|
}}
{{Wikiźródła|Krzysztof Kolumb (Cooper)|dopełniacz=powieści J. F. Coopera o Krzysztofie Kolumbie}}
'''Krzysztof Kolumb''', {{w języku|ca|Cristòfor Colom}} lub {{j|ca|''Cristòfol Colom''}}, {{w języku|it|Cristoforo Colombo}}, {{w języku|es|Cristóbal Colón}} (ur. prawdopodobnie między [[25 sierpnia]] a [[31 października]] [[1451]] w [[Genua|Genui]], zm. [[20 maja]] [[1506]] w [[Valladolid]]) – włoski żeglarz, podróżnik i nawigator, [[Franciszkański Zakon Świeckich|tercjarz franciszkański]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://ofsvialepiave.jimdo.com/definizione-dell-ofs/terziari-francescani/| tytuł = Terziari francescani: Opere e personaggi famosi| data dostępu = 2011-11-23| autor = | opublikowany = www.ofsvialepiave.jimdo.com| praca = | data = | język = it}}</ref>.
Kapitan wyprawy, która płynęła na trzech statkach: „[[Santa María (statek)|Santa María]]”, „[[Niña]]” i „[[Pinta (statek)|Pinta]]” pod flagą [[Kastylia-León (królestwo)|Kastylii]] w poszukiwaniu zachodniej drogi morskiej do wschodniej Azji (według ówczesnego nazewnictwa – do Indii, gdyż pod tą nazwą w jego czasach rozumiano całość południowego, południowo-wschodniego i wschodniego wybrzeża Azji aż po Kataj – dzisiejsze Chiny – i Cipangu – dzisiejszą Japonię). Jako pierwsza wyprawa w historii nowożytnych [[Historia odkryć geograficznych|odkryć geograficznych]] pokonała zwrotnikowy [[Ocean Atlantycki]] i 12 października 1492 dotarła do [[Indie Zachodnie|Indii Zachodnich]] ([[Antyle|Antyli]]) u wybrzeży [[Ameryka|Ameryki]] – kontynentu nieznanego w ówczesnej [[Europa|Europie]]. Za dokonania został mianowany [[admirał]]em i pierwszym namiestnikiem hiszpańskich [[kolonia (geografia polityczna)|kolonii]] w [[Ameryka Środkowa|Ameryce Środkowej]]. Organizator i kapitan czterech [[Odkrycie Ameryki|odkrywczych wypraw]] transatlantyckich z Hiszpanii do Ameryki.
Zapoczątkował transatlantycki [[handel ludźmi|handel]] [[niewolnictwo|niewolnikami]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/127070/Christopher-Columbus|tytuł=Christopher Columbus (italian explorer)|opublikowany=Encyclopædia Britannica Online|język=en|data dostępu=27 listopada 2015}}</ref>. Jego działania spowodowały śmierć setki tysięcy tubylców, którzy byli traktowani brutalnie: żołnierze Krzysztofa Kolumba za jego przyzwoleniem zabijali, gwałcili, torturowali i zniewalali ludność tubylczą. Niektórzy uczeni, jak Prof. David Stannard czy [[Kirkpatrick Sale]], określają jego działania jako ludobójstwo<ref name='stannard'>{{cytuj książkę|autor=David E. Stannard|data=18 listopada 1993|tytuł=American Holocaust: The Conquest of the New World|wydawca=Oxford University Press|strona=70|isbn=0195085574}}</ref>.
Trwają spory dotyczące jego pochodzenia. W ich rozstrzygnięciu mogą pomóc prowadzone w ostatnich latach badania porównawcze DNA<ref>[http://www.pulitzer.org/archives/7734 ''The Pulitzer Prizes: Seeking Columbus’s Origins, With a Swab''] [dostęp 29 listopada 2010] {{lang|en}}.</ref><ref>[http://dyslexia.wordpress.com/2007/10/09/who-was-columbus-dna-may-tell/ ''Who Was Columbus? DNA May Tell''] [dostęp 29 listopada 2010] {{lang|en}}.</ref>.
