|
'''Automatyczny stabilizator''' – mechanizmopisywany składającyw się[[Makroekonomia|makroekonomii]] naefekt pasywnąpasywnej [[Polityka budżetowa|politykępolityki budżetowąbudżetowej]] państwa, którektóra automatycznie reagując na zmiany sytuacji gospodarczej, samoczynnie powodująpowoduje ograniczenie wahań poziomu [[Produkcja|produkcji]], bez konieczności podejmowania decyzji uznaniowych przez instytucje państwowe. Automatyczne stabilizatory prowadzą do wzrostu wpływów budżetowych w okresie [[Ożywienie gospodarcze|ożywienia gospodarczego]] oraz ich spadku w okresie [[Recesja gospodarcza|spowolnienia]]. Innymi słowy, poprzez ich działanie polityka budżetowa w okresie ożywienia staje się automatycznie restrykcyjna, a w okresie spowolnienia – ekspansywna.
Ważnymi automatycznymi stabilizatorami są:
* [[systemSystem podatkowy]] –(szczególnie ponieważ[[Podatek większośćprogresywny|progresywny podatek dochodowy]]) Większość podatków (wyjątkiem jest np. [[podatek pogłówny]]) jest ściśle powiązana z poziomem aktywności w gospodarce,. przyPrzy spadkuspowolnieniu aktywnościgospodarczym dochodzi do automatycznego ograniczeniazmniejszenia obciążenia [[Przedsiębiorstwo|przedsiębiorstw]] i [[Gospodarstwo domowe|gospodarstw domowych]], oraz zmniejszeniaredukcji wpływów budżetowych z tytułu [[Podatek|podatków]], natomiast przy wzroście aktywności gospodarczej, zarówno obciążenia podmiotów gospodarczych, jak i wpływy budżetowe z tytułu podatków automatycznie rosną. W sytuacji spowolnienia gospodarczego mechanizm ten oddziałuje zatem w kierunku zwiększenia [[Popyt zagregowany|zagregowanego popytu]], natomiast w sytuacji ożywienia – w kierunku jego ograniczenia. Oddziaływanie systemu podatkowego jako automatycznego stabilizatora koniunktury jest szczególnie silne w przypadku [[Podatek progresywny|progresywnej stopy opodatkowania]]: jeżeli stawki podatkowe mają charakter progresywny, zmiany obciążeń podatkowych i wpływów budżetowych z tytułu podatków są relatywnie większe, niż powodujące je zmiany aktywności gospodarczej;. Badania empiryczne, np. analizy obejmujące gospodarkę USA w latach 1962–1995 i 1913–2000, potwierdzają, że taki stabilizujący efekt rzeczywiście zachodzi w praktyce, i sprzyja dłuższym i stabilniejszym okresom wzrostu<ref>{{Cytuj|autor=Thomas Piketty, Emmanuel Saez|tytuł=Income Inequality in the United States, 1913-1998 (series updated to 2000 available)|data=2001-09-01|data dostępu=2017-01-29|wydawca=[[National Bureau of Economic Research]]|url=https://www.nber.org/papers/w8467}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Alan J. Auerbach, Daniel Feenberg|tytuł=The Significance of Federal Taxes as Automatic Stabilizers|data=2000-04-01|data dostępu=2017-01-29|wydawca=[[National Bureau of Economic Research]]|url=https://www.nber.org/papers/w7662}}</ref>.
* płatności[[Transfer transferowebudżetowy|Świadczenia państwai (wtransfery tympubliczne]] (np. [[Zasiłek|zasiłek dla bezrobotnych]], wydatki na [[Pomoc społeczna|pomoc społeczną]]) – obniżeniuObniżeniu aktywności gospodarczej zazwyczaj towarzyszy spadek dynamiki [[Płaca|wynagrodzeń]] oraz wzrost [[Stopa bezrobocia|stopy bezrobocia]]; w efekcie następuje zwiększenie płatności transferowych państwa, w tym wypłat zasiłków dla bezrobotnych. Oznacza to automatyczny wzrost [[Wydatki państwa|wydatków państwa]], oddziałujący w kierunku zwiększenia zagregowanego popytu. Z kolei w sytuacji ożywienia dynamika wynagrodzeń zazwyczaj rośnie, a stopa bezrobocia obniża się, a zatem zmniejszają się płatności transferowe państwa, co przyczynia się do ograniczenia wzrostu zagregowanego popytu<ref>{{Cytuj|tytuł=In It Together: Why Less Inequality Benefits All|data=2014|data dostępu=2017-01-29|wydawca=[[Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju]]|opublikowany=www.oecd.org|url=http://www.oecd.org/social/in-it-together-why-less-inequality-benefits-all-9789264235120-en.htm}}</ref>.
Do najważniejszych zalet automatycznych stabilizatorów należy ich natychmiastowe działanie, niezależne od decyzji instytucji odpowiedzialnych za politykę budżetową. Automatyczne stabilizatory zmniejszają wahania koniunktury bez konieczności weryfikowania, czy wstrząs, któremu podlega gospodarka, jest na tyle silny, aby instytucje państwowe musiały zareagować, a także bez inicjowania czasochłonnego procesu decyzyjnego.
|
