Bitwa pod Komarowem: Różnice pomiędzy wersjami

'''Bitwa pod Komarowem''' – [[bitwa]] pomiędzy bolszewicką [[1 Armia Konna|1 Armią Konną]] a polską [[1 Dywizja Jazdy|1 Dywizją Jazdy]] w trakcie [[Wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko–bolszewickiej]]. Największa bitwa [[Jazda|konnicy]] w wojnie polsko–bolszewickiej, która stanowiła moment zwrotny na południowym froncie, porównywalny z wcześniejszą [[Bitwa Warszawska|bitwą warszawską]]. W bitwie udział brało 6 [[pułk]]ów polskich i 20 radzieckichbolszewickich (łącznie 70 [[szwadron]]ów).

Pomiędzy [[Zagon na Koziatyn|zagonem kawalerii polskiej]] na [[Koziatyn]] a zwycięstwem pod [[Komarów-Osada|Komarowem]] minęły trzy miesiące. W tym czasie było kilkawiele niepowodzeń [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]]: odwrót spod [[Kijów|Kijowa]] pod [[Płock]], [[Wyszków]] i [[Radzymin]], odwrót pod [[Zamość]]. 1 Armia Konna [[Siemion Budionny|Siemiona Budionnego]] (cztery [[Dywizja|dywizje]] i jedna samodzielna [[brygada]], ok. 30 tys. [[żołnierz]]y, 31 tys. [[Koń|koni]], cztery [[Pociąg pancerny|pociągi pancerne]] – w sumie trzynaście brygad, w tym około połowy [[Kozacy|Kozaków]]) wspierana była zawsze przez dywizję piechoty. Jazda polska o wiele słabsza od Konarmii nie była w stanie jej zatrzymać, mogła jedynie opóźniać działania i wstrzymywać, osłaniając odwrót własnej piechoty, artylerii i taborów. W odwrocie wojsk polskich topniały siły szwadronów i pułków, ginęli szczególnie oficerowie. Odwrót trwał. Był on serią bitew i potyczek, w których strona polska cofała się. Nieprzyjaciel także ponosił straty i to nie tylko w walce. Z 1 Armii Konnej dezerterowało bardzo wielu żołnierzy, przechodząc na stronę polską, w której stworzono antybolsewickie oddziały kozackie pod dowództwem [[Boris Sawinkow|Sawinkowa]]. Przechodziły grupy i całe oddziały. Dezerterzy chcieli od razu walczyć z [[Bolszewicy|bolszewikami]], wcielano ich do wielu pułków. W okresie późniejszym sformowano z nich brygadę pod dowództwem kozackiego oficera esauła (majora) Jakowlewa.

Po [[Bitwa o Lwów 1920|nieudanych próbach]] zdobycia [[Lwów|Lwowa]] 1 Armia Konna, ponaglana rozkazami dowództwa bolszewickiego, skoncentrowała się w rejonie [[Sokal]]a i stąd 27 sierpnia wyruszyła z pomocą Frontowi Zachodniemu [[Michaił Tuchaczewski|Michaiła Tuchaczewskiego]]. Budionny szedł na [[Lublin]]. Po drodze chciał zdobyć Zamość. Konarmia liczyła ok. 7 tys. żołnierzy, 31 [[Działo|dział]], 270 [[Karabin maszynowy|karabinów maszynowych]] i 7 [[Samochód pancerny|samochodów pancernych]]. Marszowi 1 Armii Konnej zagrażała [[3 Armia (II RP)|3 Armia]] gen. [[Zygmunt Zieliński (generał broni)|Zygmunta Zielińskiego]]. Naczelne Dowództwo WP uznało, że zarysowuje się kolejna możliwość osaczenia i rozbicia 1 Armii Konnej. Aby skoordynować akcję przeciw Budionnemu, gen. Zielińskiemu podporządkowano Grupę gen. [[Stanisław Haller|Stanisława Hallera]] ([[13 Kresowa Dywizja Piechoty|13 Dywizję Piechoty]], 1 Dywizję Jazdy). 3 Armię miały wzmacniać [[9 Dywizja Piechoty (II RP)|9]], [[10 Dywizja Piechoty (II RP)|10]] i [[18 Dywizja Piechoty (II RP)|18 Dywizja Piechoty]] oraz 4 pułki Ułanów Wielkopolskich, ściągane z północy po pogromie Tuchaczewskiego nad [[Wisła|Wisłą]]. Dowodzący 3 Armią od 30 sierpnia gen. [[Władysław Sikorski]] postanowił stoczyć bój z 1 Armią Konną w rejonie Zamościa i Komarowa. Plan Sikorskiego przewidywał związanie głównych sił Budionnego pod Komarowem przez czołowe uderzenie Grupy gen. Hallera i dwustronne oskrzydlenie siłami 10 Dywizji Piechoty gen. [[Lucjan Żeligowski|Lucjana Żeligowskiego]] z rejonu Zamościa na [[Tyszowce]] oraz [[2 Dywizja Piechoty Legionów|2 Dywizji Piechoty Legionów]] płk. [[Michał Rola-Żymierski|Michała Żymierskiego]] z [[Grabowiec (gmina)|Grabowca]] na [[Miączyn (gmina)|Miączyn]].

