|
'''Makroekonomia''' – dziedzina [[ekonomiaEkonomia|ekonomii]] posługująca się wielkościami agregatowymizagregowanymi (zbiorczymi, dotyczącymi całej [[Gospodarka|gospodarki]]) do badania prawidłowości występujących w [[gospodarka|gospodarce]] jako całości.
Przedmiotem zainteresowania makroekonomii jest przede wszystkim tworzeniezrozumienie itego, podziałw jaki sposób tworzy się [[dochód narodowy|]] i jak dokonuje się podziału dochodu narodowego]], a także zagadnienia związane między innymi z [[inflacjaInflacja|inflacją]], [[bezrobocie]]m, [[inwestycja]]mi i [[bilansBilans płatniczy|bilansem płatniczym]], z uwzględnieniem [[politykaPolityka pieniężna|polityki pieniężnej]] [[bankBank centralny|banku centralnego]] oraz [[politykaPolityka gospodarcza|polityki gospodarczej]] [[Państwo|państwa]].
Makroekonomia bada gospodarkę, zarówno narodową jak i światową, jako ogół zależności, występujących między najważniejszymi [[Agregat (ekonomia)|agregatami]] gospodarczymi, takimi jak: [[popytPopyt zagregowany|łączny (globalny) popyt]] i [[podażPodaż zagregowana|podaż]] produktów i usług, średni poziom [[cenaCena (ekonomia)|cen]], poziom [[zatrudnienie|zatrudnienia]], wielkość [[konsumpcjaKonsumpcja|konsumpcji]] i inwestycji, czy [[Dochody budżetu państwa|dochody]] i wydatki [[budżetwydatki państwa|budżetu państwa]].
Można wyróżnić dwa podejścia do analizy makroekonomicznej. Pierwsze, które wychodząc z badania natury gospodarującego człowieka (natury ludzkiej) stara się zrozumieć procesy zachodzące na poziomie aktywności podstawowych podmiotów gospodarczych ([[producent]]ów i [[Konsument (ekonomia)|konsumentów]]), następnie stosując uogólnienia tych „mikrozachowań” dochodzi się do pewnych ogólnych prawidłowości na poziomie całej gospodarki; te poznane ogólne właściwości mogą stać się podstawą do prowadzenia polityki gospodarczej państwa. W drugim podejściu pomija się tę wstępną analizę mikroekonomiczną i operuje się od razu zmiennym zagregowanymi po to, aby budować modele wzajemnych współzależności tych zagregowanych zmiennych.
Poprzez taką analizę makroekonomia określa związki przyczynowo-skutkowe między zjawiskami gospodarczymi a także prognozuje tendencje rozwojowe całego systemu gospodarczego. Dzięki temu makroekonomia tworzy podstawy teoretyczne i formułuje przesłanki dla polityki państwa przede wszystkim w zakresie skutecznego osiągania celów gospodarczych takich jak [[wzrost gospodarczy]], stabilny poziom cen czy równowaga bilansów zagranicznych. Ze względu jednak na szerokie zainteresowania makroekonomii i globalne uwarunkowania zależności gospodarczych, teorie makroekonomiczne muszą uwzględniać także inne dziedziny polityki państwa, jak [[polityka zagraniczna]], [[polityka obronna|obronna]] czy [[polityka wewnętrzna|wewnętrzna kraju]]. ▼
▲PoprzezMakroekonomiści takąstarają analizęsię makroekonomia określaokreślać związki przyczynowo-skutkowe między różnymi zjawiskami gospodarczymi , adzięki takżeczemu jest możliwe prognozujeprognozowanie tendencjetendencji rozwojowerozwojowych całego [[System gospodarczy|systemu gospodarczego ]]. Dzięki temu makroekonomiaMakroekonomia tworzy podstawy teoretyczne i formułuje przesłanki dla polityki państwaprowadzonej przez państwo przede wszystkim w zakresie skutecznego osiągania celów gospodarczych , takich jak trwały i zrównoważony [[wzrost gospodarczy]], [[Stabilność cen|stabilny poziom cen ]], czy równowaga bilansówbilansu zagranicznychpłatniczego. Ze względu jednak na szerokie zainteresowania makroekonomii i globalne uwarunkowania zależnościwspółzależności gospodarczych, teorie makroekonomiczne muszą uwzględniać także inne dziedziny polityki państwa, jak [[polityka zagraniczna]], [[polityka obronna |obronna]] czy [[polityka wewnętrzna|wewnętrzna kraju]]państwa.