== Główne sukcesy i porażki ==
Podczas czterech udanych podróży przez środkowy [[Ocean Atlantycki]] w latach 1492-1504 Kolumb – jako pierwszy z Europejczyków – opłynął, zbadał i opisał rejon [[Morze Karaibskie|Morza Karaibskiego]], w tym środkową część [[Bahamy|Bahamów]], [[Kuba (wyspa)|Kubę]], [[Haiti (wyspa)|Haiti]] (1492), większość [[Małe Antyle|Małych Antyli]], [[Jamajka|Jamajkę]] (1493) oraz stały ląd [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] w okolicach ujścia rzeki [[Orinoko]] (1498) i brzegi [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]] na południowo-zachodnim wybrzeżu Morza Karaibskiego (1502), choć niektórzy badacze uznają, że tu mógł go ubiec [[Amerigo Vespucci]]. Jako pierwszy Europejczyk usłyszał o rozwiniętych [[Cywilizacja Majów|cywilizacjach]] [[Mezoameryka|Mezoameryki]] i istnieniu „Morza Południowego” ([[Ocean Spokojny|Pacyfiku]]). Powracające do Hiszpanii okręty Kolumba sprowadziły do Europy pierwszych [[Indianie|indiańskich]] [[niewolnictwo|niewolników]], przywiozły próbki nieznanych w [[Stary Świat|Starym Świecie]] roślin (m.in. [[kukurydza zwyczajna|kukurydzę]], [[ziemniak]]i, [[tytoń szlachetny|tytoń]] i [[kakao]]), cenne [[złoto|złote]] ozdoby, [[perła|perły]] i wieści o innych bogactwach [[Nowy Świat (geografia)|Nowego Świata]]. Wśród rzeczy sprowadzonych przez uczestników kolejnych wypraw Kolumba do Ameryki znalazły się m.in. konie i osły, bydło i świnie, [[trzcina cukrowa]], krzewy winorośli i nasiona europejskich roślin uprawnych, narzędzia rolnicze i psy tresowane do chwytania ludzi.
Podczas wypraw pod dowództwem Kolumba wzniesiono pierwsze europejskie osiedla i [[misja (religia)|misje]] w [[Ameryka Środkowa|Ameryce Środkowej]] (jego brat Bartolomeo w 1496 założył na [[Haiti (wyspa)|Haiti]] [[Santo Domingo]], najstarsze istniejące do dziś hiszpańskie miasto w Ameryce). On też tworzył pierwsze mapy oraz opisy regionu [[Karaiby|Karaibów]] i ich mieszkańców. Pionierskie podróże Kolumba – w tym jego osobiste działania – zapoczątkowały [[Odkrycia i badania Ameryki Południowej i Środkowej|epokę odkryć]] geograficznych na całej [[Półkula zachodnia|Półkuli Zachodniej]] oraz procesy krwawej [[konkwista|konkwisty]] i rabunkowej eksploatacji obu kontynentów, przymusowej [[chrystianizacja|chrystianizacji]] oraz [[kolonizacja|kolonizacji]] [[tubylczy Amerykanie|tubylczych ludów Ameryki]] (które podczas pierwszej wyprawy Kolumb błędnie nazwał ''Indios'' – [[Indianie Ameryki Południowej|Indianami]]).
Kolumb był doświadczonym i dzielnym żeglarzem, ambitnym i wytrwałym organizatorem kolejnych wypraw, ale popełniał też błędy – zaniżał np. długość [[równik]]a i wielkość [[Ziemia|Ziemi]], błędnie sytuował [[Japonia|Japonię]] i [[Chiny]] na kuli ziemskiej, przez co wierzył w możliwość bezpośredniego dotarcia do tych krajów po wypłynięciu z Europy w kierunku zachodnim<ref>Rodney Castleden: Wydarzenia, które zmienily losy Świata. [http://books.google.pl/books?id=src3zht3KnAC&pg=PA192&hl=pl&sa=X&ei=waBaUvygO8rbsgbGsoCAAQ&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Podróż Kolumba do Nowego Świata (1492 r.)] [dostęp 2013-10-17].</ref>. Krytykowany za skromne zdobycze materialne dostarczane władcom Hiszpanii (a zwłaszcza brak dużych ilości złota i przypraw korzennych), nieudolne i autokratyczne zarządzanie nowymi [[Hiszpański podbój Ameryki|hiszpańskimi koloniami]] oraz prześladowanie tubylców (zob. krytyka [[Bartolomé de Las Casas]]), toczył wieloletnie spory o utrzymanie władzy i obiecane mu przywileje. Chociaż nie odbył planowanej podróży dookoła świata i mógł umrzeć z fałszywym przekonaniem, że dopłynął do brzegów [[Azja|Azji]], to jego nazwisko stało się symbolem wielkich odkryć, nie tylko geograficznych.
