo ufortyfikowania okolic i licznych kontrataków z udziałem kilkudziesięciu czołgów Rosjanie parli na przód. Wojska 10. Gwardyjskiej Armii oraz [[21 Armia (ZSRR)|21.]] i 33. Armii wspólnie z 2. Gwardyjskim Korpusem Pancernym jeszcze 30 sierpnia wyzwoliły tę miejscowość. Niemiecka obrona zaczęła się załamywać i Front Zachodni mógł teraz atakować na całej szerokości (150 km)<ref name=autonazwa3>''Encyklopedia II wojny światowej nr 38...'', s. 676.</ref>.
 
W tym samym czasie wojska Frontu Centralnego przerwały obronę w rejonie [[Siewsk]]a i wchodząc na tereny północnej Ukrainy, wbiły klin na styku Grupy Armii "Środek"„Środek” i [[Grupa Armii Południe|Grupy Armii "Południe"„Południe”]]. Jednak Niemcy nie zamierzali się poddawać. Żeby uniknąć zagrożenia, które mogłoby czekać oddziały broniące Smoleńska i [[9 Armia (III Rzesza)|9. Armię]] walczącą pod [[Briańsk]]iem, na zachód od Jelni zaczęli koncentrować dywizję piechoty i brygadę SS z zamiarem utworzenia nowej linii obrony. W pewnym stopniu udało się im to i natarcie została zatrzymane<ref name=autonazwa3 />.
 
Działania ofensywne wznowiono 15 września. Już pierwszej doby uderzenie w kierunku Jarcewa przerwało obronę i [[31 Armia (ZSRR)|31. Armia]] Frontu Zachodniego jeszcze tego samego dnia sforsowała rzekę Wop, a następnie wyzwoliła miasto. Także na Froncie Kalinińskim 39. i [[43 Armia (ZSRR)|43. Armia]] pokonały pierwszą linię obrony i weszły w jej głąb. Duchowszczyna, kolejne miasto na drodze do Smoleńska, została wyzwolona przez 39. Armię 19 września. Jednocześnie lewe skrzydło Frontu Zachodniego odnosiło sukcesy. 10. Armia tego frontu uniemożliwiła Niemcom zorganizowanie obrony na rzece Desna i w wielu punktach ją sforsowała. W ciągu zaledwie pięciu dni Front Zachodni zdołał przemieścić się o 40 km, a w drugiej połowie września linia frontu w pasie szerokości 250 km została przesunięta na zachód o 120-130 km<ref name=autonazwa3 />.
Linia 66:
Dzięki znacznej przewadze Front Zachodni miał nacierać na Smoleńsk całą swoją długością. Już 23 września jego wojska przecięły linię kolejową i drogi na trasie Smoleńsk – Rosławl i następnego dnia doszły do rzeki [[Soż]], zamykając pierścień okrążenia od południa. Jednocześnie od północy zbliżały się wojska Frontu Kalinińskiego. Smoleńsk został wyzwolony rano 25 września. Tego samego dnia oddziały 10. i [[49 Armia (ZSRR)|49. Armii]] Frontu Zachodniego wyzwoliły Rosławl i posunęły się w kierunku Mohylewa. Do 2 października fronty Zachodni i Kaliniński na odcinku długości 400 km przesunęły linię frontu o 200-225 km na zachód i weszły na terytorium [[Białoruś|Białorusi]]. Nie zdołano jednak wyzwolić Orszy, Witebska i Mohylewa<ref name=autonazwa3 />.
 
W tych miesiącach aktywne działania podejmowały także fronty: [[Front Leningradzki|Leningradzki]], [[Front Wołchowski|Wołchowski]] i [[Front Północno-Zachodni (radziecki)|Północno-Zachodni]]. Ich operacje angażowały liczące 60 dywizji siły [[Grupa Armii Północ|Grupy Armii "Północ"„Północ”]], uniemożliwiając wykorzystanie ich na innych odcinkach<ref name=autonazwa3 />.
 
=== Działania Frontu Briańskiego ===
Konkretne zadanie do wypełnienia Front Briański otrzymał 16 sierpnia. Miał on nacierać w kierunku Briańska i po zdobyciuwyzwoleniu go kontynuować natarcie w zakolu [[Desna (rzeka)|Desny]], aż do wyzwolenia [[Homel|Homla]]. Jednak front, wyczerpany bitwą na Łuku Kurskim, nie posiadał ani wystarczającej liczby ludzi, ani amunicji i zaopatrzenia. Oprócz tego teren działań był zalesiony i pocięty licznymi rzekami. Chociaż w drugiej połowie sierpnia front rozpoczął działania ofensywne, to już 26 sierpnia było wiadomo, że nie może zrealizować zadania. Postanowiono, że będzie nacierało tylko prawe skrzydło. Jednocześnie w rejon Kirowa przeniesiono [[50 Armia (ZSRR)|50. Armię]] i [[2 Gwardyjski Korpus Kawalerii|2. Gwardyjski Korpus Kawalerii]] z Frontu Zachodniego<ref name=autonazwa4>''Encyklopedia II wojny światowej nr 38...'', s. 677.</ref>.
 
