Sylabotonizm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Dodane szablony "Cytuj książkę" |
dodatki |
||
Linia 1:
'''Sylabotonizm''' – [[system numeryczny]] [[wiersz]]a oparty na zgodności liczby oraz układu [[sylaba|sylab]] akcentowanych i nieakcentowanych w odpowiadających sobie [[wers]]ach. Wywodzi się z [[starożytność|antyku]], związany jest z [[pieśń (gatunek literacki)|pieśnią]]. Rozmiar [[wers]]u nie powinien przekraczać sześciu stóp. Często w wierszu sylabotonicznym występuje [[Akcent wyrazowy|akcent]] poboczny, utworzony przez [[rytm]], zawsze [[średniówka]], nigdy [[przerzutnia]]. W zależności od rodzaju stóp tworzących wers wyróżnia się kilka rodzajów wierszy sylabotonicznych, najczęściej występują: [[ośmiozgłoskowiec|ośmiozgłoskowce]] (tworzone przez [[trochej]]), [[aleksandryn|dwunastozgłoskowce]] (tworzone przez [[jamb]]) oraz [[dziesięciozgłoskowiec|dziesięciozgłoskowce]] i [[siedmiozgłoskowiec|siedmiozgłoskowce]] (tworzone przez [[anapest]]). Rodzaj wykorzystanej stopy wpływa na nastrój wiersza: [[amfibrach]] występuje w utworach monotonnych, trochej w utworach żywych, często związanych z tańcem i ruchem. Rygoryzm wiersza sylabotonicznego rozluźnił w poezji polskiej [[Julian Tuwim|Tuwim]], który wprowadził średniówkę wewnątrz [[stopa rytmiczna|stopy]].
Najbardziej typowe wiersze sylabotoniczne pisali w Polsce [[Adam Asnyk]], [[Maria Konopnicka]], [[Leopold Staff]], [[Bolesław Leśmian]] i [[Władysław Broniewski]]. Z wierszem sylabotonicznym nieregularnym eksperymentowali [[Jan Bolesław Ożóg]] i [[Igor Sikirycki]] (w przekładzie armeńskiego eposu narodowego [[Dawid z Sasunu]].
: Ta łza, co z oczu twoich spływa,
: Jak ogień pali moją duszę;
: I wciąż mnie dręczy myśl straszliwa,
: Że cię w nieszczęściu rzucić muszę,
: (Asnyk, Ta łza)
Sylabotonizm jest typowy dla literatur germańskich (angielskiej, niemieckiej i skandynawskich), jak też literatury rosyjskiej i kilku innych literatur słowiańskich (czeskiej i słowackiej oraz słoweńskiej). Oto klasyczny niemiecki przykład pięciostopowego jambu.
: Natur und Kunst, sie scheinen sich zu fliehen,
: Und haben sich, eh' man es denkt, gefunden;
: Der Widerwille ist auch mir verschwunden,
: Und beide scheinen gleich mich anzuziehen.
(Johann Wolfgang Goethe, Natur und Kunst)
W literaturze angielskiej najbardziej rozpowszechniony jest [[pentametr jambiczny]], natomiast w literaturze rosyjskiej [[tetrametr jambiczny]].
: «Мой дядя самых честных правил[2],
: Когда не в шутку занемог,
: Он уважать себя заставил
: И лучше выдумать не мог;
: Его пример другим наука;
: Но, Боже мой, какая скука
: С больным сидеть и день и ночь,
: Не отходя ни шагу прочь!
: Какое низкое коварство
: Полуживого забавлять,
: Ему подушки поправлять,
: Печально подносить лекарство,
: Вздыхать и думать про себя:
: Когда же чёрт возьмет тебя!»
: (Aleksander Puszkin, Евгений Онегин)
Sylabotonizm panuje w wersyfikacji nowoczeskiej (od końca XVIII wieku). Metrum typowym dla czeskiej prozodii jest trochej, ale czeskich poetów najbardziej pociąga jamb. Oto ośmiostopowy trochej [[Jan Neruda|Jana Nerudy]].
: Na návsi je převeselo! Polka sedí v zlatých saních,
: před nimi dva vraní koně, plno pestrých pentlí na nich,
: nad nimi jak v mladém jaře tisíc písní vzduchem jásá,
: kolem nich se tísní, víří, skáče, plesá veská chasa.
: (Jan Neruda, Ballada o polce)
== Bibliografia ==
| |||