Podróże Kolumba – oraz rozpowszechniane w całej Europie relacje z nich (i o nich) – zapoczątkowały trwały proces [[Europejska kolonizacja Ameryki|europejskiej kolonizacji obu Ameryk]] oraz wiele istotnych i nieodwracalnych zmian społecznych, politycznych, ekonomicznych, kulturalnych i przyrodniczych po obu stronach Atlantyku – z dzisiejszego punktu widzenia często kontrowersyjnych i tragicznych (jak wyniszczenie setek [[Ludy tubylcze|tubylczych ludów Zachodniej Półkuli]] i gwałtowny upadek kilku zaawansowanych [[Sztuka prekolumbijska|cywilizacji prekolumbijskich]]). Głęboki, trwały i [[globalizacja|globalny]] charakter tych zmian, które – zapoczątkowane pionierskimi wyprawami Kolumba – doprowadziły do integracji Starego i Nowego Świata, nadały jego podróżom, odkryciom i relacjom nie tylko przełomowy charakter, ale i wielowymiarowe znaczenie symboliczne (przyczyniając się do powstania „białej” i „czarnej” legendy Kolumba).
== Młodość ==
Kolumb prawdopodobnie urodził się w [[Genua|Genui]] w domu przy Porta dell’Olivella, pomiędzy 25 sierpnia a 31 października 1451 roku. Był synem genueńskiego tkacza i drobnego kupca, Domenico Colombo. Jako młodzieniec Kolumb zaczął pracować w domu bankowym Centurionich i w związku z profesją rozpoczął morskie podróże, żeglując po okolicznych akwenach w celach handlowych (np. w 1475 na wyspę [[Chios]]). W 1476 prawdopodobnie popłynął z konwojem genueńskich statków handlowych do [[Lizbona|Lizbony]] i [[Flandria (region)|Flandrii]], jednak niedaleko [[Przylądek Świętego Wincentego|Przylądka Św. Wincentego]] flota francusko-portugalska napadła na konwój i rozbiła go. Cudem uratowany Kolumb, jako rozbitek dopłynął na ląd w pobliżu Lagos. Po kilku tygodniach wyjechał do [[Lizbona|Lizbony]]. Zaczął pracę w lizbońskiej filii banku Centurionich. W celach handlowych wypływał na swe pierwsze oceaniczne podróże do [[Anglia|Anglii]], na [[Madera|Maderę]] i do [[Gwinea|Gwinei]]. W 1479 roku Kolumb ożenił się z [[Filipa Perestrello de Moniz|Felipą Perestrello de Moniz]], córką dawnego gubernatora [[Porto Santo]], wysepki w pobliżu [[Madera|Madery]]. Rok później urodził im się syn, [[Diego Colón]], a pięć lat później Felipa zmarła. Jako wdowiec, Kolumb znalazł w Hiszpanii dziewczynę – sierotę Beatriz Enríquez. Pomimo że nigdy się nie pobrali, Kolumb pozostawił jej sporą część swojego majątku i nakazał Diego traktowanie jej jak własnej matki. W roku 1488 urodził im się syn [[Hernando Fernandez Colón|Ferdinand]] (Fernandez). Kilka lat później, gdy reputacja Kolumba zmalała, jego synowie bardzo pomogli w jej odbudowaniu.
