Rozbicie dzielnicowe Rusi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Kujawianin (dyskusja | edycje) rozbudowa |
|||
Linia 1:
[[Plik:Principalities of Kievan Rus' (1054-1132).jpg|thumb|320px|Ruś podczas rozbicia dzielnicowego]]
{{Historia Rosji}}{{Historia Ukrainy}}
'''Rozbicie dzielnicowe Rusi''' – okres [[Rozdrobnienie feudalne|rozdrobnienia feudalnego]] w historii [[Ruś Kijowska|ziem ruskich]], trwający od 1054
== Przyczyny rozbicia ==
Linia 21:
* [[Księstwo nowogrodzko-siewierskie]] ([[Siewierszczyzna]])
Wieki XII i XIII przyniosły dalszy polityczny, gospodarczy i kulturalny upadek [[Kijów|Kijowa]].
Od 1207 roku rosło zagrożenie dla Rusi ze strony [[Złota Orda|Złotej Ordy]] tatarskiej, która w 1223 roku zwyciężyła wojska rusko-połowieckie w [[Bitwa nad rzeką Kałką|bitwie nad Kałką]]. W latach 1237–1240 [[Batu-chan]] podbił wszystkie ziemie ruskie z wyjątkiem księstw Połockiego i Pińskiego. Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we Włodzimierzu, który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą książąt i miał prawo zwracania się o pomoc do chana.
== Wzrost znaczenia Zalesia ==▼
Wobec upadku znaczenia Kijowa, oraz niszczycielskich najazdów [[Pieczyngowie|Pieczyngów]], a następnie [[Połowcy|Połowców]], ośrodek władzy przesunął się do obszarów [[Ruś Włodzimiersko-Suzdalska|Rusi Zaleskiej]], chronionych przed najazdami puszczą. Dalszy wzrost nastąpił podczas niewoli mongolskiej, ponieważ władcy Rusi Zaleskiej regularnie opłacali suwerena, redukując w ten sposób liczbę ekspedycji karno-łupieżcych ze [[Złota Orda|Złotej Ordy]]▼
Korzystając z rozbicia dzielnicowego i osłabienia Rusi walkami z Tatarami, [[Wielkie Księstwo Litewskie]] w latach 1240–1392 podbiło większość zachodnich księstw ruskich, a samo państwo litewskie szybko uległo zruszczeniu. Jako pierwsze zostały podbite i przyłączone do Litwy ziemie dzisiejszej Białorusi - księstwa Połockie i Pińskie<ref>V. Spečiūnas. Lietuvos valdovai (XIII–XVIII a.): enciklopedinis žinynas. Wilno, 2004. s. 15-78.</ref><ref>''Encyclopedia Lituanica.'' Boston, 1970–1978, Vol.5, s. 395.</ref>. Po klęsce poniesionej przez Księstwo Kijowskie w bitwie z wojskami litewskimi nad Irpieniem (1320<ref>Historians disagree on exact dating: Maciej Stryjkowski provided 1320/21, Aleksandr Ivanovich Rogov argues for 1322, C.S. Rowell for 1323, Feliks Shabul’do for 1324, Romas Batūra for 1325.</ref>) Kijowszczyzna stała się zależna od Litwy, a w 1362 r. bezpośrednio do niej wcielona<ref>Rowell, S.C., ''Baltic Europe'', w: Michael Jones, ''The New Cambridge Medieval History c.1300 – c.1415'', VI. Cambridge University Press, 2000, s. 707, ISBN 0-521-36290-3. http://books.google.com/books?id=LOS1c0w91AcC&pg=RA1-PA707&as_brr=3.</ref>. Z inicjatywy [[Giedyminowicze|książąt litewskich]] Rurykowicze kijowscy zostali pozbawieni władzy, po czym emigrowali do [[Riazań|Riazania]]<ref>Rowell, S.C., ''Lithuania Ascending: A Pagan Empire Within East-Central Europe'', s. 1295–1345, ''Cambridge Studies in Medieval Life and Thought: Fourth Series'', Cambridge University Press, 1994, s. 97, ISBN 978-0-521-45011-9.</ref>. W wyniku [[Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392|wojny polsko-litewskiej]] (1340–1392) zostało zlikwidowane [[Księstwo halicko-wołyńskie]], a jego terytorium rozdzielone pomiędzy Polskę i Litwę. Wszystkie zachodnie ruskie księstwa udzielne upadły.
