Sylaba: Różnice pomiędzy wersjami

Sylaba (edytuj)

Wersja z 14:04, 8 lip 2016

Dodane 13 125 bajtów ,  4 lata temu
m
MalarzBOT: dodanie daty do szablonów fakt, gdzie na podstawie edycji http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylaba&diff=prev&oldid=, http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylaba&diff=prev&oldid=46301084, http:...
m (MalarzBOT: dodanie daty do szablonów fakt, gdzie na podstawie edycji http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylaba&diff=prev&oldid=46301083, http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylaba&diff=prev&oldid=46298103)
m (MalarzBOT: dodanie daty do szablonów fakt, gdzie na podstawie edycji http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylaba&diff=prev&oldid=, http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylaba&diff=prev&oldid=46301084, http:...)
'''Sylaba''' ({{greka|συλλαβήσυλλαβή}} ''syllabḗsyllabḗ'') (zgłoskazgłoska) –– element struktury [[fonologia|fonologicznej]] aktu komunikacyjnego, któryktóry pomimo pozornej oczywistościoczywistości wciążwciąż nie ma ustalonej jednoznacznej definicji. PróbPrób zdefiniowania podejmowałopodejmowało sięsię wielu badaczy.
 
{{fakt|Zdaniem{{gdzie|data=2016-07}} Leokadii Dukiewicz sylabęsylabę możnamożna rozumiećrozumieć jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiązekwiązek głosekgłosek'', zachodzącezachodzące podczas artykulacji, wynikającewynikające ze zmian stopnia rozwarcia kanałukanału głosowegogłosowego i natężenianatężenia drgańdrgań więzadełwięzadeł głosowychgłosowych, odbieranych jako zmiany intensywnościintensywności i donośnościdonośności głosugłosu.
 
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabęsylabę możnamożna rozumiećrozumieć jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
 
Sawicka rozumie sylabęsylabę jako najmniejsząnajmniejszą samodzielnąsamodzielną jednostkęjednostkę fonetycznąfonetyczną, którejktórej funkcjąfunkcją jest ''segmentacja wypowiedzi'', mającamająca na celu ułatwienieułatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziałPodział na sylaby miałbymiałby miećmieć w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraćopierać sięsię na tym samym uzusie społecznymspołecznym, jakim jest językjęzyk naturalny.
 
PodstawowąPodstawową różnicąróżnicą definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikającewynikające z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikającywynikający z językowejjęzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszącypodnoszący ekonomięekonomię językajęzyka (jak twierdzi I. Sawicka)
 
CechąCechą wspólnąwspólną dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziałupodziału potoku mowy na pewne wyróżnialnewyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie możnamożna zatem uznaćuznać sylabęsylabę, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natężenianatężenia głosugłosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnościintensywności. Sylaba musi zawieraćzawierać co najmniej jeden ośrodekośrodek (nucleus), którymktórym jest zazwyczaj [[samogłoskasamogłoska]] (w niektórychniektórych językachjęzykach możemoże to byćbyć teżteż [[spółgłoskaspółgłoska]] sylabiczna (sonant)). JeśliJeśli ośrodekośrodek poprzedzony jest spółgłoskamispółgłoskami, nazywamy je nagłosemnagłosem, jeślijeśli z kolei następująnastępują po nim jakieśjakieś spółgłoskispółgłoski, tworzątworzą one wygłoswygłos.
 
Pisma posiadająceposiadające odrębneodrębne znaki dla każdejkażdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}
 
== Klasyfikacja sylab ==
Dwie najczęściejnajczęściej spotykane{{gdzie|data=2016-07}} klasyfikacje sylab to podziałpodział na sylaby otwarte i zamkniętezamknięte oraz podziałpodział na sylaby lekkie i ciężkieciężkie.
 
=== Sylaby otwarte i zamkniętezamknięte ===
Sylaba otwarta to sylaba zakończonazakończona samogłoskąsamogłoską (czyli pozbawiona wygłosuwygłosu), np. każdakażda sylaba w wyrazie ''mama·tete·mama·tyty·ka''.
Sylaba zamkniętazamknięta to sylaba zakończonazakończona spółgłoskąspółgłoską (czyli taka, któraktóra ma wygłoswygłos), np. każdakażda sylaba w wyrazie ''trójtrój·kątkąt''.
 