Jednocześnie z nauką morskiej praktyki Kolumb studiował pisma antycznych i klasycznych pisarzy, takich jak [[Strabon]], [[Seneka Młodszy|Seneka]], [[Arystoteles]], a także współczesnych mu humanistów ([[Pius II|Eneasz Sylwiusz Piccolomini]]){{fakt|data=2009-05}}. Wielki wpływ na kształtowanie się światopoglądu Kolumba wywarło dzieło [[Pierre d'Ailly]] ''Imago Mundi'', a także pisma i słynna mapa florentyńskiego astronoma [[Paolo dal Pozzo Toscanelli|Toscanellego]]. Mieszkając w Portugalii musiał też spotkać się z żywą legendą dalekich morskich podróży na zachód. Współcześnie wydaje się możliwe, że portugalscy i baskijscy rybacy docierali na łowiska [[Nowa Fundlandia|nowofundlandzkie]] i można przypuszczać, że ocierali się o wybrzeża Ameryki Północnej. Te wszystkie informacje utwierdziły Kolumba o możliwości dotarcia do Azji, podróżując na zachód. Zgodnie z ówczesną wiedzą geograficzną, Kolumb znacznie nie doszacował wielkości globu. Był przekonany, że ląd znajduje się zaledwie o kilkanaście dni żeglugi.
Kolumb swoją wiarę pragnął zaszczepić królowi Portugalii [[Jan II Doskonały|Janowi II]]. Odesłał on genueńczyka do swoich doradców ''Junta dos Mathemáticos'', którzy, prawdopodobnie na początku 1485 roku, odrzucili plan Kolumba. W lecie 1485 Krzysztof Kolumb przeniósł się do [[Hiszpania|Hiszpanii]]. Sprawił, że jego pomysłami zainteresowali się dygnitarze [[Enrique de Guzmán]], a później [[Luis de la Cerda]]. Idee Kolumba znalazły posłuch na dworze królewskim, lecz dopiero gdy Hiszpania uporała się z [[rekonkwista|rekonkwistą]] w 1492, można było je zrealizować. [[Izabela I Kastylijska|Izabela Kastylijska]] namówiona przez dworzanina [[Luis de Santángel|Luisa de Santángel]] zezwoliła Kolumbowi na zorganizowanie wyprawy, która miała popłynąć pod banderą korony hiszpańskiej. Wyprawa była finansowana częściowo przez dwór, częściowo przez kupiecką rodzinę Pinzonów. Kolumbowi przyrzeczono dziedziczny tytuł Wielkiego Admirała, Wicekróla odkrytych ziem oraz dziesiątą część zysków.
=== Teorie pochodzenia ===
Według jednego z hiszpańskich historyków jego prawdziwe imię i nazwisko brzmiało Pedro Scotto. W 2009 r. [[Alfonso Ensenat de Villalonga]] zweryfikował najczęstsze opinie o pochodzeniu odkrywcy. Kolumb mógł być synem tkacza z Genui we Włoszech albo pochodzić z Katalonii lub Galicji w Hiszpanii, a nawet z Korsyki lub Portugalii. Najprawdopodobniej pochodził z Genui, ale „był synem właściciela sklepu, nie tkacza i był ochrzczony jako Pedro, nie Krzysztof”. Nazwisko rodziny Kolumba brzmiało ponoć „Scotto” i miało nie włoskie, a szkockie korzenie<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/4959361/Christopher-Columbus-was-actually-a-Scotsman-called-Pedro-Scotto-historian-says.html Christopher Columbus was actually a Scotsman called Pedro Scotto, historian says] [dostęp 29 listopada 2010] {{lang|en}}.</ref>.
Amerykański doktor literatury średniowiecznej Charles J. Merrill, twierdzi z kolei na podstawie dokumentów oraz analizy pism napisanych ręką Krzysztofa Kolumba, że pochodził z Kastylii a jego prawdziwe nazwisko to „Colom”<ref>Charles J. Merrill, ''Colom of Catalonia: Origins of Christopher Columbus Revealed'', Spokane, WA: Demers Books, 2008.</ref>. Ruth G. Durlacher-Wolper w opublikowanej w 1982 roku rozprawie ''Christophoros Columbus: A Byzantine Prince from Chios, Greece'' wysunęła hipotezę, że Kolumb pochodził w wyspy [[Chios]] i był spokrewniony z cesarskim rodem [[Paleologowie|Paleologów]].
