Wersja z 14:50, 27 sty 2017 edytuj Tokyotown8 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 77 307 edycji →‎Rozwój: Brak źródeł ← poprzednia edycja		Wersja z 14:22, 2 mar 2017 edytuj anuluj edycję Tomasz O. (dyskusja \| edycje) 3580 edycji usunięcie błędów i nieścisłości, uzupełnienie. Znacznik: VisualEditor następna edycja →
Linia 10: \|typ = [[samolot rolniczy]] \|konstrukcja = metalowy dwubelkowy dwupłat \|załoga = 1+2 \|data oblotu = 9 stycznia 1974 \|lata produkcji = 1976-1981 \|wycofany = \|egzemplarze = \|liczba wypadków =1 \|liczba katastrof = \|napęd = 1 [[silnik dwuprzepływowy]] [[AI-25]] \|moc silnika = \|ciąg silnika =1500 kG \|rozpiętość = \|wydłużenie = Linia 38: \|prędkość maksymalna = 200 km/h \|prędkość przelotowa = \|prędkość minimalna =110 km/h \|prędkość ekonomiczna = \|prędkość optymalna = Linia 60: \|współczynnik obciążenia konstrukcji = \|uzbrojenie = \|liczba miejsc =1 (+ew.2) \|przestrzeń ładunkowa = \|wyposażenie dodatkowe = Linia 67: \|commons = Category:PZL M-15 Belphegor }} '''M-15''' – odrzutowy [[samolot rolniczy]] ~~polskiej~~polsko-rosyjskiej konstrukcji, produkowany na eksport do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich\|ZSRR]] w zakładach [[Polskie Zakłady Lotnicze\|WSK-Mielec]], znany też pod nieoficjalną nazwą '''"Belphegor"''' ([[Belfegor (mitologia)\|Belfegor]] – nawiązującą do upiora [[Luwr]]u), nadaną mu przez [[Andrzej Abłamowicz\|Andrzeja Abłamowicza]] po prezentacji w 1976 roku na [[Międzynarodowy Salon Lotniczy w Paryżu\|Paryskim Salonie Lotniczym]] na [[lotnisko Le Bourget\|lotnisku Le Bourget]]. M-15 był jedynym na świecie [[samolot odrzutowy\|odrzutowcem]] rolniczym i jednym z dwóch odrzutowców w układzie [[dwupłat]]a (pierwszym był [[Coandă 1910]]). == Rozwój == Samolot został skonstruowany na zamówienie ~~władz rolnictwa~~ ZSRR w celu zastąpienia dotychczas stosowanych samolotów rolniczych [[An-2\|An-2SCh i An-2R]] przez nowocześniejszą konstrukcję, która byłaby wydajniejsza w eksploatacji, mając większy udźwig i nowocześniejszą aparaturę rolniczą. Jako napęd samolotu określono [[silnik turboodrzutowy\|silnik dwuprzepływowy]] AI-25 (stosowany powszechnie w samolotach [[Jak-40]]). W ramach podziału ról w [[Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej\|RWPG]] polski przemysł lotniczy miał się specjalizować m.in. w samolotach rolniczych, więc skonstruowanie nowego samolotu zlecono zakładom WSK-Mielec. Zakłady te były już głównym licencyjnym producentem samolotów rolniczych An-2R, eksportowanych do ZSRR. Projekt nowego samolotu opracowany został we współpracy z inżynierami radzieckimi, ~~zamieszkałymi~~oddelegowanymi w tym celu wdo ~~Mielcu~~Mielca. ~~Ich~~Szefem ~~szefem~~obu biur konstrukcyjnych był inż. Izmaiłow, z polskiej strony inż Gocyła. W celu zbadania niespotykanych dotąd problemów związanych z zabudową silnika odrzutowego w wolno latającym samolocie rolniczym w 1972 w [[Instytut Lotnictwa\|Instytucie Lotnictwa]] w Warszawie zbudowano najpierw samolot doświadczalny [[Lala-1]] (nazwa była skrótem od: Latające