=== Sylaby lekkie (słabesłabe) i ciężkieciężkie (mocne) ===
Sylaba lekka (słabasłaba) to taka, któraktóra ma prosty ośrodekośrodek (a więcwięc nie jest to [[dyftong]] ani samogłoskasamogłoska długadługa) i albo nie ma wygłosuwygłosu, albo ma tylko jednąjedną spółgłoskęspółgłoskę w wygłosiewygłosie.
 
PrzykładPrzykład: ''ma'' w wyrazie ''mama·tete·mama·tyty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''aa·papa·rat''
 
Sylaby ciężkieciężkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
 
PrzykładPrzykład: ''port'' w wyrazie ''transtrans·port''
 
W [[językjęzyk polski|językujęzyku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjęsekwencję liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiążewiąże sięsię z tym, żeże ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''auau·tor'' głoskęgłoskę ''u'' wymawiamy jak ''łÅ‚'' ([[MiędzynarodowyMiędzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}).
 
=== PrzykładyPrzykłady ===
* auto →→ au-to
* nauka →→ na-u-ka
* wanna →→ wan-na
* zassaćzassać →→ zas-saćsać
* radosny →→ ra-dos-ny
* zwierzęzwierzę →→ zwie-rzęrzę
* sarna →→ sar-na
* chłopców → chłop-ców
* chłopców → chłop-ców
 
== Sylaby w innych językachjęzykach ==
{{fakt|data=2016-07|RóżneRóżne językijęzyki różniąróżnią sięsię dopuszczalnądopuszczalną strukturąstrukturą sylab. Na przykładprzykład w [[JęzykJęzyk japońskijapoński|językujęzyku japońskimjapońskim]] występująwystępują tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakończonezakończone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominająceprzypominające ''m''), którektóre jednak możemoże byćbyć traktowane jako samogłoskasamogłoska nosowa i jest wypowiadane z pełnąpełną długościądługością sylaby krótkiejkrótkiej, czyli np. słowosłowo ''in'' (員員 - いんいん) trwa tak samo długodługo jak słowosłowo ''kana'' (仮名仮名 - かなかな).
 
W [[językjęzyk arabski|językujęzyku arabskim]] dopuszczalne sąsą jedynie zbitki złożonezłożone z dwóchdwóch spółgłosekspółgłosek, a w nagłosienagłosie jedynie pojedyncze samogłoskisamogłoski.
 
Natomiast w [[językijęzyki słowiańskiesłowiańskie|językachjęzykach słowiańskichsłowiańskich]], [[językjęzyk gruzińskigruziński|gruzińskimgruzińskim]], [[językijęzyki berberyjskie|językachjęzykach berberyjskich]] i [[językijęzyki salisz|salisz]] dopuszczalne sąsą złożonezłożone zbitki spółgłoskowespółgłoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemięźliwośćwstrzemięźliwość'' czy gruzińskimgruzińskim ''mc'vrtneli'' (trener).
 
W niektórychniektórych językachjęzykach istniejąistnieją sylaby pozbawione samogłoseksamogłosek, którychktórych ośrodkiemośrodkiem jest [[SpółgłoskaSpółgłoska zwarto-otwarta|spółgłoskaspółgłoska sylabiczna]], którektóre mogąmogą występowaćwystępować osobno a zatem słowosłowo składaskłada sięsię tylko ze spółgłosekspółgłosek:
* w [[JęzykJęzyk czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'')
* w [[JęzykJęzyk słoweńskisłoweński|słoweńskimsłoweńskim]] ''grb'' (''godłogodło'')
* w [[językjęzyk angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeślijeśli wymówionewymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}}
 
== Bibliografia ==
* SłownikSłownik wyrazówwyrazów obcych i zwrotówzwrotów obcojęzycznychobcojęzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
 
{{wikisłownikwikisłownik|sylaba}}
 
__NOTOC__
 
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]{{fakt|data=2016-07|data=|Zdaniem Leokadii Dukiewicz sylabęsylabę możnamożna rozumiećrozumieć jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiązekwiązek głosekgłosek'', zachodzącezachodzące podczas artykulacji, wynikającewynikające ze zmian stopnia rozwarcia kanałukanału głosowegogłosowego i natężenianatężenia drgańdrgań więzadełwięzadeł głosowychgłosowych, odbieranych jako zmiany intensywnościintensywności i donośnościdonośności głosugłosu.
 