Pojawiła się również teoria, że Krzysztof Kolumb był synem króla Polski [[Władysław III Warneńczyk|Władysława III Warneńczyka]], który miałby przeżyć [[Bitwa pod Warną|bitwę pod Warną]] w 1444 roku i osiąść na portugalskiej [[Madera|Maderze]]<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1333895/Christopher-Colombus-Polish-Portuguese-Historians-claim-explorer-son-exiled-King-Vladislav-III.html?ito=feeds-newsxml Christopher Colombus 'was Polish not Portuguese’: Historians claim explorer was son of exiled King Vladislav III] oraz [http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/poland/8166041/Christopher-Columbus-was-son-of-Polish-king.html Christopher Columbus 'was son of Polish king] [dostęp 29 listopada 2010] {{lang|en}}.</ref>. Informacje o polskich korzeniach Kolumba w swojej książce ''Kolumb. Historia nieznana''<ref>Manuel da Silva Rosa ''Kolumb. Historia nieznana'', Rebis, Poznań 2012, ISBN 978-83-7510-722-7.</ref> opublikował [[Manuel da Silva Rosa]], [[Portugalczycy|portugalski]] historyk-amator. Autor zwrócił się z prośbą do katedry na [[Wawel]]u o możliwość zbadania szczątków ojca króla Warneńczyka, [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]] w celu porównania [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] Jagiellonów z [[Kod genetyczny|kodem genetycznym]] Kolumba<ref>[http://wiadomosci.onet.pl/nauka/sensacyjne-wyniki-badan-odkrywca-ameryki-krzysztof,1,4011926,wiadomosc.html Sensacyjne wyniki badań. Odkrywca Ameryki Krzysztof „Kolumbowicz” synem polskiego króla?] [dostęp 1 grudnia 2010].</ref><ref>[http://www.tvn24.pl/-1,1684261,0,1,krzysztof-kolumb-byl-polakiem,wiadomosc.html „Krzysztof Kolumb był Polakiem?”] [dostęp 1 grudnia 2010].</ref>.
== Pierwsza wyprawa Kolumba (1492) ==
[[Plik:Columbus1.PNG|thumb|300px|Pierwsza wyprawa Kolumba 1492]]
22 maja 1492 roku Kolumb przybył do portu [[Palos de la Frontera|Palos]], w którym, zgodnie z królewskim nakazem, miał otrzymać dwie [[karawela|karawele]]. Miasto oddało mu do dyspozycji karawele ''Niña'' i ''Pinta''. Statki miały około 20 metrów długości i 7 metrów szerokości. Na okręt flagowy Kolumb wydzierżawił od [[Juan de la Cosa|Juana de la Cosa]] większy statek ''Santa María''.
[[Plik:Santa-Maria.jpg|thumb|left|upright|Replika Santa Marii]]
[[Plik:Santamariapuszczykowo.jpg|thumb|[[Muzeum - Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie|Muzeum – Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie]] – replika statku [[Santa María (statek)|Santa María]] w skali 1:1]]
[[Plik:Columbus-monument-barcelona.jpg|thumb|Pomnik Kolumba w Barcelonie, stojący w miejscu, z którego wypłynął w swą podróż do Azji]]
3 sierpnia 1492 [[karaka]] „[[Santa María (statek)|Santa María]]” (280 ton) oraz dwie karawele – „[[Pinta (statek)|Pinta]]” (240 ton) i „[[Niña]]” (100 ton), na których przebywało łącznie około 90 ludzi, podniosły kotwice. Po postoju w [[Las Palmas de Gran Canaria|Las Palmas]] na [[Wyspy Kanaryjskie|Wyspach Kanaryjskich]] 5 września eskadra statków ruszyła na zachód. Po ponad dwumiesięcznej żegludze, podczas której zaczęło dochodzić do głosu zniecierpliwienia, 12 października o drugiej nad ranem jeden z marynarzy [[Rodrigo de Triana]] dostrzegł ląd. Wyprawa wylądowała prawdopodobnie na [[San Salvador (Bahamy)|Wyspie Watlinga]] (zwanej przez Indian ''Guanahani''), niewielkiej wyspie grupy [[Bahamy|Bahama]]. U krajowców zauważono złote ozdoby. Indagowani o ich pochodzenie, wskazali kierunek na południe. Wnioskując z tego, że znajduje się na północ od głównego lądu, Kolumb obrał nowy kurs na południowy zachód i 28 października odkrył [[Kuba (wyspa)|Kubę]], a 6 grudnia [[Haiti (wyspa)|Haiti]] (Hispaniolę), którą to wyspę, urzeczony jej pięknem, wybrał na swoją kwaterę. Gdy okręt flagowy Santa María uległ rozbiciu, a w czasie burzy stracono kontakt z Pintą, Kolumb na Niñi postanowił osobiście dostarczyć wiadomość o odkryciu drogi do Ameryki na dwór królewski. 16 grudnia, pozostawiwszy w ufortyfikowanym forcie Navidad na Hispanioli 43 ochotników z załogi, wypłynął w drogę powrotną. 15 marca 1493 roku zawinął do portu w [[Palos de la Frontera|Palos]], skąd w triumfalnym pochodzie udał się na dwór królewski do [[Barcelona|Barcelony]] ze sprawozdaniem dla kastylijskich monarchów.
