Wikipedia

Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Treść dzieła: drobne redakcyjne
WP:SK, lit.
Linia 1:
[[FilePlik:CVP521 3r.jpg|thumb|Początek ksiegi I zawarty w manuskrypcie wiedeńskim (''[[Codex Vindobonensis]]'' 521, fol. 3r).]]
[[FilePlik:CVP521 69v.jpg|thumb|Pierwsza strona IV części ''descriptio insularum aquilonis'' (Codex Vindobonensis 521, fol. 69v).]]
'''''Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum''''' ({{w języku|pl|Czyny biskupów kościoła hamburskiego}}) – [[średniowiecze|historyczny]] [[Traktat (nauka)|traktat]] napisany między 1075 i 1080 rokiem przez [[Adam z Bremy|Adama z Bremy]]. Stanowi jedno z najważniejszych dzieł o średniowiecznej historii oraz geografii Europy północnej{{odn|Leciejewicz|1972|s=11}}. Jest to także najstarsze pisemne źródło o odkryciu Ameryki przez [[Leif Eriksson|Leifa Erikssona]].
 
== Historia ==
Dzieło zostało napisane z inicjatywy arcybiskupa hambursko-bremeńskiego Adalberta pomiędzy 1075, a 1080 rokiem przez [[kanonik]]a oraz mistrza szkoły katedralnej w Bremie [[Adam z Bremy|Adama Bremeńskiego]]{{odn|Leciejewicz|1972|s=11}}. Autor napisał je w oparciu o lokalne zbiory rękopiśmienne [[skryptorium]] katedralnego w Bremie, dzieła wcześniejszych historyków [[Einhard]]a i [[Cassiodorus]]a, oraz relacje biskupa Adalberta i króla duńskiego [[Swen Estridsen|Swena Estridsena]]{{odn|Leciejewicz|1972|s=11}}.
 
== Budowa dzieła ==
 
Traktat składa się z pięciu części oraz czterech ksiąg:
 
* Wstęp adresowany do biskupa [[Liemar]]a
* ''Libri I–III'' - trzy księgi opisujące historię archidiecezji hambursko-bremskiej
** ''Księga I'' - opisująca okres od roku 845 do 940
Linia 16 ⟶ 15:
** ''Księga III'' - opisująca okres od roku 1043 do 1072
* ''Descriptio insularum aquilonis - opis geograficzny północnej Europy
* '' M. Adami epilogus ad liemarum episcopum'' - pisany [[Heksametr daktyliczny|heksametrem]] wiersz dedykowany arcybiskupowi Liemarowi z Bremy
 
== Treść dzieła ==
[[FilePlik:Gesta Hamburgensis trans oddara st polanos.jpg|thumb|300px|Fragment „''Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum''” [[Adam z Bremy|Adama z Bremy]] wymieniający [[Polanie|Polan]] żyjących wzdłuż [[Odra|Odry]] „trans Oddaram sunt Polanos''”.]]
Dzieło stanowi jedno z najważniejszych źródeł historycznych dotyczących historii oraz geografii Europy: północnej części obecnych Niemiec, [[Skandynawia|Skandynawii]] oraz północno-zachodnich terenów obecnej [[Polska|Polski]]. Obejmuje okres od 788 roku do 1072 roku.
 
Jest ważnym średniowiecznym materiałem źródłowym dotyczącym czasów [[Wikingowie|Wikingów]]. Opisuje relacje pomiędzy Saksonami, Duńczykami oraz najdalej wysuniętymi na zachód [[Słowianie zachodni|Słowianami zachodnimi]]. Jest również pierwszym źródłem pisanym dotyczącym [[Nordycka kolonizacja Ameryki Północnej|odkrycia Ameryki Północnej przez Normanów]].
 
W księdze II znajduje się wiele informacji o [[Słowianie połabscy|Słowianach połabskich]] - [[Serbołużyczanie|Serbach łużyckich]], [[Wieleci|Wieletach]] oraz [[Obodrzyci|Obodrzytach]]. Część IV zawiera opis południowego wybrzeża [[Bałtyk|Bałtyku]]u w tym Pomorza Zachodniego oraz [[Wolin]]a{{odn|Leciejewicz|1972|s=11}}.
 
[[Adam z Bremy]] kilkakrotnie wymienia również plemię [[Polanie|Polan]], gdzie za strefę graniczną pomiędzy [[Słowianie połabscy|Słowianami połabskimi]] z plemion [[Wieleci|wieleckich]] oraz [[Wieleci|lucickich]] a [[Pomorzanie|Pomorzanami]] i Polanami uznaje rzekę [[Odra|Odrę]]. Według jego relacji ziemia Polan graniczy z ziemiami pomorskimi, pruskimi, czeskimi i rozciąga się aż po granice państwa ruskiego: „''Trans Oddoram fluvium primi habitant Pomerani, deinde Polani, qui a latere habent hinc Pruzzos, inde Behemos, ab oriente Ruzzos''” czyli w języku polskim ''"Wzdłuż rzeki [[Odra|Odry]] pierwsi żyją [[Pomorzanie]], dalej '''Polanie''', którzy graniczą z [[Prusowie|Prusami]], [[Czesi|Czechami]], a na wschodzie z [[Rusowie|Rusami]]"''{{odn|Georgius Heinricus Pertz|1876|s=73}}{{odn|Henryk Łowmiański|1967|s=171-172}}. W treści użyta jest także nazwa ''"Polanos"'' na określenie Polan żyjących wzdłuż rzeki Odry we fragmencie ''„trans Oddaram sunt Polanos”''. Tekst wymienia także kilkukrotnie Polskę w różnych odmianach ''„Polonia”'' oraz wspominając [[Bolesław Chrobry|Bolesława Chrobrego]] ''„rege Polanorum Bolizlao”'' itp.{{odn|Georgius Heinricus Pertz|1876|s=73}} {{odn|Henryk Łowmiański|1967|s=171-172}}.
 