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabęsylabę możnamożna rozumiećrozumieć jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
 
Sawicka rozumie sylabęsylabę jako najmniejsząnajmniejszą samodzielnąsamodzielną jednostkęjednostkę fonetycznąfonetyczną, którejktórej funkcjąfunkcją jest ''segmentacja wypowiedzi'', mającamająca na celu ułatwienieułatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziałPodział na sylaby miałbymiałby miećmieć w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraćopierać sięsię na tym samym uzusie społecznymspołecznym, jakim jest językjęzyk naturalny.
 
PodstawowąPodstawową różnicąróżnicą definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikającewynikające z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikającywynikający z językowejjęzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszącypodnoszący ekonomięekonomię językajęzyka (jak twierdzi I. Sawicka)
 
CechąCechą wspólnąwspólną dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziałupodziału potoku mowy na pewne wyróżnialnewyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie możnamożna zatem uznaćuznać sylabęsylabę, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natężenianatężenia głosugłosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnościintensywności. Sylaba musi zawieraćzawierać co najmniej jeden ośrodekośrodek (nucleus), którymktórym jest zazwyczaj [[samogłoskasamogłoska]] (w niektórychniektórych językachjęzykach możemoże to byćbyć teżteż [[spółgłoskaspółgłoska]] sylabiczna (sonant)). JeśliJeśli ośrodekośrodek poprzedzony jest spółgłoskamispółgłoskami, nazywamy je nagłosemnagłosem, jeślijeśli z kolei następująnastępują po nim jakieśjakieś spółgłoskispółgłoski, tworzątworzą one wygłoswygłos.
 
Pisma posiadająceposiadające odrębneodrębne znaki dla każdejkażdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}oska]] sylabiczna (sonant)). JeśliJeśli ośrodekośrodek poprzedzony jest spółgłoskamispółgłoskami, nazywamy je nagłosemnagłosem, jeślijeśli z kolei następująnastępują po nim jakieśjakieś spółgłoskispółgłoski, tworzątworzą one wygłoswygłos.
 
Pisma posiadająceposiadające odrębneodrębne znaki dla każdejkażdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}
 
== Klasyfikacja sylab ==
Dwie najczęściejnajczęściej spotykane{{gdzie|data=2016-07}} klasyfikacje sylab to podziałpodział na sylaby otwarte i zamkniętezamknięte oraz podziałpodział na sylaby lekkie i ciężkieciężkie.
 
=== Sylaby otwarte i zamkniętezamknięte ===
Sylaba otwarta to sylaba zakończonazakończona samogłoskąsamogłoską (czyli pozbawiona wygłosuwygłosu), np. każdakażda sylaba w wyrazie ''mama·tete·mama·tyty·ka''.
Sylaba zamkniętazamknięta to sylaba zakończonazakończona spółgłoskąspółgłoską (czyli taka, któraktóra ma wygłoswygłos), np. każdakażda sylaba w wyrazie ''trójtrój·kątkąt''.
 
=== Sylaby lekkie (słabesłabe) i ciężkieciężkie (mocne) ===
Sylaba lekka (słabasłaba) to taka, któraktóra ma prosty ośrodekośrodek (a więcwięc nie jest to [[dyftong]] ani samogłoskasamogłoska długadługa) i albo nie ma wygłosuwygłosu, albo ma tylko jednąjedną spółgłoskęspółgłoskę w wygłosiewygłosie.
 
