Tomasz Dąbal: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m źródła/przypisy
drobne redakcyjne
Linia 23:
6 listopada 1918 na wiecu chłopskim w [[Tarnobrzeg]]u wraz z [[Eugeniusz Okoń|ks. Eugeniuszem Okoniem]] proklamował powstanie [[Republika Tarnobrzeska|Republiki Tarnobrzeskiej]]. W grudniu 1918 został zwolniony z komendy powiatowej żandarmerii w Tarnobrzegu na własne żądanie. Razem z ks. Okoniem zorganizował w 1919 [[Chłopskie Stronnictwo Radykalne]], działające na terenach objętych wpływami ''Republiki''.
 
W latach 1919–1921 był posłem na [[Sejm Ustawodawczy (1919–1922)|Sejm Ustawodawczy]], początkowo wiceprezes klubu [[Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica|PSL Lewica]], później wraz z ks. Okoniem tworzył dwuosobowy klub komunizującego Stronnictwa Chłopsko-Radykalnego. W 1920 r. wniósł w sejmie interpelację w sprawie przeciwdziałania występujących na wsiach wypadkom śmierci głodowej<ref>Stanisław Giza. ''Kalendarz wydarzeń historii [[Ruch ludowy|ruchu ludowego]] 1895-1965.'' Warszawa 1967, s. 59.</ref>. Stopniowo przyjął poglądy komunistyczne, nawiązał kontakty z nielegalną [[Komunistyczna Partia Polski|KPRP]], do której wstąpił we wrześniu 1920. W lipcu 1921 wspólnie ze [[Stanisław Łańcucki|Stanisławem Łańcuckim]] utworzył Frakcję Sejmową Posłów Komunistycznych. Na kilka dni przed [[Bitwa warszawska 1920Warszawska|bitwąBitwą warszawskąWarszawską]] wygłosił w Sejmie oświadczenie zawierające słowa: "Nie uważam Czerwonej Armii za nieprzyjaciela. Przeciwnie, witam jak przyjaciela Narodu Polskiego". Fakt ten został skrzętnie wykorzystany przez sowiecki aparat propagandowy<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Krywicki| imię = Walter|tytuł = Byłem agentem Stalina| wydawca = Aramis| miejsce = Kraków| rok = 1990}}</ref>. W listopadzie 1921 został pozbawiony immunitetu poselskiego i postawiony przed sądem pod zarzutem usiłowań obalenia ustroju państwa. Wyrokiem [[Sąd okręgowy|Sądu Okręgowego]] w Warszawie z 7 lipca 1922 skazany na 6 lat ciężkiego więzienia. W 1923 w ramach wymiany więźniów politycznych wyjechał do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], gdzie działał w KC KP(b) [[Białoruś|Białorusi]]. W latach 1923–1925 był zastępcą członka KC KPRP. Współorganizował Międzynarodówkę Chłopską – w latach 1923–1928 był zastępcą sekretarza generalnego tej organizacji. Wiceprzewodniczący Komitetu Wykonawczego i zastępca sekretarza generalnego [[Międzynarodowa Organizacja Pomocy Rewolucjonistom|Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR)]], sekretarz Komisji Rolnej przy Komitecie Wykonawczym [[Międzynarodówka Komunistyczna|Kominternu]]. Ukończył studia na Wydziale Agrarnym i Wydziale Gospodarki i Polityki Światowej w Instytucie Czerwonej Profesury w Moskwie (1930–1932, z odznaczeniem), a w 1934 uzyskał stopień naukowy doktora nauk ekonomicznych. W latach trzydziestych prowadził aktywną działalność oświatową i propagandową w [[Polski Rejon Narodowy im. Juliana Marchlewskiego|Marchlewszczyznie]] – polskim obwodzie autonomicznym na [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukrainie sowieckiej]]. Od 1932 był wiceprezydentem [[Narodowa Akademia Nauk Białorusi|Białoruskiej Akademii Nauk]] w [[Mińsk]]u.
 
29 grudnia 1936, w okresie [[Wielki terror (ZSRR)|"wielkiej czystki"]], został aresztowany przez [[NKWD]]. W wyniku tortur przyznał się do wszystkich zarzucanych mu czynów i poszedł na pełną współpracę z NKWD<ref>[[Mikołaj Iwanow (historyk)|Nikołaj Iwanow]], ''Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937–1938'', Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 319-322.</ref>. 21 sierpnia 1937 został skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR z oskarżenia o "udział w organizacji szpiegowsko-dywersyjnej". Wyrok wykonano tego samego dnia w więzieniu [[Lefortowo]]. [[Kremacja|Skremowany]] na [[Cmentarz Doński|Cmentarzu Dońskim w Moskwie]] i tam też anonimowo pochowany<ref>[http://lists.memo.ru/index5.htm Жертвы политического террора в СССР Домбаль Томаш Францевич]</ref>. Zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR 21 grudnia 1955. Jego imieniem nazwano kilka ulic w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], a w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] [[Dezamet|Zakłady Metalowe]] w [[Nowa Dęba|Nowej Dębie]] koło Tarnobrzega.