Operacja Compass: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Andrzei111 (dyskusja | edycje) m drobne techniczne |
|||
Linia 5:
|grafika = CompassPrisoners.jpg
|opis = Włoscy jeńcy wojenni podczas operacji Compass
|data = [[7 grudnia]] [[1940]]
|miejsce = zachodni [[Egipt]] i wschodnia [[Libia]]
|wynik = decydujące zwycięstwo [[Alianci II wojny światowej|aliantów]]
|przyczyna =
|terytorium = [[Afryka Północna]]
|strona1 = {{Państwo|GBR}}<br />{{Państwo|AUS}}<br />{{państwo|IND|wariant=brytyjskie}}<br />{{państwo|FRA|wariant=Wolna Francja}}
|strona2 = {{państwo|ITA|wariant=1861}}
|dowódca1 = {{flaga|GBR}} [[Archibald Wavell]]<br />{{flaga|GBR}} [[Henry Maitland Wilson]]<br />{{flaga|GBR}} [[Richard
|dowódca2 = {{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Rodolfo Graziani]]<br />{{flaga|ITA|wariant=1861}} [[Italo Gariboldi]]
|siły1 = 36 000 żołnierzy<br />120 dział<br />275 czołgów<br />142 samoloty
Linia 20:
}}
{{Działania zbrojne w Afryce}}
'''Operacja Compass''' była pierwszą większą ofensywą wojsk [[Alianci II wojny światowej|alianckich]] podczas [[II wojna światowa w Afryce|kampanii w Afryce Północnej]] w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Alianckie wojska zaatakowały [[Włochy|włoskie]] siły w zachodnim [[Egipt|Egipcie]] i wschodniej [[Libia|Libii]] między grudniem 1940 r. a lutym 1941 r. Atak był całkowitym sukcesem. W ciągu trzech miesięcy wojska alianckie posunęły się z środkowego Egiptu do centralnej Libii, biorąc do niewoli 130 000 jeńców oraz niszcząc setki czołgów i dział.
== Preludium ==
=== Włoski atak na Egipt ===
13 września 1940 r. elementy [[10 Armia (Włochy)|włoskiej 10. Armii]] [[Włoska inwazja na Egipt|zaatakowały]] siły brytyjskie stacjonujące w Egipcie. W wyniku włoskiego ataku małe zgrupowania brytyjskie wycofały się na wschód w kierunku linii obronnej Mersa Matruh. Jednak już 16 września Włosi zatrzymali swój atak po zdobyciu [[Sidi Barrani]] i przeszli do obrony. Główną przyczyną zatrzymania natarcia były problemy z zaopatrzeniem.
=== Przygotowania i plany Brytyjczyków ===
[[Plik:Captured L3 and L3 cc tankettes.jpg|thumb|left|250px|Zdobyte przez Brytyjczyków włoskie tankietki [[L3 (tankietka)|L3]] w pobliżu [[Bardija (miasto)|Bardiji]], 1941 r.]]
Gen. [[Archibald Wavell|Archibald Percival Wavell]] już na początku września 1940 r. zastanawiał się nad podjęciem działań ofensywnych wobec Włochów, zlecając opracowanie planów natarcia na [[Tobruk]], podkreślając jednocześnie, że nie życzy sobie „żadnej powolności, cechującej nasze wcześniejsze działania. Jego oddziały wzmocniły posiłki z [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], które dotarły do Egiptu na pokładzie transportowców konwoju „Apalogy”. Transportowce zawinęły do [[Aleksandria|Aleksandrii]] 5 września. Wzmocnieniu ulęgła [[7 Dywizja Pancerna (Wielka Brytania)|7. Dywizja Pancerna]], do dyspozycji gen. Wavella pozostawało także 50 ciężkich czołgów [[Matilda Mk II|Matilda II]], nie mających godnego przeciwnika po stronie włoskiej. Rosła także liczebność [[Royal Air Force|lotnictwa Brytyjczyków]]. Na początku października stało się jasne, że Włosi zadowolili się – przynajmniej tymczasowo – dotychczasowymi zdobyczami, a prace fortyfikacyjne, jakie prowadzili w okolicach [[Sidi Barrani]], były zakrojone na szeroką skalę, wskazując tym samym, że zamierzają tam wybudować swoją główną bazę. W tym samym czasie wywiad brytyjski dokonał przełomu w próbach odczytywania szyfrów włoskiej [[Regia Aeronautica]], dzięki czemu od połowy miesiąca Brytyjczycy znali ok. 80% wiadomości przesyłanych miedzy jednostkami włoskiego lotnictwa. Gen. Wavell zadecydował, że nadszedł czas na przejęcie inicjatywy. 20 października w liście do gen. [[Henry Maitland Wilson|Henry'ego Wilsona]] rozkazał mu przygotować plany uderzenia w trójkącie [[Sidi Barrani]] – [[Sofafi]] – Buq Buq. Celem przewidzianej na 4-5 dni operacji miało być zniszczenie włoskiego zgrupowania w rejonie Sidi Barrani, a przez to zyskanie czasu niezbędnego na ściągniecie do Egiptu większych sił. W ciągu kilku następnych dni zmianie uległa jednak sytuacja polityczna. Rząd brytyjski, który musiał zatwierdzić plany Wavella, nalegał na zwiększenie skali uderzenia. Podobnego zdania był także gen. Wilson, który przedstawił swemu dowódcy plan równoczesnego uderzenia na włoskie obozy w Nibeiwe i Tummar dzięki wykorzystaniu przełęczy Enba i wyjściu na tyły wojsk włoskich.
Założenia brytyjskiej operacji, której nadano kodową nazwę ”Compass”, były następujące: wojska brytyjskie miały przejść przez przełęcz Enba, po czym indyjska [[4 Dywizja Piechoty (Indie)|4. Dywizja Piechoty]] miała ruszyć w kierunku północnym, uderzając od tylu na wspomniane obozy, a [[7 Dywizja Pancerna (Wielka Brytania)|7. Dywizja Pancerna]] miała nacierać na południe i zachód, prowadzać działania osłonowe. Zakładano, że w tym samym czasie garnizon Mersa Matruh przeprowadzi działania pozorowane, nacierając drogą biegnącą przy wybrzeżu w kierunku zachodnim. Ciężar natarcia miał spocząć na pancernych barkach ciężkich czołgów Matilda II, które planowano zgrupować w jednym sinym oddziale. Ich zadaniem było przełamanie obrony włoskiej i umożliwienie wejścia do walki postępującymi za nimi oddziałami piechoty brytyjskiej. Równocześnie z przygotowaniami do ataku prowadzona była akcja maskująca, mająca na celu zmylenie włoskiego wywiadu. Jak się później okazało, była ona bardzo skuteczna. Włosi przekonani byli o słabości Brytyjczyków, którzy mieli odpłynąć, by [[Wojna grecko-włoska 1940-1941|walczyć w Grecji]].
Na początku grudnia, tuż przed rozpoczęciem operacji, gen. Wavell starł się z premierem [[Winston Churchill|Winstonem Churchillem]], który poinstruował go, że w przypadku powodzenia natarcia Wavell powinien natychmiast „wykorzystać każdą pojawiającą się szansę na zwiększenie skali uderzenia”. Gdy premier usłyszał, że brytyjskie wojska w [[Afryka|Afryce]] nie są przygotowane do prowadzenia działań zaczepnych na dużą skalę, miał odpowiedzieć Wavellowi, że lepiej wobec tego w ogóle nie ruszać się z miejsca, niż zadowalać się namiastką uderzenia.
Linia 35 ⟶ 36:
== Uderzenie ==
[[Plik:6 inch howitzers Tobruk Jan 1941 AWM 005610.jpeg|thumb|250px|Brytyjskie [[haubica 6-calowa|haubice 6-calowe]] ostrzeliwują Tobruk, styczeń 1941 r.]]
Operacja „Compass” rozpoczęła się 7 grudnia 1940 r. atakiem brytyjskiego lotnictwa na włoskie lotniska, na których zniszczono 39 samolotów wroga. Jednocześnie bombardowano włoskie punkty i kolumny zaopatrzeniowe. Włosi początkowo zlekceważyli wzmożona aktywność Brytyjczyków, a meldunki o pojawiających się w niektórych miejscach patrolach pancernych przeciwnika zostały zignorowane i określone jako niewiarygodne. Okazało się jednak, że wysunięte włoskie posterunki się nie myliły. Rankiem 9 grudnia na tyłach włoskiego obozu Nibeiwa pojawiły się praktycznie [[Matilda Mk II|niezniszczalne czołgi]] brytyjskie. Walki w obozie trwały dwie i pół godziny, w zgodnej opinii atakujących Włosi bronili się początkowo niezwykle dzielnie jednak wobec faktu odbijania się ich pocisków od pancerzy czołgów Matilda i będąc dziesiątkowani ich ogniem(m.in. zostały zniszczone wszystkie słabe włoskie czołgi użyte nieopatrznie w kontrataku) ich obrona wkrótce załamała się. Ostatecznie zostali pokonani przy stratach Brytyjczyków wynoszących dwóch zabitych i kilku rannych. [[Brytyjczycy]], wykorzystując uderzenie – po pobraniu [[Paliwo|paliwa]] i [[Amunicja|amunicji]] – ruszyli do kolejnego ataku, tym razem na Tummar West. Również i to natarcie zakończyło się pełnym sukcesem. Zaraz potem wysłano pojedynczy czołg w kierunku obozu Tummar East, którego celem było nakłonienie tamtejszego komendanta do poddania obozu. Dowódca odpowiedział ponoć, że zgodzi się na to jedynie wtedy, gdy dojdzie do brytyjskiej demonstracji siły, np. bombardowania artyleryjskiego skierowanego nie na pozycje włoskie, ale na [[Pustynia|pustynię]]
Przez kolejne 3 dni Brytyjczycy zrealizowali wszystkie postawione im cele. Rozbili pozostałe włoskie obozy, zdezorganizowali sieć włoskiego zaopatrzenia i zdobyli główny obóz w [[Sidi Barrani]]. Do niewoli trafiło 38 300 włoskich żołnierzy, zdobyto 237 dział i 60 czołgów – wszystko to za cenę 624 zabitych, rannych i zaginionych, z których większość poległa podczas ataku na Sidi Barrani. Droga na tyły wojsk włoskich była otwarta, a Włosi nie mogli jej zablokować.
=== Druga faza operacji ===
[[Plik:MatildaII.jpg|thumb|250px|Brytyjski czołg Matilda wjeżdża do Tobruku ze zdobytą włoską flagą, 24 stycznia 1941 r.]]
Brytyjski rząd, zdając sobie sprawę ze słabości Włochów, obawiając się także znacznych sił włoskich pozostających w [[Abisynia|Abisynii]], postanowili przerzucić tam indyjską 4. Dywizję Piechoty, odgrywającą ważną rolę w operacji. Na jej miejsce obiecano gen. Wavellowi australijską [[6 Dywizja Piechoty (Australia)|6. Dywizję Piechoty]], jednak początkowo nie zdołała ona wejść jeszcze do akcji. Posuwające się oddziały brytyjskie zdobyły opuszczony przez Włochów obóz w Buq Buq, z którego obrońcy wycofali się pod osłoną [[Burza piaskowa|burzy piaskowej]]. Jednocześnie wskutek braku łączności pomiędzy poszczególnymi oddziałami brytyjskimi zaprzepaszczono wcześniejszą szansę zniszczenia tych oddziałów uderzeniem pancernym wyprowadzonym w ich flankę. Ostatecznie jednak Włochów udało się wyprzedzić przed Sollum i zamknąć w okrążeniu. Dowódca brytyjskich oddziałów, które uderzyły poprzednio na Buq Buq meldował 11 grudnia, że widzi przed sobą „20 akrów z jeńcami-oficerami i 100 akrów z jeńcami-żołnierzami” co odpowiadało liczbie około 14 000 ludzi. Zdobyto także dużą ilość sprzętu i wyposażenia.
Trudno się dziwić, że atmosfera w sztabie gen. Rodolfo Grazianego była przygnębiająca. Włosi spodziewali się, że uderzenie brytyjskie dotrze do Tobruku, omijając [[Bardija (miasto)|Bardiję]]. Włoski dowódca 12 grudnia poinformował [[Benito Mussolini|Mussoliniego]] o swojej tragicznej sytuacji, obrazowo pisząc, że „[[Pchły|pchle]] przyszło walczyć ze [[Słoniowate|słoniem]]”. W tym samym czasie u Brytyjczyków wystąpiły problemy z zaopatrzeniem, olbrzymim ciężarem była także duża liczba włoskich jeńców. Uderzenie brytyjskie straciło na impecie, niemniej jednak 15 grudnia łupem nacierających oddziałów padł strategiczny punkt: [[Przełęcz Halfaja|przełęcz Halfaya]], co otworzyło drogę wojskom pancernym w kierunku [[Cyrenajka (kolonia włoska)|Cyrenajki]]. Ocalałe jednostki 10. Armii włoskiej wycofały się do twierdzy [[Bardija (miasto)|Bardija]], natomiast w głębi obrońcy koncentrowali siły w pobliżu Tobruku i na linii [[Darna]] i El Mekili.
Linia 51 ⟶ 53:
== Bibliografia ==
* Encyklopedia II wojny światowej Nr. 7 Wydawca Oxford Educational sp. z o.o. str. 116
[[Kategoria:Wydarzenia 1940]]
Linia 58 ⟶ 60:
[[Kategoria:Historia Egiptu]]
[[Kategoria:Historia Libii]]
| |||