PrzykładPrzykład: ''ma'' w wyrazie ''mama·tete·mama·tyty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''aa·papa·rat''
 
Sylaby ciężkieciężkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
 
PrzykładPrzykład: ''port'' w wyrazie ''transtrans·port''
 
W [[językjęzyk polski|językujęzyku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjęsekwencję liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiążewiąże sięsię z tym, żeże ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''auau·tor'' głoskęgłoskę ''u'' wymawiamy jak ''łÅ‚'' ([[MiędzynarodowyMiędzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}).
 
=== PrzykładyPrzykłady ===
* auto →→ au-to
* nauka →→ na-u-ka
* wanna →→ wan-na
* zassaćzassać →→ zas-saćsać
* radosny →→ ra-dos-ny
* zwierzęzwierzę →→ zwie-rzęrzę
* sarna →→ sar-na
* chłopców → chłop-ców
* chłopców → chłop-ców
 
== Sylaby w innych językachjęzykach ==
{{fakt|Różnedata=2016-07|Różne językijęzyki różniąróżnią sięsię dopuszczalnądopuszczalną strukturąstrukturą sylab. Na przykładprzykład w [[JęzykJęzyk japońskijapoński|językujęzyku japońskimjapońskim]] występująwystępują tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakończonezakończone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominająceprzypominające ''m''), którektóre jednak możemoże byćbyć traktowane jako samogłoskasamogłoska nosowa i jest wypowiadane z pełnąpełną długościądługością sylaby krótkiejkrótkiej, czyli np. słowosłowo ''in'' (員員 - いんいん) trwa tak samo długodługo jak słowosłowo ''kana'' (仮名仮名 - かなかな).
 
W [[językjęzyk arabski|językujęzyku arabskim]] dopuszczalne sąsą jedynie zbitki złożonezłożone z dwóchdwóch spółgłosekspółgłosek, a w nagłosienagłosie jedynie pojedyncze samogłoskisamogłoski.
 
Natomiast w [[językijęzyki słowiańskiesłowiańskie|językachjęzykach słowiańskichsłowiańskich]], [[językjęzyk gruzińskigruziński|gruzińskimgruzińskim]], [[językijęzyki berberyjskie|językachjęzykach berberyjskich]] i [[językijęzyki salisz|salisz]] dopuszczalne sąsą złożonezłożone zbitki spółgłoskowespółgłoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemięźliwośćwstrzemięźliwość'' czy gruzińskimgruzińskim ''mc'vrtneli'' (trener).
 
W niektórychniektórych językachjęzykach istniejąistnieją sylaby pozbawione samogłoseksamogłosek, którychktórych ośrodkiemośrodkiem jest [[SpółgłoskaSpółgłoska zwarto-otwarta|spółgłoskaspółgłoska sylabiczna]], którektóre mogąmogą występowaćwystępować osobno a zatem słowosłowo składaskłada sięsię tylko ze spółgłosekspółgłosek:
* w [[JęzykJęzyk czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'')
* w [[JęzykJęzyk słoweńskisłoweński|słoweńskimsłoweńskim]] ''grb'' (''godłogodło'')
* w [[językjęzyk angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeślijeśli wymówionewymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}}
 
== Bibliografia ==
* SłownikSłownik wyrazówwyrazów obcych i zwrotówzwrotów obcojęzycznychobcojęzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
 
{{wikisłownikwikisłownik|sylaba}}
 
__NOTOC__
 
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]{{fakt|data=|Zdaniem Leokadii Dukiewicz sylabę można rozumieć jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiązek głosek'', zachodzące podczas artykulacji, wynikające ze zmian stopnia rozwarcia kanału głosowego i natężenia drgań więzadeł głosowych, odbieranych jako zmiany intensywności i donośności głosu.
 
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabę można rozumieć jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
 
Sawicka rozumie sylabę jako najmniejszą samodzielną jednostkę fonetyczną, której funkcją jest ''segmentacja wypowiedzi'', mająca na celu ułatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. Podział na sylaby miałby mieć w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opierać się na tym samym uzusie społecznym, jakim jest język naturalny.
 
