Sprite (zjawisko atmosferyczne): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m jet to w fizyce dżet, a na sprit jest źródło
dodaję brakującą referencję 1992
Linia 5:
== Historia obserwacji ==
[[Plik:Upperatmoslight1.jpg|thumb|240px|Różne typy elektrycznych zjawisk w atmosferze]]
Od 1886 sprity były opisywane w literaturze naukowej, a czasami rejestrowane nawet jako aktywność [[UFO]]. W 1925 [[Charles Thomson Rees Wilson|C.T.R. Wilson]] przewidział ich istnienie, a w 1956 nawet osobiście zaobserwował, jednak informacje te zostały zignorowane. 6 lipca 1989 profesor [[John Randolph Winckler]], fizyk z [[University of Minnesota]], wraz ze swoimi studentami – Robertem Franzem i Robertem Nemzekiem – testując kamerę [[LLTV]] zarejestrowali dwie klatki, zawierające jasne kolumny światła, wysoko nad wierzchołkami burzowymi w północnej części [[Minnesota|Minnesoty]]. Był to pierwszy udokumentowany dowód tego zjawiska, początkowo określanego jako ''błyskawica od chmury do kosmosu'' ({{ang.|cloud-to-space lightning}}), ale szybko przemianowanego na ''czerwony sprit'' ({{ang.|red sprite}}){{r|AMS1}}. Franz oszacował, że wystąpił on na wysokości 34 [[kilometr|km]] lub wyżej. Bazując na tych obserwacjach Vaughan (w 1992) roku{{r|vaughan1992}} i Boeck (w 1994) opisali okołu dwudziestu podobnych zjawisk, zarejestrowanych przez kamery [[wahadłowiec kosmiczny|promu kosmicznego]], występujących powyżej [[burza|burz]] na obrzeżach [[Ziemia|Ziemi]]. W lipcu 1993 z pokładu laboratorium powietrznego [[NASA]] w samolocie [[Douglas DC-8|DC-8]] wykonano podczas jednego lotu 19 zdjęć spritów nad burzami w [[Iowa]], [[Nebraska|Nebrasce]] i [[Kansas]].
 
W 1994 przeprowadzono misję obserwacyjną ''Sprites94 Aircraft Campaign''. Dwa samoloty, [[Rockwell Jetprop Commander]] i [[IAI Westwind|Westwind 2]], wykonując loty po zmroku w [[Oklahoma|Oklahomie]] umożliwiły wykonanie pierwszych kolorowych zdjęć zjawiska, potwierdzając istnienie ''czerwonych spritów'' oraz odkrywając nowy [[wyładowania w górnych partiach atmosfery|typ wyładowania]] – ''niebieski dżet'' ({{ang.|blue jet}}). Wykonano również pomiary rozmiarów i czasów trwania tych zjawisk{{r|sentman}}{{r|NASA}}.
Linia 36:
== Przypisy ==
{{Przypisy-lista|l. kolumn=2|
* <ref name=vaughan1992> Vaughan Jr, Otha H., Richard Blakeslee, William L. Boeck, Bernard Vonnegut, Marx Brook, and Jorn McKune Jr. "A cloud-to-space lightning as recorded by the space shuttle payload-bay TV cameras." Monthly Weather Review 120, no. 7 (1992): 1459-1461. </ref>
* <ref name="PKIM1">{{Cytuj stronę | url = http://www.pkim.org/?q=pl/node/1216 | tytuł = Cola, Pepsi z lodem, a może... sprite! | nazwisko = Złoczewski | imię = Kamil | data = 2009-08-05 | opublikowany = pkim.org | data dostępu = 2015-09-09}}</ref>
* <ref name="apodpl">{{Cytuj stronę | url = http://apod.oa.uj.edu.pl/slownik.html#S | tytuł = Angielsko-polski (głównie) słownik nazw własnych i terminów astronomicznych | nazwisko = Kundera | imię = Tomasz | data = 2014 | opublikowany = APOD.pl | data dostępu = 2015-09-09}}</ref>