To nie był jednak koniec bitwy. Obie polskie brygady mocno się wykrwawiły. Nie można było liczyć na uzupełnienia i nie można było przejść do odwodu. Od strony Cześnik 1 Dywizję ubezpieczał 1 pułk ułanów. Między godz. 13 a 14 płk Rómmel otrzymał meldunek od lotników o odwrocie głównych sił Budionnego drogą [[Werbkowice]]-[[Hrubieszów]], wobec czego ok. godziny 15:00 płk Rómmel rzucił do walki 6 Brygadę na [[Niewirków]], zamierzając odciąć odwrót 1 Armii Konnej. Uderzyli krechowiacy i jazłowiacy. 12 pułk ułanów ubezpieczał prawe skrzydło od wsi [[Śniatycze]]. Lewe w Cześnikach ubezpieczał [[dywizjon]] 1 pułku ułanów wraz z konną baterią kozacką zdobytą rankiem z częścią obsługi, która zamiast do niewoli poszła od razu do walki po stronie polskiej. Tymczasem ok. 17 Budionny podjął kontruderzenie 6. Dywizją, które powstrzymała po powrocie na pole bitwy 7. Brygada Jazdy płk. Brzezowskiego. Powstrzymać ją usiłował dywizjon krechowiaków, cofający się pod naporem kozaków. Szarża dwóch polskich pułków – 8 i 9 nie trwała długo. Przeciwnik nie podjął walki. Bolszewicy przepuścili przez swoje szyki ułanów polskich i uderzyli z boków. Przez kilka minut los walki był niewiadomy. Od tyłu nadciągnął 8 pułk, potem zawrócił 9 pułk. Od strony Niewirkowa [[Cwał (jeździectwo)|przycwałował]] dywizjon krechowiaków na czele z płk. Rómmlem. Z ław Kozaków coraz liczniejsze grupki odpryskiwały w tył. W końcu cała masa ustąpiła, odchodząc do lasków Woli Śniatyckiej.

O ostatecznym zwycięstwie zadecydowała szarża oddziału rotmistrza Kornela Krzeczunowicza z 8 Pułkiem Ułanów<ref>{{cytuj książkę|imię = Tadeusz |nazwisko = Śmigielski |tytuł = 8 pułk ułanów im. ks. Józefa Poniatowskiego |wydawca = [[Wojskowe Biuro Historyczne]] |miejsce = Warszawa |rok = 1929 |strony = 29–30 |isbn =}}</ref>, która w [[Galop (jeździectwo)|galopie]] wbiła się w szeregi przeciwnika i zdobyła m.in. samochód Budionnego. Brawurowa szarża poderwała 8. pułk ułanów i szwadron 1. pułku ułanów. Po gwałtownej walce [[Sowieci]]Rosjanie rozpoczęli ucieczkę z pola bitwy. O szarży tej napisał dowódca 1 Dywizji Jazdy w rozkazie z 13 maja 1921 roku płk Juliusz Rómmel: