Bitwa pod Poitiers (732): Różnice pomiędzy wersjami

'''Bitwa pod Poitiers''' lub '''Bitwa pod Tours''' – bitwa stoczona [[25 października]]<ref>Niekiedy podawana jest inna data bitwy: 10 października.</ref> [[732]] roku<ref group=uwaga>J. Rohoziński, op. cit., po analizie dostępnych kronik nie wyklucza również października roku 733</ref> między armią [[Arabowie|arabską]] pod wodzą [[Abd ar-Rahman Ghafiki|Abd ar-Rahmana]], a wojskami [[Frankowie|frankijskimi]] [[majordom]]a królestwa [[Karol Młot|Karola Młota]] i księcia [[Akwitania|Akwitanii]] [[Odon Wielki|Odona]].

Oddziały arabskie z podbitego [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]] najeżdżały obszary południowej [[Francja|Francji]] i [[Akwitania|Akwitanii]] już od 712 roku. Z czasem były one coraz częstsze, zwłaszcza po 717 roku. W 719 roku wódz arabski [[Al-Hurr Ibn Abd ar-Rahman as-Sakafi|Hurr]] zdobył [[Narbona|Narbonne]] i zajął obszar zachodniej [[Septymania|Septymanii]] (pas wybrzeża od [[Pireneje|Pirenejów]] do ujścia [[Rodan]]u). Ataki chwilowo powstrzymało zwycięstwo księcia Odona w [[bitwa pod Tuluzą (721)|bitwie pod Tuluzą]]. Nie na długo jednak - już w tym samym 721 roku Abd ar-Rahman, namiestnik [[Al-Andalus]], rozpoczął na nowo podejmować łupieżcze najazdy. W latach 725 - 726 wódz [[Anbaka]] zdobył [[Carcassonne]] i [[Nîmes]], całkowicie opanowując Septymanię. Arabskie podjazdy zaczęły zapuszczać się w górę Rodanu, docierając nawet do [[Besançon]] i [[Wogezy|Wogezów]]<ref>E. R. {{odn|Dupuy, T. N. |Dupuy, ''Historia wojskowości: starożytność, średniowiecze, zarys encyklopedyczny'', Warszawa |1999, |s. =189.</ref>}}.

W 732 roku Abd ar-Rahman wyruszył na czele nowej wyprawy na północ. Liczebność jego wojsk nie jest dokładnie znana, być może sięgała nawet około 50 000 ludzi<ref name=autonazwa2>E. R. {{odn|Dupuy, T. N. |Dupuy, op. cit., |1999|s. =189.</ref>}}. W ich skład wchodziła prawie wyłącznie lekka konnica, złożona z [[Berberowie|Berberów]] i [[Maurowie|Maurów]], dowodzona przez Arabów. Siły te obeszły zachodni kraniec Pirenejów gdzieś w okolicach [[Irun]] i weszły do Akwitanii. Pod [[Bordeaux]] odepchnęły oddziały Odona. Miasto zostało zaraz potem zdobyte i złupione. Odo natomiast wycofał się dalej na północ i połączył swe siły z wojskami Karola Młota, który na wieść o arabskim najeździe zaprzestał działań wojennych nad górnym [[Dunaj]]em i jak najszybciej pomaszerował przeciw Arabom. Tymczasem Abd ar-Rahman, łupiąc i niszcząc kraj, dotarł do [[Poitiers]]. Oblężenie tego miasta na krótko zatrzymało jego wojska, więc wódz arabski podzielił armię – część pozostawił pod Poitiers, by kontynuowała oblężenie, a sam z resztą ruszył nad [[Loara|Loarę]]. Ostatecznie zbliżył się do [[Tours]] i zaczął przygotowywać się do zaatakowania miasta. Jednak na wieść o zbliżaniu się armii frankijskiej (która groziła Arabom odcięciem od południa), rozpoczął odwrót. Przodem wysłał obciążone łupami [[tabor wojskowy|tabory]], osłaniając je resztą swoich wojsk. Kontakt bojowy obie armie nawiązały na początku października, na południe od Tours. Arabska osłona taborów staczała częste potyczki z konnicą napierających Franków. Silny nacisk oddziałów Karola zmusił Abd ar-Rahmana do wycofania się w stronę Poitiers. Wódz arabski postanowił przyjąć otwartą bitwę<ref name{{odn|Dupuy|Dupuy|1999|s=autonazwa2 />189}}.

[[Plik:Steuben - Bataille de Poitiers.png|right|thumb|300px|''Bitwa pod Poitiers'', obraz [[Charles de Steuben|Charlesa de Steuben]]]]

Do bitwy doszło po około tygodniu drobnych potyczek i wzajemnego obserwowania się przez obie strony. Pole walki leżało w bliżej nieokreślonym miejscu między Poitiers a Tours, prawdopodobnie w pobliżu [[Cenon]] nad rzeką [[Vienne (rzeka)|Vienne]]<ref>E. R. {{odn|Dupuy, T. N. |Dupuy, op. cit., |1999|s. =189-190.</ref>}}.

Siły arabskie liczyły zapewne kilka – kilkanaście tysięcy wojowników, głównie lekkiej jazdy. Prawdopodobnie ustawione były w kilka linii, a na ich tyłach znajdował się obóz. Frankowie być może dysponowali przewagą liczebną nad przeciwnikiem. Jak się zdaje mieli mniej więcej po równo piechoty, jak i jazdy (uzbrojonej ciężej od arabskiej konnicy). Karol postanowił przyjąć walkę obronną, licząc na wykruszenie się przeciwnika w kolejnych atakach na swoją pozycję. Nie ma pewności co do szyku jaki przyjęło jego wojsko. W nowszych opracowaniach historycznych podaje się, że majordom spieszył przynajmniej część swoich jeźdźców i wraz z piechurami sformował gęstą falangę na jednym ze wzgórz<ref name=autonazwa1>E. R. {{odn|Dupuy, T. N. |Dupuy, op. cit., |1999|s. =190.</ref>}}. Wedle starszych prac szyk Franków wyglądał następująco: w centrum stała piechota, sformowana w kilka [[klin (szyk)|klinów]], oddzielonych niewielkim odstępami. Przed nimi stanęli łucznicy i procarze. Na obu skrzydłach ustawiono konnicę, przy czym na prawej flance dowodził nią książę Odo<ref>J. {{odn|Sikorski, ''Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX'', Warszawa |1975, |s. =131-132.</ref>}}.

Początkowo żadna ze stron nie rozpoczynała walki. W końcu Arabowie zaczęli atakować pozycję Franków. Kolejne szarże załamywały się za każdym razem. Lekka konnica Abd ar-Rahmana nie była w stanie tak silnie uderzyć, by przełamać szyk przeciwnika. Ponawiane ataki przynosiły jej coraz większe straty. Bitwa okazała się bardzo krwawa, a Frankowie bronili się zacięcie do zmroku. W tym czasie Odo zdołał zajść z boku lewe skrzydło arabskie i zmusić je do odwrotu. Wkrótce cała reszta wojsk Abd ar-Rahmana wycofała się do obozu. Być może wynikało to ze zmęczenia walką i zniechęcenia. W obozie szybko rozniosła się wieść o śmierci wodza – prawdopodobnie zginął on w jednej z szarż na pozycję Franków. Żołnierzy ogarnęła panika i pod osłoną nocy uciekli z obozu, kierując się na południe<ref>J. Sikorski, op. cit., s. 132; E. R. Dupuy, T. N. Dupuy, op. cit., s. 190. Wedle niektórych źródeł muzułmańskich Adb ar-Rahaman zdołał wycofać swe oddziały do Narbonne i tam został zabity przez swoich podkomendnych.</ref>{{odn|Dupuy|Dupuy|1999|s=190}}{{odn|Sikorski|1975|s=131-132}}.

Nazajutrz Frankowie bez walki zajęli opuszczony obóz, pełen łupów. Zwycięzcy nie przeprowadzili długiego pościgu. Wynikało to po części z chęci zagarnięcia przez wojowników łupów z obozu. Karol Młot zapewne obawiał się zasadzki nieprzyjaciela, który mógł pozorować ucieczkę. Możliwe też, że nie chciał całkowicie zniszczyć wroga, bowiem wzmocniłoby to pozycję Oda, który rywalizował z majordomem o pozycję w królestwie. Wkrótce zresztą doszły go wieści o wybuchu powstań [[Fryzowie|Fryzów]] i [[Burgundowie|Burgundów]], w związku z czym musiał ruszyć z wojskiem by je stłumić<ref name{{odn|Dupuy|Dupuy|1999|s=autonazwa1 />190}}.

Bitwa pod Poitiers często uważana jest za jedną z najważniejszych w historii, tę która powstrzymała Arabów przed podbojem [[Europa|Europy]]. Opinia ta, nieco przesadzona, bywa podważana; niektórzy historycy zwracają uwagę, iż większe znaczenie w tym czasie miała skuteczna [[Oblężenie Konstantynopola (717-718)|obrona Konstantynopola]] w latach 717–718<ref>E. R. {{odn|Dupuy, T. N. |Dupuy, op. cit., |1999|s. =190; }}<ref>B. Zientara, ''Historia powszechna średniowiecza'', Warszawa 2002, s. 89.</ref>, podczas gdy bitwa miała być jedynie wyprawą łupieżczą Arabów.

* {{cytuj książkę|odn=tak|nazwisko=Dupuy|imię= Ernest R., |nazwisko2=Dupuy|imię2= Trevor N., ''|tytuł=Historia wojskowości: starożytność, średniowiecze, zarys encyklopedyczny'', przeł. |inni=Marek Urbański, (tłum.)|wydawca=Dom Wydawniczy Bellona, Oficyna Wydawnicza Rytm,|miejsce= Warszawa|data= 1999, ISBN|isbn= 83-11-09079-3;}}