Kolumb wiele wysiłku włożył w rozpropagowanie swojego sukcesu. Kilka dni przed wyruszeniem w podróż do Barcelony wysłał w drogę ludzi ze złotem i kolorowymi [[Ara (rodzaj)|arami]], którzy ogłaszali jego zwycięski powrót. Na trasie ustawiały się tysiące gapiów, zwłaszcza dzieci.
W czasie spotkania z parą królewską [[Ferdynand Aragoński|Ferdynandem Aragońskim]] i [[Izabela I Kastylijska|Izabelą Kastylijską]] Kolumb roztoczył przed nimi wizję bogactwa, jakie miało spłynąć na Hiszpanię, gdy akcja odkrywcza będzie kontynuowana. Doprowadziło to do prawdziwej gorączki odkrywczej, której kolejnym epizodem była druga wyprawa Kolumba.
== Druga wyprawa (1493-1494) ==
[[Plik:Columbus2.PNG|thumb|300px|Druga wyprawa Kolumba 1493]]
Jeszcze tego samego roku w olbrzymim pośpiechu zorganizowano kolejną wyprawę, której dowódcą został Kolumb.
Jeśli wiosną i latem 1492 Krzysztof Kolumb musiał poświęcić kilka miesięcy na namówienie 90 osób na pierwszą wyprawę, to gdy z niej powrócił, było już tylu chętnych, że trzeba było dokonać selekcji i liczba uczestników drugiej wyprawy została ograniczona do około 1500- 2500 osób na 15-17 statkach (dokładna liczba ludzi i statków jest dyskusyjna). Kolumb skarżył się później, że nawet krawcy byli gotowi porzucić zawód i wybrać się w wielką podróż, na której można było się szybko wzbogacić. Ostatecznie wybrano grupę, w której obok poszukiwaczy przygód i łatwego bogactwa znaleźli się [[misja (religia)|misjonarze]], pragnący ewangelizować mieszkańców odkrytych ziem; obok pospolitych łotrów – idealiści.
Druga wyprawa wyruszyła 25 września 1493. Tym razem Kolumb wybrał bardziej południową trasę i w związku z tym ląd osiągnął w okolicy [[Małe Antyle|Małych Antyli]]. Odkrył kolejno wyspy [[Dominika|Dominikę]], [[Marie-Galante]], [[Gwadelupa|Gwadelupę]], [[Antigua|Antiguę]] i [[Portoryko]]. 22 listopada Kolumb ponownie dotarł na [[Haiti (wyspa)|Haiti]], by przekonać się, że z zostawionych tam ludzi nikt nie przetrwał. Jak się domyślono, wszyscy wyginęli w walce z krajowcami – ''Indios'' ([[Indianie|Indianami]]). W dalszej podroży Kolumb popłynął wzdłuż południowych wybrzeży [[Kuba (wyspa)|Kuby]] i odkrył [[Jamajka|Jamajkę]].