== Mikro- i makroekonomia ==
Podstawową różnicą pomiędzy [[Mikroekonomia|mikro-]] i makroekonomią jest podejście metodologiczne, natomiast przedmiot zainteresowania obydwu dziedzin ekonomii ma znaczenie drugorzędne. Zarówno mikro-, jak i makroekonomia zajmują się wyjaśnianiem zjawisk o charakterze gospodarczym, lecz ujmują te zjawiska w odmiennej perspektywie.
[[Mikroekonomia]] zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych [[podmiotPodmiot gospodarczy|podmiotów gospodarczych]], analizą poszczególnych [[dobra (ekonomia)|dóbr]] i [[rynek (ekonomia)|rynków]], w przekonaniu, że zachowanie gospodarki wynika z sumy zachowań poszczególnych, indywidualnych podmiotów gospodarczych. Wychodzi więc z założenia, że chcąc zbadać prawidłowości dotyczące całości gospodarki, należy przede wszystkim zbadać, w jaki sposób zachowuje się jednostka gospodarująca.
MakroekonomiaWspółczesna makroekonomia tzw. głównego nurtu prezentuje odmienne podejście. U jej podstaw znajduje się przekonanie, że w gospodarce występują prawidłowości, które nie dają się wyjaśnić prostą sumą zachowań indywidualnych podmiotów gospodarczych. Pomiędzy poszczególnymi podmiotami zachodząistnieją złożone relacje, które mają realny wpływ na kształt zjawisk gospodarczych. Aby wyjaśnić zatem prawidłowości rządzące gospodarką, makroekonomia bada zależności pomiędzy wielkościami agregatowymizagregowanymi, a nie poszczególnymi jej indywidualnymi elementami.
Zarówno w oparciu o podejście mikro-, jak i makroekonomiczne można formułować warunki równowagi gospodarczej, czy przesłanki dla polityki państwaprowadzonej przez państwo. Oba podejścia opisują podobne zjawiska, ale co innego stawiają w centrum swoich rozważań. Mikroekonomia jest spojrzeniem na gospodarkę z "perspektywy żaby", podczas gdy makroekonomia patrzy na tę samą gospodarkę z "perspektywy żyrafy".
W ostatnich latach pojawiła się propozycja ekonomistów (głownie ze szkół tzw. heterodoksyjnych) wyróżnienia pośredniego poziomu analizy, tzw. [[Mezoekonomia|mezoekonomii]]. Podstawową jednostką analizy w mezoekonomii jest gałąź [[przemysł]]u ([[sektor gospodarki]]). Zwolennicy wyróżnienia mezoekonomii twierdzą, że istnieją ważne zjawiska gospodarcze, które nie są odzwierciedlone w sygnałach cenowych, czy zawarte w [[Krzywa podaży|krzywych podaży]] i [[Krzywa popytu|popytu]], ani też w zmiennych zagregowanych, takich jak np. inflacja, [[Produkt krajowy brutto|PKB]], [[stopa bezrobocia]], zagregowany popyt i [[oszczędności]]. Argumentują oni, że analiza zjawisk na poziomie mezo wymusza zastosowanie innych sposobów pomiarów, zastosowania innych formalizmów matematycznych i innego stylu myślenia.