▲Na północno-wschodniej Rusi, w 1125 roku z ziemi rostowskiej wyodrębniło się Księstwo Rostowsko-Suzdalskie, które w 1157 roku przekształciło się w Księstwo Włodzimiersko-Suzdalskie. Wobec upadku znaczenia Kijowa, oraz niszczycielskich najazdów [[Pieczyngowie|Pieczyngów]],
W okresie panowania tatarskiego i litewskiej ekspansji wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki [[Aleksander Newski]]. W 1240 roku pokonał [[Szwedzi|Szwedów]] ([[bitwa nad Newą]]), w 1242 roku [[Kawalerowie mieczowi|zakon kawalerów mieczowych]] ([[bitwa na jeziorze Pejpus]]) i w 1245 roku rozbił wojska litewskie. W 1252 roku otrzymał od chana [[Sartak]]a tron włodzimierski, a wraz z nim zwierzchnictwo nad wszystkimi księstwami ruskimi. W 1299 roku podczas wojny pomiędzy chanami złotoordyjskimi [[Tokta|Toktą]] i [[Nogaj]]em [[Prawosławna metropolia kijowska|metropolita]] [[Maksym (metropolita kijowski)|Maksym]] przeniósł swą siedzibę z zniszczonego Kijowa do Włodzimierza, w wyniku czego miasto to stało się zarówno głównym ośrodkiem politycznym, jak i religijnym Rusi.
== Koniec rozbicia dzielnicowego ==
W 1325 roku metropolita Piotr przeniósł rezydencję metropolitów ruskich z [[Włodzimierz (Rosja)|Włodziemierza nad Klaźmą]] do [[Moskwa|Moskwy]] i nakazał swoim następcom rezydować w tym samym miejscu<ref>B. Gudziak, ''Kryzys i reforma. Metropolia kijowska, patriarchat Konstantynopola i geneza unii brzeskiej'', Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2008, 978-83-227-2899-4, s.24</ref>. W 1462 roku tron moskiewski objął [[Iwan III Srogi]], który w znacznej mierze zjednoczył kraj, wcielając do rządzonego przez siebie państwa księstwa udzielne: [[Jarosław]] (1463), [[Rostów]] (1474), [[Nowogród Wielki]] (1478) i [[Twer]] (1485). Korzystając z rozkładu [[Złota Orda|Złotej Ordy]], Iwan III wstrzymał całkowicie wypłacanie daniny i odparłszy tatarskie ataki odwetowe (1472 i 1480), ostatecznie uwolnił ziemie ruskie spod panowania [[Tatarzy|Tatarów]]. W okresie tym nastąpiła również unifikacja prawa na Rusi. U podstaw nowego ''[[Sudiebnik Iwana III|Sudiebnika]]'' Iwana III z 1497 r. legły m.in. ''[[Ruska Prawda]]'' (XI w.), dźwińska i biełozierska ''Ustawnaja [[gramota]]'' (1397, 1488) oraz pskowska i nowogrodzka ''Sudnaja gramota'' (1467, 1471). Panujący od 1505 roku [[Wasyl III Rurykowicz|Wasyl III]] dokończył dzieło jednoczenia kraju, przyłączając do swego państwa: [[Psków]] (1510), [[Smoleńsk]] (1514) i [[Riazań]] (1521). W 1591 roku zostało zniesione ostatnie księstwo udzielne na Rusi. Wielkie Księstwo Moskiewskie zyskało panowanie nad całą północno-wschodnią Rusią, podczas gdy zachodnie księstwa ruskie zostały wcześniej wcielone do Litwy, Polski i w mniejszym stopniu innych krajów.
{{Przypisy}}
| |||