Qere–Ketib: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Linia 1:
[[Plik:Aleppo Codex (Deut).jpg|thumb|Strona z [[Kodeks z Aleppo|Kodeksu z Aleppo]] z przykładowym fragmentem zawierającym ''ketib-qere'' ([[Księga Powtórzonego Prawa|Pwt]] 33,9): w środkowej kolumnie, piąta linijka od góry, drugie słowo. Zamiast בְּנוֹ (''jego syn''), ma być בָּנָיו (''jego synowie'').]]
'''Qere–Ketib''' (według dokładnej transkrypcji: ''q<sup>e</sup>rê'' – ''k<sup>e</sup>ṯîḇ'') – dwa aramejskie imiesłowy „czytany” – „napisany”<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = G. Deiana, A. Spreafico (opr. wer. pol. S. Bazyliński)|imię = |tytuł = Wprowadzenie do hebrajszczyzny biblijnej|rok = 2001|wydawca = Towarzystwo Biblijne w Polsce|miejsce = Warszawa|strony = 22|isbn = 83-85260-25-0}}</ref>, których używa się jako terminu technicznego w odniesieniu do [[Tanach|Biblii hebrajskiej]], na oznaczenie zawartych w [[Masora|masorze]] poprawek błędów w tekście spółgłoskowym (rzeczywistych lub domniemanych). W [[Biblia Hebraica Stuttgartensia|BHS]] (jak w większości rękopisów) błędne słowo jest oznaczone punktem, a na marginesie podano prawidłowe (albo najczęściej jedynie inną formę) wraz z literą ק (od ''qere''). Natomiast samogłoski z „błędnego” słowa mają być czytane ze słowem „poprawionym”. Istniały jednak także inne sposoby oznaczeń (np. pionowa kreska, podobna do końcowego ''[[nun]]''){{odn|Tov|2001|s = 59}}.
Jest to bardzo częste spośród oznaczeń masory [[tekst masorecki|tekstu masoreckiego]], występuje (w zależności od konkretnego manuskryptu) od 848 do 1566 razy{{odn|Tov|2001|s = 58}}.
Linia 10:
[[Plik:Tetragrammaton-related-Masoretic-vowel-points.png|thumb|Przedstawiono ''qere perpetuum'' w przypadku [[Tetragram]]mu (świętego Imienia Boga).]]
Szczególnymi przykładami ''ketib-qere'' są{{odn|Tov|2001|s = 60}}:
* ''qere we-la'ketib'' (tzn. [słowo] czytane, a nie zapisane) – w takim przypadku podano w tekście masoreckim jedynie wokalizację (czyli samogłoski słowa, które należy czytać); słowa te najprawdopodobniej z różnych powodów zniknęły z tekstu, a na dodanie ich później nie pozwalała świętość oficjalnego tekstu; tradycja rabiniczna i masorecka nieznacznie różnią się –
* ''ketib we-la'qere'' (tzn. [słowo] zapisane, a nie czytane) – przeciwna sytuacja: w takim przypadku w tekście dane słowo występuje bez wokalizacji; są to drobne zmiany, często spowodowane błędem [[Dittografia|dittografii]]; tradycja rabiniczna i masorecka nieznacznie różnią się –
* ''qere perpetuum'' (stałe qere) – słowo nie jest specjalnie oznaczone, ale samogłoski dodane należą do słowa, które należałoby przeczytać zamiast tego zapisanego danymi spógłoskami (np. zamiana [[tetragram]]u na tytuły [[Adonai|Adonaj]] albo [[Elohim]]){{odn|Tov|2001|s = 59}}.
Yeivin dzieli wszystkie ''qere-ketib'' na 6 kategorii, z których jedynie 3 uważa za przed-masoreckie (oprócz powyższych zalicza do nich także 16 [[Eufemizm|eufemizmów]]), inne według niego opierają się na elementach tekstu dodanych później<ref>I. Yeivin, ''Introduction to the'' ''Tiberian Masorah'', Atlanta 1980, s. 56–60.</ref>.
Linia 22:
* poprawki – tradycyjne ujęcie: błędnie zapisane słowa poprawiono na podstawie innych źródeł; krytycy podkreślają, że trudno wytłumaczyć w takim ujęciu brak spójności między formami zapisanymi w różnych miejscach (poprawka w jednym miejscu, podczas gdy w innym jej brak)
* warianty – według Orlinsky'ego, zapisane ''ketib'' są proponowanymi wariantami danych słów, które z czasem zostały uznane za trwałe zmiany (i czasem nawet bezpośrednio wprowadzone do tekstu, co potwierdzają niektóre manuskrypty); takie ujęcie potwierdzone jest przez studium poszczególnych przypadków, w których widać, że ''qere-ketib'' najczęściej dotyczy drobnych zmian, które często występują po prostu w tekście pomiędzy poszczególnymi manuskryptami
* pozycje pośrednie – poszczególne oznaczenia były zawarte jako korekcje tekstu, które z czasem stały się wariantami lub na odwrót
* tradycja lektury – Levin i inni twierdzą, że ''qere-ketib'' powstały pierwotnie nie w formie pisanej, ale czytanej, jako warianty przekazywanej ustnie tradycji; później masoreci zechcieli wyraźnie odseparować różne tradycje, szczególnie tam, gdzie mogłoby to wpłynąć na niezmienność świętego tekstu{{odn|P.H. Kelley, D.S. Mynatt, T.G. Crawford|1998|s = 42}}.
| |||