== Początki makroekonomii ==
[[Gospodarka narodowa]] jako przedmiot zainteresowania badaczy pojawiła się już u [[merkantylizmMerkantylizm|merkantylistów]] ([[XVI wiek|XVI]]-[[XVIII wiek|XVIII]]XVI–XVIII w.), którzy utożsamiali bogactwo kraju z akumulacją [[Metale szlachetne|metali szlachetnych]]. Próby całościowego ujęcia gospodarki są widoczne również w [[fizjokratyzm]]ie ([[XVIII wiek|XVIII]] w. -– [[tablica ekonomiczna]]), a także w [[ekonomiaEkonomia klasyczna|ekonomii klasycznej]]. Cechą wspólną tych prób wyjaśnienia funkcjonowania gospodarki jest podejście od strony pojedynczych rynków i indywidualnych uczestników zjawisk gospodarczych. Wszystkie teorie przyjmowały, że zachowanie gospodarki jest tożsame z zachowaniem indywidualnego podmiotu, a różni je jedynie skala zjawiska.
Charakterystyczne dla makroekonomii podejście do gospodarki jako całości i próba opisania jej za pomocą wielkości zagregowanych ukształtowało się dopiero w [[lata 30. XX wieku|latach 30. XX w]]. Pojawienie się pod koniec [[lata 20. XX wieku|lat 20]] [[wielkiWielki kryzys|wielkiego kryzysu gospodarczego]] i masowego bezrobocia wymusiło przeniesienie zainteresowania ekonomistów na problematykę makroekonomiczną, w celu wyjaśnienia przyczyn tych zjawisk i próby łagodzenia ich skutków. Nie było to możliwe na polu dotychczasowych teorii ekonomicznych, które utrzymywały tezę, że poziom podaży produkcji określa rozmiary całkowitego popytu, wobec czego całkowita nadprodukcja jest niemożliwa. FaktyW opinii niektórych ekonomistów fakty stały w jawnej sprzeczności z obowiązującymi poglądami ekonomicznymi, co wymagało zasadniczej zmiany myślenia o gospodarce narodowej.
FundamentyBardzo makroekonomiiczęsto stworzyłuznaje angielskisię, ekonomistaże twórcą analizy makroekonomicznej był [[John Maynard Keynes]]. Nie do końca jest to prawdą, jako, że pierwszym ekonomista który zaproponował wyróżnienie mikro- i makro-analizy był norweski ekonomista [[Ragnar Frisch]] (uhonorowany [[Laureaci Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii|Johnnagrodą Mim. KeynesAlfreda Nobla z ekonomii]] w [[lata1969 30r.). W 1933 roku opublikował on pracę pt. ''Propagation Problems and Impulse Problems in XXDynamic wiekuEconomics''<ref>{{Cytuj|latachautor 30= Ragnar Frisch|tytuł = Propagation Problems and Impulse Problems in Dynamic Economics|data = 1933|url = http://www.sv.uio.no/econ/om/tall-og-fakta/nobelprisvinnere/ragnar-frisch/published-scientific-work/PPIP%5B1%5D.pdf|data XXdostępu = {{#time:Y-m-d}}|miejsce = Oslo|opublikowany = sv.uio.no|język = en}}</ref>, gdzie postulował on (i zastosował w praktyce budując model cyklicznego rozwoju) konieczność wyróżnienia dwóch typów analizy ekonomicznej mikro-dynamiki i makro-dynamiki. Natomiast jest faktem, że intensywny rozwój makroekonomii opartej na analizie zmiennych zagregowanych rozpoczął się wraz z opublikowaniem w 1936 roku przez Johna M. Keynesa ''[[Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza|Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza]]''. Odszedł on od doskonalonej przez klasyków mikroanalizy na rzecz operowania wielkimi agregatami. Wypracował takie pojęcia jak [[dochód narodowy]], czy [[popyt zagregowany]], i za ich pomocą opisał funkcjonowanie gospodarki, podkreślając jednocześnie rolę globalnego popytu w kształtowaniu wielkości podaży produkcji (a więc i poziomu zatrudnienia). Jego poglądy dały początek [[keynesizm]]owi – jednej z wiodących szkół makroekonomicznych.
