Ugoda węgiersko-chorwacka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika SpiderMum (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Addbot.
dr
Linia 3:
 
== Przyczyny doprowadzenia do ugody ==
Chorwacja w XIX wieku była krajem, który od kilkuset lat wchodził w skład [[Węgry|Węgier]], jednak zawsze posiadała mniejsza lub większą autonomię (m.in. osobny sejm - ''Sabor Chorwacki''). Podczas [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] Chorwaci poparli dynastię Habsburgów przeciwko powstańcom węgierskim - obawiano się, że niepodległe Węgry będą chciały Chorwatów [[Madziaryzacja|zmadziaryzować]]. Nowy monarcha austriacki, [[Franciszek Józef I]] nie potrafił jednak odwdzięczyć się Chorwatom za okazaną pomoc - sytuacja ziem chorwackim w Austrii i spacyfikowanych Węgrzech nie zmieniła się na lepsze.
 
W [[1861]] po tym, jak chorwaccy posłowie odmówili wejścia do austriackiej Rady Państwa, cesarz rozwiązał Sabor. Odrodzenie absolutyzmu nie było jednak długie - cesarz zachował m.in jeden z artykułów ustanowionych wcześniej przez Sabor o stosunkach z Węgrami, które miały uznać chorwacką odrębność. Stało się to podstawą do przyszłej ugody.
 
Pokonana w 1866 w wojnie z [[Królestwo Prus|Prusami]] Austria ([[wojna prusko-austriacka]]) zmuszona była [[ugoda austriacko-węgierska|do podpisania ugody z Węgrami]] i w [[1867]] powstały dualistyczne [[Austro-Węgry]]. Węgrzy nie byli skłonni do uznawania odrębności Chorwatów, widzieli ich ziemię jako część Wielkich Węgier, jednak zarówno nieprzejednana postawa Zagrzebia, jak i naciski z Wiednia sprawiły, że w [[1868]] doszło do podpisania Ugody ('''Nagodba''').
 
== Treść umowy ==
Chorwacja jako odrębne królestwo otrzymała pełną autonomię w sprawach administracji, sądownictwa, wyznania i szkolnictwa. Nad sprawami wspólnymi (finanse, rolnictwo, handel, obrona) w [[Peszt|Peszcie]] obradowały osobne wydziały chorwackie. Wspólne kwestie rozpatrywał parlament ogólnowęgierski, na który Chorwaci przysyłali swoją delegację, ale bez prawa głosu w sprawach Chorwacji nie dotyczących.
 
Sabor Chorwacki miał obradować nad sprawami Chorwacji i [[Slawonia|Slawonii]] w [[Język chorwacki|języku chorwackim]]; w jego gmachu miał też być wywieszonych narodowy sztandar chorwacki. W herbie królestwa symbole Chorwacji, Slawonii i Dalmacji przykrywała węgierska [[Korona Świętego Stefana]].
 
Chorwaci mieli prawo tworzyć własną obronę krajową (''Hrvatsko Domobranstwo'', ''Domobrana''), która w przeciwieństwie do węgierskiego ''[[Magyar királyi honvédség|honvedu]]'' posiadała komendę po chorwacku. Oficjalnie pozostawała jednak częścią obrony krajowej Królestwa Węgier (''Magyar - Kiralyi Honvedseg'').
 
Chorwacja występowała teraz jako '''[[Trójjedyne Królestwo Chorwacji, Slawonii i Dalmacji]]''' (''Trojedna kraljevina Hrvatska, Slavonija i Dalmacija; Horvát-, Szlavon- és Dalmátországok; Dreieinigen Königreichs Kroatien, Dalmatien und Slawonien''), ale była to nazwa na wyrost, gdyż [[Dalmacja]] pozostawała w austriackiej części państwa (choć symbole Dalmacji znalazły się w herbie autonomicznego królestwa), a w Chorwacji i Slawonii jeszcze przez kilka lat istniały wydzielone obszary (tzw. [[Pogranicze Wojskowe]]), nie będące pod bezpośrednią administracją Zagrzebia.