Bacówka (chata pasterska): Różnice pomiędzy wersjami

Nie wszystkie budynki pasterskie nazywa się szałasami czyli bacówkami. W [[Tatry|Tatrach]] i na [[Podtatrze|Podtatrzu]] nazwą tą obejmowano tylko te, w których mieszkali pasterze owiec. Te budynki, które przeznaczone były do celów gospodarczych (np. do gromadzenia siana) nie nazywano bacówkami, lecz [[szopa (pomieszczenie gospodarcze)|szopami]]. Pasterze krów i owiec mieszkali w szopach lub wolarniach. Teren przeznaczony na spęd owiec wokół szałasu (bacówki) nazywany jest [[Szałasiska|szałasiskiem]]<ref>{{Cytuj|tytuł=Bacówka (pasterska) {{!}} Heltenic.pl|czasopismo=www.heltechnic.pl|data dostępu=2016-12-18|opublikowany=www.heltechnic.pl|url=http://www.heltechnic.pl/info_Bac%C3%B3wka_(pasterska)}}</ref>.

Fundament bacówki stanowią zazwyczaj duże kamienie na czterech rogach budynku, tzw. ''pecki''. Czasami tylko wykonywano pełną podmurówkę z kamieni, jako zaprawy używając gliny rozmieszanej z wodą. Ściany miały konstrukcję wieńcowo-węgłową, w której ciężar budynku przenosił się na ''pecki''. Zbudowane były z drewna łączonego na [[Konstrukcja wieńcowa|zrąb]], rzadko kiedy o ścianach przyciosanych na płasko. Bacówka nakryta była dwu lub czterospadowym dachem. Pokrycie dachu stanowiły [[dranica|dranice]], które uzyskiwano z drewnianego klocka ''dartego'' przy użyciu siekiery i klinów. Czasami dach pokrywano [[gont]]em, później najczęściej deskami, a w nowszych czasach również dachówką, blachą lub eternitem. Ściany szałasu uszczelniane były [[gacenie]]m (w niektórych rejonach zwanym ''mszeniem'') polegającym na zatykaniu szczelin w miejscu przylegania do siebie dwóch belek nośnych za pomocą powróseł kręconych z wysuszonego siana (lub mchem wymieszanym z gliną). Czasami ściany szałasu ocieplane i uszczelniane były poziomymi deskami<ref>{{Cytuj|tytuł=Bacówka (pasterska) {{!}} Heltenic.pl|czasopismo=www.heltechnic.pl|data dostępu=2016-12-18|opublikowany=www.heltechnic.pl|url=http://www.heltechnic.pl/info_Bac%C3%B3wka_(pasterska)}}</ref>.

Drzwi do szałasu były drewniane i zwykle osadzone na żelaznych zawiasach zamontowanych na hakach wbitych do słupka drzwiowego. Rzadko tylko stosowano skrzydło drzwiowe przymocowane do drewnianego słupka, tzw. ''wrotolu'', który obracał się wraz z drzwiami. Szałasy mieszkalne z reguły posiadały jedno lub dwudzielne okna<ref>{{Cytuj|tytuł=Bacówka (pasterska) {{!}} Heltenic.pl|czasopismo=www.heltechnic.pl|data dostępu=2016-12-18|opublikowany=www.heltechnic.pl|url=http://www.heltechnic.pl/info_Bac%C3%B3wka_(pasterska)}}</ref>.

Bacówka podzielona była na dwie części: roboczą i mieszkalną. W tej pierwszej najważniejsze miejsce zajmowała [[watra (ognisko)|watra]], czyli ognisko, które przez cały czas wypasu nie miało prawa zgasnąć (za jej ogień odpowiedzialny był sam [[baca]]). Obok watry o ścianę opierał się duży płaski kamień ''waternik''. Ponad watrą przymocowany był drąg drewniany zwany ''jadwigą'', na którym wieszano żeliwny kocioł służący do warzenia sera. Do wyposażenia bacówki należała też prycza bacy czyli ''wyrek'', półki na ser, czasami stolik<ref>{{Cytuj|tytuł=Bacówka (pasterska) {{!}} Heltenic.pl|czasopismo=www.heltechnic.pl|data dostępu=2016-12-18|opublikowany=www.heltechnic.pl|url=http://www.heltechnic.pl/info_Bac%C3%B3wka_(pasterska)}}</ref>.

W niektórych rejonach (np. w [[Gorce|Gorcach]] dość często budowano pod jednym dachem bacówkę i szopę. W takich budynkach nad częścią gospodarczą był z reguły strop z okrąglaków lub desek, który wykorzystywano jako magazyn, np. siana. Nad częścią, w której paliła się watra stropu takiego ze względów bezpieczeństwa nie było, lub był tylko częściowy<ref>{{Cytuj|tytuł=Bacówka (pasterska) {{!}} Heltenic.pl|czasopismo=www.heltechnic.pl|data dostępu=2016-12-18|opublikowany=www.heltechnic.pl|url=http://www.heltechnic.pl/info_Bac%C3%B3wka_(pasterska)}}</ref>.