Tymczasem jednak autokratyczne i bezwzględne postępowanie Kolumba zraziło do niego dużą cześć załogi. Wielu zniechęconych trudami i brakiem legendarnego bogactwa odłączyło się od wyprawy i rozpoczęło poszukiwania na własną rękę. Inni powrócili do Hiszpanii zanosząc wiele skarg na Kolumba. Wpływowi wrogowie Kolumba postulowali, by zabrać przyznane mu wcześniej przywileje, a na jego miejsce mianować królewskiego namiestnika nowo odkrytych ziem. W tej sytuacji Kolumb 19 marca wyruszył w drogę powrotną do Hiszpanii, gdzie przybył 11 czerwca. Na dworze zdołał oczyścić się ze stawianych mu zarzutów, uzyskał potwierdzenie wcześniejszych przywilejów oraz przyrzeczenie zorganizowania kolejnej, trzeciej wyprawy.
== Trzecia wyprawa (1498-1500) ==
[[Plik:Columbus3.PNG|thumb|300px|Trzecia wyprawa Kolumba 1498-1500]]
Mimo że Kolumb odzyskał swoje przywileje, nie zdołał w pełni odbudować zaufania, jakim go wcześniej darzono. Na zorganizowanie następnej, trzeciej wyprawy musiał czekać aż do 1498 roku. 30 maja wyruszył sześcioma statkami na zachód. Trzy statki odesłał prosto na [[Haiti (wyspa)|Haiti]], podczas gdy pozostałymi popłynął na południowy zachód w nadziei na odnalezienie kontynentu azjatyckiego. W czasie tej wyprawy po raz pierwszy osiągnął kontynentalną część Ameryki. Do brzegu dotarł na południe od ujścia [[Orinoko]]. Płynąc dalej na zachód, wzdłuż wybrzeża, odkrył wyspę [[Trynidad]]. Następnie zwrócił się na północny zachód i pożeglował na Haiti, gdzie w międzyczasie założone zostało pierwsze hiszpańskie stałe osiedle w [[Indie Zachodnie|Indiach Zachodnich]], [[Santo Domingo]].
Stosunki w hiszpańskiej społeczności w Santo Domingo nie były dobre. Autokratyczny Kolumb faworyzował swoich ludzi, w szczególności swojego syna – Diego. Doszła do tego niewątpliwa frustracja z powodu braku poważniejszych sukcesów ekonomicznych wypraw i trudności w stosunkach z krajowcami. Podobnie jak w czasie drugiej wyprawy, wiadomości o problemach dotarły do korony. Tym razem postanowiono działać bardziej zdecydowanie. W czerwcu 1500 wysłano na zachód [[Francisco de Bobadilla|Franciszka Bobadilla]], którego obdarzono szerokimi pełnomocnictwami. Po zapoznaniu się z sytuacją na Haiti, polecił on aresztować Kolumba i jego syna, i w kajdanach wysłać ich do Hiszpanii. Na miejscu Kolumb ponownie zdołał oczyścić się z zarzutów i powrócić do łask królewskiej pary. Wynikiem tego była czwarta i ostatnia wyprawa Kolumba do Ameryki.
== Czwarta wyprawa (1502-1504) ==
[[Plik:Columbus4.PNG|thumb|300px|Czwarta wyprawa Kolumba 1502-1504]]
9 maja 1502 flotyllą złożoną z czterech okrętów i w towarzystwie 150 osób załogi Kolumb ponownie wyruszył na zachód. Ponieważ [[Vasco da Gama]] odkrył niedawno drogę do Półwyspu Indyjskiego wokół kontynentu [[afryka]]ńskiego, Kolumbowi pilnie potrzebny był sukces udowadniający, że droga na zachód jest krótsza, wygodniejsza i bezpieczniejsza. Zamierzeniem Kolumba było znalezienie przejścia na wody, które ostatecznie miały go doprowadzić do Indii. Spodziewał się go na zachód od Kuby i tam właśnie się skierował. Wkrótce dotarł do wybrzeży [[Honduras]]u i [[Wybrzeże Moskitów|Wybrzeża Moskitów]] na wschodnim wybrzeżu [[Nikaragua|Nikaragui]]. Tam od krajowców dowiedział się o „bogatych królestwach” ([[Cywilizacja Majów]], a być może także państwo [[Państwo Inków|Inków]]) i „wielkim morzu” ([[Ocean Spokojny]]) leżącym dalej na zachód, lecz mimo poszukiwań nie zdołał odnaleźć wodnego przejścia na ten akwen. Straciwszy dwa z czterech statków, zrezygnowany powrócił na północ i dopłynął do [[Jamajka|Jamajki]]. Tam został zmuszony do osadzenia pozostałych statków na mieliźnie. Materiały pochodzące ze zniszczonych statków zostały użyte do budowy umocnionego osiedla. Jeden z towarzyszy Kolumba, [[Diego Méndez de Salcedo|Diego Mendez]], na indiańskiej łodzi wyruszył po pomoc rozbitkom. Jednak dopiero po wielomiesięcznym błądzeniu zdołał dotrzeć na Haiti, skąd sprowadził pomoc. W międzyczasie Kolumb ciężko zachorował i w takim stanie odtransportowano go do Hiszpanii, gdzie przybył w listopadzie 1504.