Podstawową różnicą definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikające z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikający z językowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszący ekonomię języka (jak twierdzi I. Sawicka)
 
Cechą wspólną dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziału potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznać sylabę, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natężenia głosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywności. Sylaba musi zawierać co najmniej jeden ośrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj [[samogłoska]] (w niektórych językach może to być też [[spółgłoska]] sylabiczna (sonant)). Jeśli ośrodek poprzedzony jest spółgłoskami, nazywamy je nagłosem, jeśli z kolei następują po nim jakieś spółgłoski, tworzą one wygłos.
 
Pisma posiadające odrębne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}¼ [[spółgłoska]] sylabiczna (sonant)). Jeśli ośrodek poprzedzony jest spółgłoskami, nazywamy je nagłosem, jeśli z kolei następują po nim jakieś spółgłoski, tworzą one wygłos.
 
Pisma posiadające odrębne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}
 
== Klasyfikacja sylab ==
Dwie najczęściej spotykane{{gdzie|data=2016-07}} klasyfikacje sylab to podział na sylaby otwarte i zamknięte oraz podział na sylaby lekkie i ciężkie.
 
=== Sylaby otwarte i zamknięte ===
Sylaba otwarta to sylaba zakończona samogłoską (czyli pozbawiona wygłosu), np. każda sylaba w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka''.
Sylaba zamknięta to sylaba zakończona spółgłoską (czyli taka, która ma wygłos), np. każda sylaba w wyrazie ''trój·kąt''.
 
=== Sylaby lekkie (słabe) i ciężkie (mocne) ===
Sylaba lekka (słaba) to taka, która ma prosty ośrodek (a więc nie jest to [[dyftong]] ani samogłoska długa) i albo nie ma wygłosu, albo ma tylko jedną spółgłoskę w wygłosie.
 
Przykład: ''ma'' w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''a·pa·rat''
 
Sylaby ciężkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
 
Przykład: ''port'' w wyrazie ''trans·port''
 
W [[język polski|języku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencję liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiąże się z tym, że ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''au·tor'' głoskę ''u'' wymawiamy jak ''ł'' ([[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}).
 
=== Przykłady ===
* auto → au-to
* nauka → na-u-ka
* wanna → wan-na
* zassać → zas-sać
* radosny → ra-dos-ny
* zwierzę → zwie-rzę
* sarna → sar-na
* chłopców → chłop-ców
 
== Sylaby w innych językach ==
{{fakt|data=2016-07|Różne języki różnią się dopuszczalną strukturą sylab. Na przykład w [[Język japoński|języku japońskim]] występują tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakończone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominające ''m''), które jednak może być traktowane jako samogłoska nosowa i jest wypowiadane z pełną długością sylaby krótkiej, czyli np. słowo ''in'' (員 - いん) trwa tak samo długo jak słowo ''kana'' (仮名 - かな).
 
W [[język arabski|języku arabskim]] dopuszczalne są jedynie zbitki złożone z dwóch spółgłosek, a w nagłosie jedynie pojedyncze samogłoski.
 
Natomiast w [[języki słowiańskie|językach słowiańskich]], [[język gruziński|gruzińskim]], [[języki berberyjskie|językach berberyjskich]] i [[języki salisz|salisz]] dopuszczalne są złożone zbitki spółgłoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemięźliwość'' czy gruzińskim ''mc'vrtneli'' (trener).
 
W niektórych językach istnieją sylaby pozbawione samogłosek, których ośrodkiem jest [[Spółgłoska zwarto-otwarta|spółgłoska sylabiczna]], które mogą występować osobno a zatem słowo składa się tylko ze spółgłosek:
* w [[Język czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'')
* w [[Język słoweński|słoweńskim]] ''grb'' (''godło'')
* w [[język angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeśli wymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}}
 
== Bibliografia ==
* Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
 
{{wikisłownik|sylaba}}
 
__NOTOC__
 
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]{{fakt|data=|Zdaniem Leokadii Dukiewicz sylabę można rozumieć jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiązek głosek'', zachodzące podczas artykulacji, wynikające ze zmian stopnia rozwarcia kanału głosowego i natężenia drgań więzadeł głosowych, odbieranych jako zmiany intensywności i donośności głosu.
 
