Powieść kryminalna: Różnice pomiędzy wersjami

* Pododmiana '''sensacyjno-awanturnicza''' (powieść sensacyjno-awanturnicza). Była tworzona głównie w I poł. XX w. we Francji i Anglii. W [[Polska|Polsce]] ten typ literatury pojawił się w [[Literatura polska – dwudziestolecie międzywojenne|dwudziestoleciu międzywojennym]]. Oprócz eksponowania wątku przestępstwa, duży nacisk kładzie się w niej na niezwykłe przygody bohaterów, w tym także na przygody miłosne. Główni bohaterowie są często wytwornymi dżentelmenami balansującymi na granicy prawa lub też otwarcie stojącymi w konflikcie z nim w konflikcie.

* Pododmiana '''[[powieść detektywistyczna|detektywistyczna]]'''. Powieść detektywistyczna swoje triumfy święciła w okresie międzywojennym. Wśród utworów tej pododmiany na plan pierwszy wysuwa się postać detektywa, który działa z ramienia prawa jak np. komisarz Maigret z powieści [[Georges Simenon|Georges'a Simenona]] lub też, i taka sytuacja w powieści detektywistycznej występuje częściej, postać detektywa-amatora (jak np. [[Sherlock Holmes]] znany z powieści i opowiadań [[Arthur Conan Doyle|Arthura Conana Doyle’a]] lub ojciec Brown ksiądz-detektyw postać stworzona przez [[Gilbert Keith Chesterton|Gilberta Chestertona]]). Bohater lub bohaterka prowadzi śledztwo posługując się metodą dedukcji tj. racjonalnego rozumowania polegającego na wyciąganiu wniosków z obserwacji. Logika jest właśnie najgroźniejszą bronią jaką wykorzystuje on/ona w walce o sprawiedliwość. RelacjeKontakty między sprawcą a detektywem często przybierają formę intelektualnej rozgrywki, której finezyjność jest istotą powieści detektywistycznej i stanowi o jej jakości.

* '''Czarny Kryminał Amerykański''' Utwory z tego nurtu prezentują ponurą, „czarną” właśnie, wizję świata, w której dobro i zło w czystej postaci w zasadzie nie istnieją. Cały świat jest skażony występkiem, prawie każdy ma coś w nim na sumieniu. Czarny kryminał polemizuje niejako z uładzoną i naiwną, przez co nieprawdziwą, wizją świata prezentowaną w powieści detektywistycznej. Nie jest to już wyłącznie zagadka kryminalna, ale historia poszerzona o wątki sensacyjne. Główny bohater nie rozwiązuje problemów wyłącznie dzięki dedukcji, ale poprzez osobiste zaangażowanie w dochodzenie i schwytanie przestępcy. Występujący tu detektyw nie jest już tak jednoznacznie dobry. Porzuca logiczne wynikanie na rzecz solidnego kopniaka w drzwi, nie cofa się przed szantażem, biciem czy nawet mordowaniem. Jest niemalże tak plugawy jak świat, z którym przyszło mu się zmagać. Działając często w ramach prywatnych biur detektywistycznych, sytuuje się gdzieś pomiędzy, tzw.dobrem a złem.Oscyluje między porządkiem prawnym a światem przestępczym. Działa jednak w imię sprawiedliwości, co sprawia, że jego postępowanie nie podlega łatwej ocenie moralnej. Standardy w tej odmianie powieści kryminalnej ustaliła w latach 30. i 40. XX w. trójka pisarzy amerykańskich: [[Dashiell Hammett]], autor [[Sokół maltański (powieść)|Sokoła maltańskiego]], w którym powołał do życia prywatnego detektywa [[Sam Spade|Sama Spade'a]] oraz [[Raymond Chandler]] i [[Ross Macdonald]], którzy wzorując się na Hammecie stworzyli klasyczne już postacie prywatnych detektywów [[Philip Marlowe|Philipa Marlowe'a]]’a oraz [[Ross Macdonald|Lwa Archera]] (notabene nazwisko Archer pojawia się w Sokole maltańskim – tak nazywał się wspólnik Spade’a, zamordowany na początku powieści).

* Pododmiana '''milicyjna''' ([[Powieść milicyjna]]). Rozwijana wyłącznie w [[Blok wschodni|krajach obozu socjalistycznego]]. Łączyła elementy kryminału sensacyjnego, detyktywistycznegodetektywistycznego, oraz pewne cechy [[socrealizm|socrealistycznej]] [[powieść tendencyjna|powieści tendencyjnej]]. Przedstawiony w powieściach świat był wyidealizowaną wizją socjalizmu, w którym działania śledcze funkcjonariuszy milicji niezmiennie prowadziły do schwytania przestępcy. Fabuła opierała się na żmudnym dochodzeniu, w którym eksponowana była instytucja milicji, przez co opowiadane historie przypominają raczej hymn wznoszony na cześć systemu, niż choćby prawdopodobny scenariusz kryminalnych wydarzeń. Powieść milicyjna charakteryzuje się dodatkowo schematycznością fabuły i słabym zindywidualizowaniem postaci. Sztampa i uproszczenia powieści milicyjnej są środkiem realizacji propagandowych celów tej pododmiany powieści kryminalnej, której początki sięgają końca stalinizmu tj. roku 1955, a koniec przypada na rok 1989. Powieść milicyjna istniała jedynie w państwach tzw. realnego socjalizmu. W Polsce dużą popularnością cieszyły się książki [[Zygmunt Zeydler-Zborowski|Zygmunta Zeydlera-Zborowskiego]] autora m.in. „Czarnego mercedesa” oraz [[Jerzy Edigey|Jerzego Edigeya]] autora „Wagonu Pocztowego GM 38552”1. Do dużej popularności tej odmiany powieści kryminalnej przyczyniła się seria zeszytowa [[Ewa wzywa 07]]. Niektóre ze 146 zeszytów stały się bazą scenariuszową dla cieszącego się dużą popularnością telewizyjnego serialu [[07 zgłoś się]].