Natarcie wznowiono 7 września i 50. Armia przerwała niemiecką obronę, a w wyłom wprowadzono korpus kawaleryjski. Po czterech dniach kawalerzyści sforsowali Desnę i uchwycili przyczółek pod Żukowką. Następnie przecięli linię kolejową Briańsk – Smoleńsk i wyszli na tyły przeciwnika. Ponieważ 9. Armii zaczęło zagrażać okrążenie, niemieckie dowództwo postanowiło wycofać ją za Desnę. Odchodzące oddziały były nękane na ziemi przez [[Partyzantka radziecka|partyzantów]], a z powietrza przez [[RadzieckieWojskowe Siły Powietrzne (ZSRR)|radzieckie lotnictwo]]. Samego Briańska nie ewakuowano. Jako ważny węzeł komunikacyjny kontrolował on połączenia między północną i południową częścią [[Grupa Armii „Środek”|Grupy Armii "Środek"„Środek”]] a zapleczem frontu<ref name=autonazwa4 />.
 
Do wyzwolenia miasta niezbędne było sforsowanie rzeki Desna. [[11 Gwardyjska Armia|11. Gwardyjska Armia]] przekroczyła rzekę na południe od miasta, a [[11 Armia (ZSRR)|11. Armia]] – w jego rejonie. Ich działania wspierała utworzona na brzegu i strzelająca na wprost artyleria, a także lotnictwo. Po wyzwoleniu okolicy Briańska 11. Armia 17 września wyzwoliła samo miasto, a przy okazji Bieżycę. W walkach wokół Briańska brały także udział oddziały [[3 Armia (ZSRR)|3.]] i 50. Armii. Po jego upadku dalsza obrona na linii Desny stała się niemożliwa i Niemcy podjęli decyzję o wycofaniu się na linie rzek Soż i [[Pronia]], gdzie utworzono pozycję obronną "Pantera"„Pantera”. Tymczasem radzieckie dowództwo zamierzało pokrzyżować plany wroga i rozkazało wojskom Frontu Briańskiego osiągnąć rubież rzeki Soż w dniach 2-3 października i wyzwolić rejon [[Żłobin (miasto)|Żłobina]] do 10-12 października<ref>''Encyklopedia II wojny światowej nr 38...'', s. 677–678.</ref>.
 
Wycofującego się przeciwnika miała nękać grupa specjalna złożona z oddziałów pancernych i zmechanizowanych. Wchodzące w jej skład oddziały [[1 Korpus Pancerny (ZSRR)|1. Korpusu Pancernego]] 25 września wyzwoliły [[Nowozybkow]], a następnie doszły do stacji kolejowejwsi [[Wietka]] położonej nad Sożem. Jednak w tym momencie wyczerpały się możliwości grupy i nie zdołała ona sforsować rzeki. Na prawym skrzydle frontu 26 września wyzwolony został [[Chocimsk]], a do 2 października wojska frontu osiągnęły linię rzeki Soż i Pronia i weszły na terytorium Białorusi<ref>''Encyklopedia II wojny światowej nr 38...'', s. 678.</ref>.
 
== Rezultat ==
Linia 85:
Po raz pierwszy też [[Armia Czerwona]] wyzwoliła tereny okupowane przez ponad dwa lata przez siły niemieckie. Dokonano w związku z tym odkryć przerażających zbrodni wojennych dokonanych przez [[Schutzstaffel|SS]], [[Einsatzgruppen]] oraz sam Wehrmacht. Na zdobytym terenie Niemcy stosowali metodę spalonej ziemi. Prawie cały przemysł oraz olbrzymia cześć gruntów rolnych została niemal całkowicie zniszczona.
 
Po operacji smoleńskiej front ustabilizował się do lata 1944 roku. Jedynie w styczniu 1944 roku front przesunął się na północy, co doprowadziło do zakończenia [[Blokada Leningradu|oblężenia Leningradu]], które trwało przez 900 dni. W końcu, w czerwcu 1944 roku, rozpoczęto [[Operacja Bagration|operację "Bagration"„Bagration”]], która doprowadziła do wyzwolenia wszystkich terenów ZSRR spod okupacji niemieckiej i przeniesienia walk na teren [[Polska|Polski]] oraz [[Niemcy|Niemiec]].
 
== Zobacz też ==
* [[Bitwa pod Smoleńskiem (1812)]]
* [[Bitwa pod Smoleńskiem (1941)]]
 
{{uwagi}}
Linia 97 ⟶ 93:
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia II wojny światowej nr 38: Przerwanie blokady Leningradu. Walki na Ukrainie| wydawca = Oxford Educational sp. z o.o.| rok = 2008| isbn = 978-83-252-0061-9}}
* {{cytuj książkę | autor = Tadeusz Konecki| tytuł = Operacja "Cytadela"„Cytadela”: największa bitwa w dziejach| wydawca = Wydawnictwo "Książka„Książka i Wiedza"Wiedza”| miejsce = Warszawa| rok = 2005| isbn = 83-05-13410-5}}
 
[[Kategoria:Front wschodni (II wojna światowa)]]