laboratorium) oblatany 10 lutego 1972 przez Andrzeja Abłamowicza. Wykorzystywał on przednią część ~~razem~~kadłuba zez silnikiem i skrzydłami od samolotu [[An-2]], natomiast cała tylna część została zastąpiona kratownicą w układzie dwubelkowym z usterzeniem i silnikiem ~~turboodrzutowym~~dwuprzepływowym AI-25 o ciągu 1470 daN (1500 kg) w tyle kadłuba. Samolot miał ponadto aparaturę agrolotniczą do rozpylania chemikaliów. Doświadczenia z testów samolotu Lala-1 wykorzystano przy konstruowaniu nowego samolotu, którego pierwszy eksperymentalny prototyp oznaczony LLM-15 (również od "Latające laboratorium") oblatano 30 maja 1973. Samolot w tej wersji wykorzystywał skrzydło od samolotu [[An-14]] "Pszczółka". Prototyp ostatecznego wariantu M-15 oblatano 9 stycznia 1974. Przez następne kilka lat trwały próby prototypów i samolotów pierwszej serii zakończone certyfikowaniem go w ZSRR dopiero 4 kwietnia 1979 po dwóch latach eksploatacji. Produkcję seryjną samolotu rozpoczęto w 1976 roku. Władze rolnictwa ZSRR planowały początkowo zamówić 3000 samolotów tego typu, lecz okazało się, że eksploatacja dostarczonych samolotów nie spełnia pokładanych w nich nadziei. Mimo przyjemnych właściwości pilotażowych samolot był niebezpieczny w użytkowaniu z uwagi na charakterystykę reakcji na zwiększenie ciągu (kilkanaście sekund, a nie 2-3 sekundy jak w przypadku silnika tłokowego) - co jest konieczne dla ominięcia przeszkód terenowych. Dodatkowo wysokie i opływowo wkomponowane zbiorniki na chemikalia miały długi czas awaryjnego zrzutu ładunku, co potęgowało ryzyko lotów agrolotniczych na tym samolocie. Istotna była też symetria zrzutu awaryjnego chemikaliów - co sprawdzano w czasie [[Badania w locie\|badania w locie.]] Ostatecznym ciosem stały się ceny ropy naftowej po kryzysie na Bliskim Wschodzie, po 1973 roku. Samolot spalał ok. 550–600 litrów paliwa na godzinę lotu (przykładowo [[PZL M18 Dromader]] spalał 160, a [[An-2]] 175). Produkcję zakończono w 1981 po dostarczeniu 175 samolotów (według innych danych{{doprecyzuj\|data=2015-07\|jakich?}} 120). Według [[Tadeusz Sołtyk\|T. Sołtyka]] koncepcja odrzutowego dwupłata była błędna od początku. Samoloty rolnicze latają wolno ze względu na wykonywane zadania, a silniki odrzutowe są ekonomiczne przy locie z dużymi prędkościami: przy niskich prędkościach zużywają ok. cztery raz więcej paliwa od tłokowych. Dwupłaty mają większy opór czołowy, co pogarsza ich ekonomiczność. W przypadku "Belfegora" opory dodatkowo zwiększały stójki-zbiorniki na chemikalia. Te same zbiorniki poważnie zmniejszały stabilność poprzeczną, co zmniejszało zwrotność samolotu – jedną z nielicznych zalet dwupłatów i ważną cechę dla samolotu rolniczego, który często musi manewrować wokół drzew, zabudowań itp.