|
Andrić powieść pisał w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], ukazała się po jej zakończeniu. W tym samym roku zostały wydane także dwie inne książki tego autora: ''[[Konsulowie ich cesarskich mości]]'' oraz ''Panna''.
==== Fabuła ====
W powieści „Most na Drinie” Ivo Andrić opisał chronologicznie życie wyszegradzkiego miasta, które jest położone przy rzece Drinie, gdzie żyli razem Turcy i chrześcijanie. Głównym bohaterem powieście jest most, który na wysokości miasta spaja dwa brzegi Driny, oraz Bośnię z Serbią i zachód ze wschodem.
W swoim dziele Andrić opisał cztery okresy:
• okres Turcji feudalnej
• przełom wieków, wycofywanie się Turków
• okres wojen na Bałkanach (aneksja Bośni i Hercegowiny)
• rok 1914, zapowiedź nowych czasów (przejęcie władzy przez Austro-Węgry).
===== Pierwszy okres =====
Pierwszy okres to czas, kiedy został wybudowany most. W czasach tureckich, w miejscu gdzie później postawiono most, w najwęższym miejscu Driny, podróżnych z jednego brzegu na drugi przewożono łodzią, którą prowadził zawsze powolny, zrzędliwy Jamak. Kiedy jednego listopadowego dnia Turcy brali od ludności tubylczej [[Dewszirme|dewszirme]] pojawiła się pierwsza myśl o wybudowaniu mostu. W grupie chłopców, którzy zostali wybrani, znalazł się chłopiec z wioski Sokolovići, który bardzo dobrze zapamiętał to wydarzenie. Pomyślał wtedy, że zamiast ciężkiej, czarnej łodzi, która przewoziła podróżnych, można by na tym miejscu wybudować most. I chociaż zmienił imię, wiarę, sposób życia, tradycję, o czarnej łodzi nie zapomniał. Chłopiec został wezyrem, a nazywał się [[Sokollu_Mehmed_Pasza|Mehmed Pasza Sokolowić]]. W 1566 roku zarządził wybudowanie mostu na Drinie, a pracę tę powierzył Abidadze, swojemu głównemu komisarzowi, który był nieustępliwy i bardzo srogi w wydawaniu kar, jeśli dotyczyły one zaniedbania pracy ze strony pracowników. Najcięższą karę otrzymał Radislav z Uništa, ponieważ próbował przeszkodzić w wybudowaniu mostu. Większość mieszkańców wierzyła, że budowa mostu się nie powiedzie, a kilku pracowników pod osłoną nocy zburzyło to, co w ciągu dnia zostało zbudowane. Kiedy Abidaga dowiedział się, że pracę psują sami pracownicy, a nie wiła, nakazał Pljevljakowi, żeby ich złapał, w przeciwnym razie, on sam zginie. Złapano Radisava, którego po ciężkich męczarniach nabito na pal i ustawiono na najwyższym punkcie jeszcze niezbudowanego mostu. Była to pierwsza ludzka ofiara, której krew przelano podczas budowy. Na miejsce surowego i chciwego Abidagi, przysłany został Arifber, za czasów którego budowa mostu ruszyła do przodu. Mimo wszystko, nieszczęścia nadal się przydarzały, na przykład kiedy pomocnik mistrza Antonija, Murzyn, zginął przy stawianiu jednego z przęseł, które na niego spadło.
Most wybudowano w 1571 roku. Po jego lewej stronie, na marmurowej tablicy zapisana została historia: zawarto na niej informacje kto i kiedy wybudował most na Drinie w Wyszegradzie. Oprócz mostu, z tego samego budulca wybudowano też karczmę (han) i zajazd. Karczmą opiekował się Dauthodża Metevelić i robił wszystko co w jego mocy, aby utrzymać ją przy życiu. Po śmierci wezyra pieniądze przestały napływać i karczma zaczęła podupadać.
W tej części opisana jest też wielka powódź z 1799 roku, która zalała prawie całe miasto. Wiele domów i gospodarstw ucierpiało, jedynie most jako symbol stabilności przetrwał w niezmienionym stanie. W tych czasach ziemie nawiedziły też epidemie dżumy i cholery, które wybuchły w okolicach [[Sarajewo|Sarajewa]].
Z początkiem XIX wieku wybucha pierwsze serbskie powstanie (pod przywództwem [http://Jerzy_Czarny Jerzego Czarnego - Karadjordja]), którego zasięg sięgnął aż do Wyszegradu. Most był istotnym elementem, jako więź łącząca bośniacki paszaluk i Serbię. Na moście wybudowano drewnianą strażnicę, przy której często można było zobaczyć nabite na pale głowy wrogów tureckich. Pewnego wieczoru cała strażnica spłonęła.
Opisana została również historia pięknej i mądrej Faty ze wsi Velji Lug, której ojciec znalazł męża Naila ze wsi Nezuke. Ale Facie bardzo się to nie podobało, gdyż już wcześniej powiedziała Nailowi, że „Welji Lug nie zejdzie do Nezuke”. Obmyśliła więc plan, żeby jednocześnie nie sprzeciwić się woli ojca, ale też nie wyjść za Naila. Gdy wraz z orszakiem weselnym przekraczali most, Fata zsiadła z konia i skoczyła do Driny. W ten sposób nie złamała danego słowa.
