Reglamentacja towarów w PRL: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 109.241.45.217 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to 37.248.157.223. |
|||
Linia 1:
[[Plik:Kartka na mleko.jpg|thumb|upright=1.4|Kartka reglamentacyjna na mleko z czasów [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]] w Polsce]]
'''Reglamentacja towarów w Polsce Ludowej''' – system kontroli dystrybucji towarów w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]], będący wynikiem silnych [[Gospodarka niedoboru|niedoborów]] na rynku i polegający m.in. na wydawaniu ludności kartek, które uprawniały do zakupu ściśle określonych ilości określonych towarów (przede wszystkim żywnościowych).
== Historia ==
W PRL kartkowy system racjonowania żywności funkcjonował kilkukrotnie. Za każdym razem był to system, w którym kartki uprawniały do nabycia wybranych towarów po urzędowych cenach i obejmował całą ludność kraju.
Pierwszy system reglamentacji towarów w okresipowojennym był kontynuacją reglamentacji z okresu okupacji niemiecano chleb, mąkę, kaszę, ziemniaki, warzywa, mięso, tłuszcze, cukier, słodycze, mleko, kawę lub herbatę, sól, ocet, naftę, zapałki, mydło, a nae wyroby dziewiarskie.▼
=== Okres powojenny ===
▲Pierwszy system reglamentacji towarów w
Z czasem, z listy dóbr reglamentowanych zaczęto skreślać poszczególne pozycje. W styczniu 1946 r. zrezygnowano z racjonowania zapałek i warzyw, w październiku tego roku skreślono z listy herbatę i kawę. W 1947 r. zlikwidowano kartki na sól i naftę, a 1 stycznia 1948 r. na ziemniaki. Całkowita likwidacja reglamentacji związana była z przejęciem przez państwo kontroli nad rynkiem wewnętrznym i likwidacją wolnego rynku. 1 kwietnia 1948 r. zniesiono reglamentacyjne przydziały cukru, kaszy i wyrobów dziewiarskich. 29 września 1948 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o zniesieniu od 1 listopada kartek na chleb, mąkę i węgiel i w końcu system reglamentacji w Polsce przestał obowiązywać od 1 stycznia 1949 r.
Ponieważ jednak decyzja o likwidacji reglamentacji wynikała bardziej z przesłaeęsa, tłuszczów wieprzowych i przetworów mięsnych […]”. Z biegiem czasu rozszerzono listę reglamentowanych towarów – w grudniu 1951 r. dołączono do nich masło i tłuszcze roślinne, w 1952 r. mydło i środki piorące, cukier i cukierki. System ten został zniesiony 3 stycznia 1953 przy jednoczesnym, drastycznym podniesieniu cen urzędowych na te towary.▼
▲Ponieważ jednak decyzja o likwidacji reglamentacji wynikała bardziej z
=== Drugi okres systemu kartkowego ===
Drugi okres systemu kartkowego rozpoczęło wprowadzenie kartek na cukier w lipcu 1976 roku<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/artykul/proby-reform-realnego-socjalizmu-gospodarka-prl-1956-1989 | tytuł = Próby reform realnego socjalizmu (gospodarka PRL – 1956-1989) | nazwisko = Morawski | imię = Wojciech | opublikowany = Internetowy Polski Słownik Biograficzny | data = | data dostępu = 2016-12-22}}</ref> przez [[Drugi rząd Piotra Jaroszewicza|rząd Piotra Jaroszewicza]], najpierw drukowanych z licznymi zabezpieczeniami, niemal jak [[banknot]]y, później coraz bardziej uproszczonych. Zniesiono je dopiero 1 listopada 1985 roku, czyli niemal po 10 latach. W trakcie [[Sierpień 1980|wydarzeń sierpniowych z 1980]] jednym z [[21 postulatów MKS|21 postulatów]] było wprowadzenie kartek na mięso<ref>[http://www.polskaludowa.com/opozycja/dokumentacja/21_postulatow.htm Tekst 21 postulatów].</ref>, które faktycznie wprowadzono 28 lutego 1981 roku. Na skutek stale narastających trudności gospodarczych system kartkowy rozszerzono 30 kwietnia 1981, obejmując nim oprócz mięsa także wszelkie przetwory mięsne, [[masło]], [[Mąka|mąkę]], [[ryż]] i [[Kasza|kaszę]].