== Ostatnie lata życia i losy pośmiertne ==
Po powrocie z czwartej wyprawy schorowany Kolumb starał się o posłuchanie na dworze królewskim. Jednak jego największa protektorka – królowa Izabela – już nie żyła. Król Ferdynand zaś, mimo licznych usiłowań Kolumba, nie udzielił mu audiencji. Nie został także wypełniony żaden z nadanych mu wcześniej przywilejów. Mimo to, dzięki zdobyczom i dochodom z odkrytych ziem, był człowiekiem zamożnym, o czym świadczy np. zapisana synowi w testamencie własność ziemska z zabudową. Opuszczony, zgorzkniały i rozgoryczony Kolumb zmarł 20 maja 1506 roku w [[Valladolid]] i spoczął najpierw tam, a trzy lata później w [[Sewilla|Sewilli]]. Jego życzeniem było jednak zostać pochowanym w Ameryce, dlatego w 1537 roku trumna ze zwłokami Kolumba trafiła do katedry w [[Santo Domingo]] w Dominikanie.
Od lat trwają spory dotyczące dalszych pośmiertnych losów ciała Kolumba i obecnego miejsca jego pochówku. W kolejnych wiekach prawdopodobnie powróciło ono (przez Kubę) do Hiszpanii. Ukończone w 2006 roku badania DNA kości z domniemanego grobu Krzysztofa Kolumba w Sewilli potwierdziły bliskie pokrewieństwo zmarłego z pochowanym w tym samym mieście bratem Krzysztofa Kolumba, Diego. Wyniki tych badań kwestionują jednak m.in. badacze z [[Dominikana|Dominikany]], którzy twierdzą, że Kolumb został pochowany w Santo Domingo, a jego ciało nigdy nie opuściło Hispanioli (obecnie Haiti). Jak dotąd nie zgadzają się oni na zbadanie grobu Kolumba na wyspie<ref name=data>[http://www.msnbc.msn.com/id/12871458/ DNA verifies Columbus’ remains in Spain – Genealogy- msnbc.com<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->] [dostęp 29 listopada 2010] {{lang|en}}.</ref><ref>[http://www.christopher-columbus.eu/dna-tests.htm DNA Tests on the bones of Christopher Columbus<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->] [dostęp 29 listopada 2010] {{lang|en}}.</ref>.
Historycy na podstawie „Dziennika wypraw” pisanych przez Kolumba w trakcie podróży uważają, iż był on świadom faktu odkrycia nowego lądu – Ameryki. Potwierdzają to zwroty, jakich używał pisząc do Korony Hiszpańskiej{{fakt|data=2013-12}}.
== Zobacz też ==
* [[Columbus Day|Dzień Kolumba]]
* [[Miejsca nazwane imieniem Krzysztofa Kolumba]]
* [[Odkrycia i badania Ameryki Południowej i Środkowej]]
{{Przypisy|2}}
== Linki zewnętrzne ==
* {{cytuj stronę| url = http://www.harald-rosenfeldt.de/grosenfeldt/Home_Columbus.html| tytuł = Die Fahrten des Kolumbus und ihre Hintergründe Hamburg 2003| data dostępu = 29 listopada 2010| autor =| język = de}}
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/127070/Christopher-Columbus Biografia w ''Encyclopaedia Britannica''] {{lang|en}} [dostęp 1 grudnia 2010]
{{Kontrola autorytatywna}}
{{SORTUJ:Kolumb, Krzysztof}}
|