===== Drugi okres =====
W drugim okresie mają miejsce nowe wydarzenia, które nadają życiu w Wyszegradzie inny wymiar. Wojska tureckie wycofują się, żeby w 1878 roku władzę w Bośni przejęły wojska austriackie. Do Wyszegradu przybywa Karamanlija, który próbuje namówić mieszkańców, żeby wszczęli bunt przeciwko Austrii. Tylko Alihodża ma odwagę mu się sprzeciwić.
Andrić barwnymi historiami opisuje proces zmiany sposobu życia w mieście. W roku 1900 następuje renowacja mostu, a obcokrajowcy przynoszą różne nowiny. W mieście wprowadzono elektryczność, oświetlono most i zaczęto regularne sprzątanie ulic. Jednakże mieszkańcy Wyszegradu nie patrzyli na wszystkie zmiany z aprobatą. Jedną z największych zmian było przyzwolenie, żeby także kobiety mogły przychodzić na most i przesiadywać na nim, tak jak zgodnie ze starym zwyczajem mogli tylko mężczyźni, którzy do tej pory rozmawiali tam o bardzo ważnych sprawach. Niedługo potem rozpoczynają się prace nad wodociągiem i budową kolei, która powoduje, że most nie jest już tak istotny, jak kiedyś. Nie jest już więcej połączeniem pomiędzy Wschodem i Zachodem.
W tym okresie także obecne są tragedie, np. Milana Glasinczanina, który nałogowo grywał w karty, co prawie skończyło się dla niego śmiercią, lub niefortunna historia Feduna, strażnika mostu, który oczarowany pięknem tureckiej dziewczyny, nie zauważył, że przeprowadziła na drugą stronę mostu przebranego wroga.
Pomimo tych nieszczęść, miasto się rozwijało. Wybudowano Konak – pierwszy hotel, który szybko stał się sławny jako hotel Lotiki, która go prowadziła. Był on symbolem nowego stylu życia i przyćmił starą knajpę, w której spotykali się tylko dawni bywalcy. Pewnego wieczoru pijacy zaczęli śmiać się z Ciorkana, jednego z pijaków i wystawili go na próbę. Założyli się o to, czy ten przejdzie po murze mostu. I chociaż było zimno, a mur pokryty był lodem, Ciorkanowi udało się przejść cały most.
===== Trzeci okres =====
Trzeci okres obejmuje czas od aneksji Bośni i Hercegowiny (1906-1908) do wojen bałkańskich (1912-1913). Andrić opisuje tu wydarzenia jemu współczesne.
W tym okresie tworzy się wiele narodowych i religijnych partii i organizacji, w których najliczniejsi są młodzi studenci. W ciągu lata przyjeżdżali do miasta i siedząc z kolegami na moście, dyskutowali na tematy polityki i postępu. W tych dyskusjach Andrić przywołuje tematy interesujące także jego i jego przyjaciół w tamtych czasach. Wśród licznych postaci wyróżniają się Stiković, Galus, Herak i Nikola Glasinczanin. Oni przedstawiają generację Andrića – cechuje ich ogień walki, ale ich idee są zbyt abstrakcyjne, bo wierzą, że nie ma rzeczy niemożliwych.
Do miasta przybywa wojsko, które w środkowym przęśle mostu założyło dynamit. Dla mieszkańców ważny jest fakt otworzenia pierwszego banku – serbskiego i muzułmańskiego. Przesunięto turecką granicę, przez co hotel Lotiki zaczął tracić na znaczeniu, choć jego właścicielka nie zamierzała się poddać. Przez minione lata Alihodża jako jedyny nie może się przyzwyczaić do zmian, które zaszły. Ciągle rozmyśla o starych czasach i nie chce wierzyć w rzeczywistość, w chwilę obecną. Przewiduje czarny los miastu i jego mieszkańcom.
===== Czwarty okres =====
Czwarty okres opisuje ostatni rok kroniki. 1914 rok to rok sądu nad mostem i miastem. 28 czerwca miasto usłyszało o śmierci arcyksięcia [[Franciszek_Ferdynand_Habsburg|Franciszka Ferdynanda]] i od tego momentu postawiono straże, a trzech ludzi powieszono za kolaborację z Serbami. Wielu Serbów było zmuszonych uciekać za granicę, do Serbii.
To lato dla mieszkańców Wyszegradu było bardzo urodzajne. Niestety, już na początku pojawiła się również epidemia tyfusu. Lotika musiała opuścić hotel i miasto, tak jak wszyscy mieszkańcy, którzy uciekli przed ostrzałem serbskim. Został tylko Alihodża, który zamknął się w izdebce za swoim sklepikiem. Gdy tam przebywał, usłyszał straszny huk, a sklepik się prawie rozleciał od wstrząsu. Okazało się, że wysadzono w powietrze siódmy filar mostu, ten, w którym kiedyś założono dynamit. Alihodża nie chciał patrzeć na ten widok, postanowił więc wrócić do domu, ale po drodze zabrakło mu tchu. Szedł coraz wolniej, a serce powoli przestawało bić. Umarł ostatni świadek wszystkich wydarzeń w małym miasteczku.
Alihodża nie wierzył, że w nowych czasach można wybudować coś trwałego, wierzył w rujnującą siłę nowego świata, w mityczną siłę czasu i w mityczną siłę ziemi, która nie znosi czegokolwiek, co obce.
[[Kategoria:Serbskie powieści]]
|