1 września 1981 system kartowy objął też mydło i [[proszek do prania]]. Po wprowadzeniu [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]] 13 grudnia 1981 system kartkowy był stopniowo rozszerzany na kolejne grupy towarów, m.in. [[Czekolada|czekoladę]], [[Napój alkoholowy|alkohol]], [[Benzyna|benzynę]] i wiele innych, osiągając zakres znacznie szerszy niż w czasie okupacji podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]]<ref>[http://www.polskaludowa.com/kalendarium/1981-1985.htm Kalendarium 1981–1985 na stronie polskaludowa.com].</ref>. W szczytowym okresie reglamentacji w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] jako dowody zakupu stosowano również np. książeczki zdrowia dziecka, w których sklepy zobowiązane były wstemplowywać każdy zakup [[Wata|waty]], pieluch, [[mleko|mleka]] w proszku, masła itp., albo np. pokwitowania z punktów skupu [[Makulatura|makulatury]], uprawniające do zakupu [[Papier toaletowy|papieru toaletowego]] w relacji 1 rolka za kilogram makulatury.
Reglamentację [[Benzyna|benzyny]] realizowano nieco inaczej; najpierw stacje benzynowe miały obowiązek podczas każdego tankowania wbijać stosowny [[stempel (biuro)|stempel]] w dowodach opłaty [[Ubezpieczenie (umowa)|składki ubezpieczeniowej]] pojazdu, potem zaczęto wydawać odpowiednie karty do stemplowania, wreszcie „standardowe” kartki z wycinanymi kuponami. Funkcjonowały jeszcze specjalne kartki na benzynę z wypisywaną uznaniowo ilością tankowanego paliwa (w odróżnieniu od wydawanych przez [[Powszechny Zakład Ubezpieczeń|PZU]] dla wszystkich posiadaczy [[Samochód|samochodów]] i [[motocykl]]i – był problem z [[motorower]]ami, które nie były ubezpieczane). Był to rodzaj wyróżnienia (w gestii dyrektorów większych przedsiębiorstw) i dla ówczesnych prominentów, a także jedna z form „sklepów za żółtymi firankami”. Sprawa się skończyła po wykryciu wielu nadużyć (potem ponadreglamentowaną benzynę można było tankować tylko na stacjach w jednostkach wojskowych i milicyjnych na specjalne zezwolenia, które dostawali bardzo nieliczni).
Linia 21 ⟶ 26:
== Efektywność systemu reglamentacji ==
System kartkowy z okresu stanu wojennego i późniejszego funkcjonował niezbyt sprawnie. Dość częstym zjawiskiem była konieczność stania w długich kolejkach, bez pewności zakupu towarów formalnie zagwarantowanych tym systemem. Zjawisku temu próbowano zaradzić wprowadzając obowiązkową „rejestrację kartek” polegającą na tym, że klient musiał otrzymaną kartkę przedstawiać w danym sklepie, gdzie była pieczętowana – sklepy wydawały towary wyłącznie na podstawie kartki opatrzonej pieczątką danego sklepu. W praktyce system ten nie rozwiązywał problemów.
Inną charakterystyczną cechą systemu kartkowego lat 1980. był też najpierw nielegalny (zwany [[Spekulant|spekulanctwem]]), a potem legalny, handel towarami deficytowymi poza systemem kartkowym. Od 1986 roku prawie wszystkie towary dostępne na kartki po cenach urzędowych można było nabywać w wybranych sklepach po [[Cena umowna|cenach umownych]], które były średnio 2-3 razy wyższe od cen urzędowych. Równolegle do systemu cen „umownych” istniał też formalnie nielegalny, ale bardzo powszechny i nieskutecznie ścigany system pokątnego handlu samymi kartkami – szczególnie na benzynę i alkohol<ref>[http://historia.pgi.pl/handel.html ''Handel w PRL.''] Artykuł na stronie historia.pgi.pl.</ref>.
Należy podkreślić, że kartki jedynie ''upoważniały do zakupu'' towarów, tzn. za towary płaciło się normalnymi [[Pieniądz|pieniędzmi]]; kartki nie zastępowały środków płatniczych. Czym innym były funkcjonujące w PRL [[Bon towarowy PeKaO|bony dolarowe]], stanowiące zastępczy środek płatniczy równowartości [[Dolar amerykański|dolara amerykańskiego]].
== Ciekawostki ==
Reprodukcje pierwszych polskich kartek na cukier trafiły jeszcze w 1976 roku na plakaty prawicowych konkurentów [[Szwecja|szwedzkich]] [[socjaldemokracja|socjaldemokratów]] jako argument przeciw rządom [[lewica|lewicy]]. Na plakacie tym pod wizerunkiem polskiej kartki było pytanie: „Czy chcesz tego w Szwecji?”
<div align="center"><gallery>
| |||