Wojska powietrznodesantowe: Różnice pomiędzy wersjami

=== I wojna światowa -– geneza ===

Koncepcja użycia spadochronu jako środka do przerzutu własnych wojsk na teren nieprzyjaciela pojawiła się już w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Wtedy to przeprowadzono pierwsze akcje przerzucania małych grup [[dywersja|dywersyjnych]] na teren nieprzyjaciela. Takie akcje dawały przede wszystkim efekt psychologiczny, pokazywały wrogom, że nie mogą czuć się bezpiecznie nawet na tyłach frontu<ref name="witkowski1">{{cytuj książkę | nazwisko =Witkowski | imię =Piotr | tytuł =Polskie jednostki powietrznodesantowe na zachodzie | wydanie =pierwsze |wydawca =Bellona SA | miejsce =Warszawa | rok =2009 | rozdział =Wpływ doświadczeń armii obcych na powstanie wojska spadochronowego w II Rzeczypospolitej| strony=18-2118–21 | isbn =978-83-11-11640-5 | język =pl}}</ref>.

Po zakończeniu I wojny światowej państwa europejskie rozpoczęły badania nad wojskowym użyciem spadochronu. Szczególny rozwój tego typu wojsk nastąpił w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Chciała ona narzucić "bolszewicki porządek" innym państwom europejskim, a taki typ wojsk mógł przynieść Sowietom zwycięstwo<ref name="witkowski1" />. [[Plik:Paratroopers at Rapid Trident 2011.jpg|thumb|Współcześni żołnierze wojsk powietrznodesantowych z różnych państw. Rapid Trident 2011]]
Prawdziwym przełomem w rozwoju wojsk powietrznodesantowym były radzieckie [[Ćwiczenia wojskowe|manewry wojskowe]] pod [[Kijów|Kijowem]] w roku 1935. Zaproszono na nie wielu wysokich oficerów obcych armii (m.in. Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch i Niemiec). Podczas tych manewrów dokonano [[desant]]u 1200 żołnierzy z samolotów [[TB-3]]. Następnie zabezpieczyli oni teren dla lądujących samolotów transportowych, które przewiozły kolejnych 2500 żołnierzy piechoty powietrznej. Następnie przystąpiono do zadania jakim było natarcie na Kijów. Pokaz ten wywarł niesamowite wrażenie na zagranicznych obserwatorach i przyspieszył rozwój wojsk powietrznodesantowych w innych krajach<ref name=witkowski2>{{cytuj książkę | nazwisko =Witkowski | imię =Piotr | tytuł =Polskie jednostki powietrznodesantowe na zachodzie | wydanie =pierwsze |wydawca =Bellona SA | miejsce =Warszawa | rok =2009 | rozdział =Wpływ doświadczeń armii obcych na powstanie wojska spadochronowego w II Rzeczypospolitej| strony=21-2521–25 | isbn =978-83-11-11640-5 | język =pl}}</ref>.

Po radzieckim pokazie, Niemcy najszybciej z państw europejskich rozpoczęli organizowanie [[Fallschirmjäger|swoich jednostek powietrznodesantowych]]. Do roku 1939 utworzono [[7 Dywizja Lotnicza|7 Dywizję Lotniczą]] liczącą dwa pułki spadochronowe (w tym jeden w trakcie tworzenia) oraz [[22 Dywizja Piechoty (III Rzesza)|22 Dywizję Piechoty]] (piechota powietrzna). Ponadto swoje oddziały powietrznodesantowe zaczęły organizować takie kraje jak Francja, Włochy czy Polska<ref>{{cytuj książkę | nazwisko =Witkowski | imię =Piotr | tytuł =Polskie jednostki powietrznodesantowe na zachodzie | wydanie =pierwsze |wydawca =Bellona SA | miejsce =Warszawa | rok =2009 | rozdział =Wpływ doświadczeń armii obcych na powstanie wojska spadochronowego w II Rzeczypospolitej| strony=33-6133–61 | isbn =978-83-11-11640-5 | język =pl}}</ref>.