== Paradygmaty makroekonomiczne ==
We współczesnej makroekonomii szczególnie popularne są dwa paradygmaty:
* '''Keynesowski'''keynesowski -– podkreślający cykliczną niestabilność gospodarki pozostawionej [[mechanizm rynkowy|mechanizmowi rynkowemu]] oraz tendencję do wzrostu [[Inflacja|inflacji]] i [[Bezrobocie|bezrobocia]]. Staje się to podstawą do formułowania aktywnej [[Polityka gospodarcza|polityki gospodarczej]] państwa, której celem miałoby być zapobieganie lub łagodzenie skutków niekorzystnych zjawisk gospodarczych. Kluczową rolę w stabilizowaniu gospodarki przypisuje [[Popyt globalny|popytowi globalnemu]], który wyznacza poziom [[Podaż produkcji|podaży produkcji]], a co za tym idzie – zatrudnienia. W ramach tego paradygmatu rozwija się wiele szkół makroekonomicznych, jak [[keynesizm]], [[postkeynesizm]] i [[neokeynesizm]].,
* '''Neoklasyczny'''neoklasyczny -– nawiązujący do [[ekonomia klasyczna|ekonomii klasycznej ]]. Jako główną tezę prezentuje pogląd, że [[mechanizm rynkowy ]] prowadzi do optymalnej [[Alokacja zasobów|alokacji zasobów ]], w tym pełnego [[Zatrudnienie|zatrudnienia ]]. Rolę regulatora procesów gospodarczych pozostawia [[Rynek (ekonomia)|rynkowi ]], tym samym odrzucając konieczność [[Interwencjonizm państwowy|głębokiej interwencji ]] państwa w gospodarkę. Wiodącymi szkołami rozwijającymi się w ramach paradygmatu neoklasycznego są [[monetaryzm]] oraz [[ekonomia neoklasyczna]]. Starają się one budować koncepcje makroekonomiczne bazujące na klasycznej analizie mikroekonomicznej. ▼
W przeciwieństwie do tych dwóch głównych nurtów makroekonomii, [[szkoła austriacka]] nie postuluje ani wewnętrznej stabilności, ani niestabilności [[Gospodarka rynkowa|gospodarki rynkowej ]], uważając rozważania na ten temat jako nie należącenienależące do ekonomii w sensie ''stricte ''. Ekonomiści tej szkoły, wychodząc z minimalistycznego zestawu założeń, skupiają swe rozważania na działaniu pojedynczych jednostek i analizie, jaki na nie wpływ mają na nie działania państwa, w szczególności [[Polityka pieniężna|polityka monetarna ]] [[Bank centralny|banku centralnego ]]. W zgodzie z paradygmatem neoklasycznym, którego jest w pewnym sensie rozwinięciem i modyfikacją, szkoła austriacka postuluje bardzo ograniczoną lub zerową ingerencję państwa w gospodarkę. ▼▲* '''Neoklasyczny''' - nawiązujący do [[ekonomia klasyczna|ekonomii klasycznej]]. Jako główną tezę prezentuje pogląd, że [[mechanizm rynkowy]] prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia. Rolę regulatora procesów gospodarczych pozostawia rynkowi, tym samym odrzucając konieczność głębokiej interwencji państwa w gospodarkę. Wiodącymi szkołami rozwijającymi się w ramach paradygmatu neoklasycznego są [[monetaryzm]] oraz [[ekonomia neoklasyczna]]. Starają się one budować koncepcje makroekonomiczne bazujące na klasycznej analizie mikroekonomicznej.
▲W przeciwieństwie do tych dwóch głównych nurtów makroekonomii, [[szkoła austriacka]] nie postuluje ani wewnętrznej stabilności, ani niestabilności gospodarki rynkowej, uważając rozważania na ten temat jako nie należące do ekonomii w sensie stricte. Ekonomiści tej szkoły, wychodząc z minimalistycznego zestawu założeń, skupiają swe rozważania na działaniu pojedynczych jednostek i analizie, jaki na nie wpływ mają działania państwa, w szczególności polityka monetarna banku centralnego. W zgodzie z paradygmatem neoklasycznym, którego jest w pewnym sensie rozwinięciem i modyfikacją, szkoła austriacka postuluje bardzo ograniczoną lub zerową ingerencję państwa w gospodarkę.