== Wydania ==
OrginalnyOryginalny tekst napisany został po [[łacina|łacinie]] pomiędzy 1075 i 1080 rokiem przez niemieckiego kronikarza i geografa [[Adam z Bremy|Adama z Bremy]] i pierwotnie stanowił [[Rękopis|manuskrypt]]. Dzieło to doczekało się w średniowieczu kilku rękopiśmiennych kopii. Najstarsze zachowane odpisy pochodzą z przełomu XI i XII wieku{{odn|Leciejewicz|1972|s=12}}. Po wynalezieniu [[druk]]u przez [[Johannes Gutenberg|Gutenberga]] tekst został kilkukrotnie wydany:▼
 
* Po raz pierwszy rękopis wydrukowany został po łacinie w roku 1595 przez [[Erpold Lindenberg|Erpolda Lindenberga]].▼
▲Orginalny tekst napisany został po [[łacina|łacinie]] pomiędzy 1075 i 1080 rokiem przez niemieckiego kronikarza i geografa [[Adam z Bremy|Adama z Bremy]] i pierwotnie stanowił [[Rękopis|manuskrypt]]. Dzieło to doczekało się w średniowieczu kilku rękopiśmiennych kopii. Najstarsze zachowane odpisy pochodzą z przełomu XI i XII wieku{{odn|Leciejewicz|1972|s=12}}. Po wynalezieniu [[druk]]u przez [[Johannes Gutenberg|Gutenberga]] tekst został kilkukrotnie wydany:
* W latach 1609 oraz 1630 wydrukowany został dwukrotnie po łacinie w zbiorze ''Scriptores rerum septentrionalium''.▼
 
* Czwarte wydanie [[Johannes Messinus|Johannesa Messinusa]] wydane zostało w [[Sztokholm]]ie w 1615 oraz przez [[Stephan Hansen Stephanius|Stephanusa Johannesa Stephaniusa]] w [[Leiden]].▼
▲*Po raz pierwszy rękopis wydrukowany został po łacinie w roku 1595 przez [[Erpold Lindenberg|Erpolda Lindenberga]].
* Kolejna edycja Joachima Johannesa Madera pojawiła się w [[Helmstedt]] w 1670 oraz jako [[reprint]] w 1706 wydana przez [[Johann Albert Fabricius|J. A. Fabriciusa]] w [[Hamburg]]u.▼
▲*W latach 1609 oraz 1630 wydrukowany został dwukrotnie po łacinie w zbiorze ''Scriptores rerum septentrionalium''.
▲*Czwarte wydanie [[Johannes Messinus|Johannesa Messinusa]] wydane zostało w [[Sztokholm]]ie w 1615 oraz przez [[Stephan Hansen Stephanius|Stephanusa Johannesa Stephaniusa]] w [[Leiden]].
▲*Kolejna edycja Joachima Johannesa Madera pojawiła się w [[Helmstedt]] w 1670 oraz jako [[reprint]] w 1706 wydana przez [[Johann Albert Fabricius|J. A. Fabriciusa]] w [[Hamburg]]u.
 
Pierwsza krytyczna i naukowa analiza dzieła dokonana została przez [[Johann Martin Lappenberg|Johanna Martina Lappenberga]] i ukazała się w roku 1846. W ramach zbioru materiałów zródłowychźródłowych do historii Niemiec - [[Monumenta Germaniae Historica]] edytowanym przez [[Georg Heinrich Pertz|Georga Heinricha Pertza]] ukazała się w 1876 roku{{odn|Georgius Heinricus Pertz|1876}}.
 
Dzieło opublikowane zostało w 2002 roku w języku angielskim w ramach cyklu materiałów zródłowychźródłowych do historii cywilizacji zachodniej "Records of Western civilization" w tłumaczeniu [[Francis Tschan|Francisa Tschana]] i [[Timothy Reuter|Timothyego Reutera]]{{odn|Tschan|2002}}.
 
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko = Pertz | imię = Georgius Heinricus | tytuł = Adami Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum | wydawca = Impensis Bibliopolii Hahniani | miejsce = Hannoverae | rok = 1876 | strony = | isbn = |odn= tak}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Leciejewicz | imię = Lech | tytuł = Mały słownik kultury dawnych Słowian | wydawca = WP | miejsce = Warszawa | rok = 1972 | strony = 11-12| isbn = |odn= tak}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Łowmiański | imię = Henryk | tytuł = Początki Polski | wydawca = Polskie Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | rok = 1967 | strony = | isbn = |odn= tak}}
Linia 50 ⟶ 48:
 
== Linki zewnętrzne ==
* {{cytuj stronę| url = http://hbar.phys.msu.ru/gorm/chrons/bremen.htm | tytuł = Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum – online | data dostępu = 2011-08-02 | autor = | opublikowany = | data = | język = }}
 
[[Kategoria:Niemieckie średniowieczne utwory w języku łacińskim]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Gesta_Hammaburgensis_ecclesiae_pontificum”