Wraz z organizowaniem pierwszych jednostek powietrznodesantowych pojawiły się dwie koncepcje ich użycia. Pierwsza zakładała wykorzystanie spadochroniarzy do celów dywersyjnych. Natomiast druga widziała użycie wojsk powietrznodesantowych jako część składowa większej operacji morsko-lądowo-powietrznej. Koncepcję pierwszą przyjęły takie państwa jak Francja, Polska, a także Luftwaffe. Natomiast drugą – ZSRR i niemieckie wojska lądowe<ref name=witkowski2 />.

[[Plik:Bundesarchiv Billd 146-1971-011-27, Belgien, Eben Emael, Fallschirmjäger.jpg|thumb|Strumgruppe „Koch” -– zdobywcy twierdzy [[Grupa warowna Eben-Emael|Eben-Emael]]]]

W początkowym okresie II wojny światowej niemieccy spadochroniarze mieli istotny udział w szybkich postępach wojsk niemieckich w [[1940]]. Zajęli mosty i lotniska w Danii, Norwegii i [[Holandia|Holandii]]. Ponadto oddział szybowcowy [[Luftlandesturmregiment]] zdobył słynną [[Belgia|belgijską]] twierdzę [[Grupa warowna Eben-Emael|Eben-Emael]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Quarrice |imię=Bruce |nazwisko2=Chappnell |imię2=Mike |tytuł=Niemieckie oddziały powietrznodesantowe 1939-45 |wydawca=Editions Spotkania |miejsce=Warszawa |seria=Żołnierz i Broń, cz. 2 |rozdział=Operacje oddziałów powietrznodesantowych |isbn=83-7115-010-5}}</ref>.

W roku 1941 Niemcy przeprowadzili wielką [[bitwa o Kretę|operację powietrznodesantową zdobycia Krety]]. Mimo dużych strat, operacja Merkury zakończyła się sukcesem. Jednakże była to ostatnia akcja powietrznodesantowa na tak wielką skalę, potem niemieckie jednostki spadochronowe walczyły głównie jako zwykła piechota. Po operacji [[Adolf Hitler]] miał powiedzieć do [[Kurt Student|Kurta Studenta]]: ''Kreta ukazała, że czasy spadochroniarzy się skończyły''<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Quarrice |imię=Bruce |nazwisko2=Chappnell |imię2=Mike |tytuł=Niemieckie oddziały powietrznodesantowe 1939-45 |wydawca=Editions Spotkania |miejsce=Warszawa |seria=Żołnierz i Broń, cz. 2 |rozdział=Operacje oddziałów powietrznodesantowych |strony=11-1611–16 |isbn=83-7115-010-5}}</ref>.

Po wojnie wszystkie armie dbały o rozwój wojsk spadochronowych. Z reguły były to najlepiej wyszkolone oddziały wojsk całego świata i dlatego w latach [[1945]]-–[[2000]] spadochroniarze uczestniczyli w większości wojen (m.in. [[wojna koreańska|wojna w Korei]], [[wojna wietnamska|wojny w Wietnamie]], {{fakt|[[Wojna w Afganistanie (od 2001)|wojna w Afganistanie]]|data=2012-12}}). Pełnili oni funkcję oddziałów szybkiego reagowania, przybywając jako pierwsi w rejon wielu konfliktów (np. w [[operacja Muszkieter|Egipcie (1956)]], w [[Katanga (państwo)|Katandze]], na [[Grenada|Grenadzie]]).

* {{cytuj książkę |nazwisko= Laprus [(red.]) |imię= Marian |tytuł= Leksykon wiedzy wojskowej| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej |miejsce= Warszawa |rok= 1979 |isbn=83-11-06229-3 |strony=487}}

* {{cytuj książkę |nazwisko= Sobczak [(red.]) |imię= Kazimierz |tytuł= Encyklopedia II wojny światowej| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej |miejsce= Warszawa |rok= 1975 |strony=716}}

* {{cytuj książkę |nazwisko= Urbanowicz [(red.]) |imię= Józef |autor link=Józef Urbanowicz |tytuł= Mała encyklopedia wojskowa. Tom 3| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej |miejsce= Warszawa |rok= 1971 |strony=530}}