== Funkcje makroekonomii ==
* '''Teoriopoznawcza''' Teorio-poznawcza – zadaniem makroekonomii jest poznać, opisać, wyjaśnić i przewidzieć prawidłowości w występowaniu zjawisk i procesów gospodarczych.
* '''Aplikacyjna''' -– makroekonomia dostarcza wskazówek w zakresie kształtowania [[Proces gospodarczy|procesów gospodarczych]] oraz przesłanek dla polityki państwaprowadzonej przez państwo.
* '''Światopoglądowa''' -– zrozumienie zjawisk gospodarczych pozwala na formułowanie sądów wartościujących, dotyczących celów i pożądanych stanów gospodarki.
* '''Dydaktyczno-wychowawcza''' -– wiedza z zakresu makroekonomii pozwala społeczeństwu zrozumieć charakter zjawisk gospodarczych oraz dokonaćdokonywać oceny polityki makroekonomicznej państwa.
* '''Prognostyczna''' -– zadaniem makroekonomii jest uprzedzaniewcześniejsze wychwytywanie występowania określonych zjawisk gospodarczych i wyprzedzające przedsięwzięcie odpowiednich środków, dzięki czemu polityka państwa jest prowadzona ''ex ante'', a nie ''ex post''.
== Zmienne makroekonomiczne ==
Wyróżnia się:
* '''zmienne zewnętrzne ''' - klimat, środowisko, zasoby naturalne - oddziałują na gospodarkę, ale są niepodatne (stosunkowo) na wpływ gospodarki,
* '''zmienne politycznezewnętrzne ''' -– rząd[[klimat]], Bank Centralny[[środowisko]], RPP[[zasoby -naturalne]] oddziaływają– oddziałują na gospodarkę, iale są kształtowane(relatywnie przezlub niąw –krótkim okresie) mało podatne na narzędziawpływ ekonomicznegospodarki;
* zmienne polityczne – [[Władza wykonawcza|rząd]], bank centralny – oddziałują na gospodarkę i są kształtowane przez nią;
* '''zmienne indukowane ''' -– są produktem - czy teżlub wynikiem - procesu gospodarczego.; Ww zmiennych indukowanych zawierają się wszystkie cele polityki makroekonomicznej: [[produkcja]], [[zatrudnienie]], poziom [[Cena (ekonomia)|cen]] i [[Eksport|eksport netto]].
Zmienne polityczne i zmienne zewnętrzne są siłą napędową gospodarki i wpływają na zmienne indukowane.
W ortodoksyjnej makroekonomii tradycyjnie wyróżnia się cztery grupy zmiennych zagregowanych odnoszących się do:
== Zobacz też ==
* rynków [[Dobra (ekonomia)|dóbr]] i [[Usługi|usług]] (opisywanych takimi zmiennymi jak produkt krajowy brutto, [[dochód narodowy]], stopa wzrostu gospodarczego, wielkość [[Inwestycja|inwestycji]], [[oszczędności]], [[Konsumpcja|konsumpcji]] i wydatków rządowych),
* [[ekonomia]]
* [[Rynek pracy|rynku pracy]] (zmienne zagregowane: [[siła robocza]], liczba aktywnych zawodowo, [[stopa bezrobocia]], [[stopa aktywności zawodowej]]),
* [[mikroekonomia]]
* rynku pieniądza, [[Rynek finansowy|rynku finansowego]] (zmienne: [[Agregaty pieniężne|miary pieniądza]] (M0, M1, M2, M3, M4), [[stopa procentowa]], [[podaż pieniądza]], [[popyt na pieniądz]], stopy [[Rezerwa obowiązkowa|rezerw obowiązkowych]], [[dług publiczny]]),
* wymiany z zagranicą ([[eksport]], [[import]], eksport netto, [[deficyt handlowy]], [[kurs walutowy]]).
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
| 