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabę można rozumieć jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
 
Sawicka rozumie sylabę jako najmniejszą samodzielną jednostkę fonetyczną, której funkcją jest ''segmentacja wypowiedzi'', mająca na celu ułatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. Podział na sylaby miałby mieć w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opierać się na tym samym uzusie społecznym, jakim jest język naturalny.
 
Podstawową różnicą definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikające z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikający z językowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszący ekonomię języka (jak twierdzi I. Sawicka)
 
Cechą wspólną dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziału potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznać sylabę, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natężenia głosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywności. Sylaba musi zawierać co najmniej jeden ośrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj [[samogłoska]] (w niektórych językach może to być też [[spółgłoska]] sylabiczna (sonant)). Jeśli ośrodek poprzedzony jest spółgłoskami, nazywamy je nagłosem, jeśli z kolei następują po nim jakieś spółgłoski, tworzą one wygłos.
 
Pisma posiadające odrębne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}oska]] sylabiczna (sonant)). Jeśli ośrodek poprzedzony jest spółgłoskami, nazywamy je nagłosem, jeśli z kolei następują po nim jakieś spółgłoski, tworzą one wygłos.
 
Pisma posiadające odrębne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}
 
== Klasyfikacja sylab ==
Dwie najczęściej spotykane{{gdzie}} klasyfikacje sylab to podział na sylaby otwarte i zamknięte oraz podział na sylaby lekkie i ciężkie.
 
=== Sylaby otwarte i zamknięte ===
Sylaba otwarta to sylaba zakończona samogłoską (czyli pozbawiona wygłosu), np. każda sylaba w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka''.
Sylaba zamknięta to sylaba zakończona spółgłoską (czyli taka, która ma wygłos), np. każda sylaba w wyrazie ''trój·kąt''.
 
=== Sylaby lekkie (słabe) i ciężkie (mocne) ===
Sylaba lekka (słaba) to taka, która ma prosty ośrodek (a więc nie jest to [[dyftong]] ani samogłoska długa) i albo nie ma wygłosu, albo ma tylko jedną spółgłoskę w wygłosie.
 
Przykład: ''ma'' w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''a·pa·rat''
 
Sylaby ciężkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
 
Przykład: ''port'' w wyrazie ''trans·port''
 
W [[język polski|języku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencję liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiąże się z tym, że ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''au·tor'' głoskę ''u'' wymawiamy jak ''ł'' ([[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}).
 
=== Przykłady ===
* auto → au-to
* nauka → na-u-ka
* wanna → wan-na
* zassać → zas-sać
* radosny → ra-dos-ny
* zwierzę → zwie-rzę
* sarna → sar-na
* chłopców → chłop-ców
 
== Sylaby w innych językach ==
{{fakt|Różne języki różnią się dopuszczalną strukturą sylab. Na przykład w [[Język japoński|języku japońskim]] występują tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakończone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominające ''m''), które jednak może być traktowane jako samogłoska nosowa i jest wypowiadane z pełną długością sylaby krótkiej, czyli np. słowo ''in'' (員 - いん) trwa tak samo długo jak słowo ''kana'' (仮名 - かな).
 
W [[język arabski|języku arabskim]] dopuszczalne są jedynie zbitki złożone z dwóch spółgłosek, a w nagłosie jedynie pojedyncze samogłoski.
 
Natomiast w [[języki słowiańskie|językach słowiańskich]], [[język gruziński|gruzińskim]], [[języki berberyjskie|językach berberyjskich]] i [[języki salisz|salisz]] dopuszczalne są złożone zbitki spółgłoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemięźliwość'' czy gruzińskim ''mc'vrtneli'' (trener).
 
W niektórych językach istnieją sylaby pozbawione samogłosek, których ośrodkiem jest [[Spółgłoska zwarto-otwarta|spółgłoska sylabiczna]], które mogą występować osobno a zatem słowo składa się tylko ze spółgłosek:
* w [[Język czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'')
* w [[Język słoweński|słoweńskim]] ''grb'' (''godło'')
* w [[język angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeśli wymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}}
 
== Bibliografia ==
* Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
 
{{wikisłownik|sylaba}}
 
__NOTOC__
MalarzBOT
Boty
3 302 806

edycji

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Specjalna:Różnica_mobilna/46301780”