{{r\|soltyk}}. === ~~Opis samolotu~~Problemy === W trakcie badań samolotu stwierdzono zbyt małą wytrzymałość samolotu. Początkowo ograniczono prędkość maksymalną do 130 km/h zaś przy prędkości 110 km/h występowało [[przeciągnięcie]]<ref>{{Cytuj\|autor=\|tytuł=http://www.smil.org.pl/ptl/wyklady/14_M-15_Belphegor.pdf s.24\|data=}}</ref>. Spowodowało to konieczność wzmocnienia konstrukcji. W efekcie tego wzrosła [[masa]] samolotu a tym samym wzrosło wydatnie [[obciążenie powierzchni (lotnictwo)]]. W efekcie tego wzrosła [[prędkość minimalna (lotnictwo)]] a tym samym długość startu i lądowania. W konsekwencji niezbędne było zastosowanie wydajnych [[Klapy (lotnictwo)]]\|klap]]. W ZSRR wydarzył się jeden wypadek, gdy pilot zapomniał wysunąć klapy do startu i rozbił się, nie mogąc wystartować. Silnik umieszczony nad kabiną wybudował się i ją zniszczył (zgniótł). Pilot zmarł z odniesionych obrażeń. Był to jeden wypadek śmiertelny w użytkowaniu tego samolotu. Nawozy do pneumatycznego rozrzutu musiały być suche i niezbrylone - co było rzadkością w ówczesnym ZSRR. [[Samolot rolniczy]] w układzie [[Samolot dwubelkowy\|dwubelkowego]] [[dwupłat]]a o konstrukcji metalowej (część dolnego skrzydła i zbiorniki chemikaliów wykonane z [[Laminaty\|laminatu]] epoksydowego w celu uniknięcia korozji). W górnej części kadłuba nad kabiną załogi znajduje się oprofilowana gondola [[silnik dwuprzepływowy\|silnika dwuprzepływowego]]. Dolny płat przymocowany do spodu kadłuba, a górny do wierzchu [[gondola (lotnictwo)\|gondoli]] silnikowej. Oba płaty połączone są grubymi pylonami, mieszczącymi zbiorniki chemikaliów, i dwoma pomocniczymi [[Zastrzał (lotnictwo)\|zastrzałami]]. Pylony przechodzą w dwie belki ogonowe zakończone podwójnym [[Powierzchnie sterowe\|usterzeniem]] połączonym statecznikiem poziomym. [[Podwozie (lotnictwo)\|Podwozie samolotu]] stałe, trójpodporowe, z kołami pojedynczymi. Zbiorniki paliwa w górnym płacie. Załogę stanowił pilot; można było oprócz niego zabrać w razie potrzeby do kabiny dwóch techników (jako pasażerów).▼ === Opis samolotu === ▲[[Samolot rolniczy]] w układzie [[Samolot dwubelkowy\|dwubelkowego]] [[dwupłat]]a o konstrukcji metalowej (część dolnego skrzydła i zbiorniki chemikaliów wykonane z [[Laminaty\|laminatu]] epoksydowego w celu uniknięcia korozji). W górnej części kadłuba nad kabiną załogi znajduje się oprofilowana gondola [[silnik dwuprzepływowy\|silnika dwuprzepływowego]]. Z konturu zewnętrznego silnika było pobierane powietrze (dwa upusty) do systemu rozprowadzania nawozów. Dolny płat przymocowany do spodu kadłuba, a górny do wierzchu [[gondola (lotnictwo)\|gondoli]] silnikowej. Oba płaty połączone są grubymi pylonami, mieszczącymi zbiorniki chemikaliów, i dwoma ~~pomocniczymi~~ [[Zastrzał (lotnictwo)\|zastrzałami]]. Pylony przechodzą w dwie belki ogonowe zakończone podwójnym [[Powierzchnie sterowe\|usterzeniem]] połączonym statecznikiem poziomym. [[Podwozie (lotnictwo)\|Podwozie samolotu]] stałe, trójpodporowe, z kołami pojedynczymi. Zbiorniki paliwa w górnym płacie. Załogę stanowił 1 pilot; na czas przebazowania (bez ładunku chemikaliów) można było oprócz ~~niego~~ zabrać w razie potrzeby do kabiny dwóch techników (mechaników naziemnych jako pasażerów). Samolot miał wbudowane dwa zbiorniki na chemikalia o pojemności po 1450 l (łącznie 2900 l lub 2200 kg). Wyposażony był w aparaturę do [[opryski\|oprysków]] w postaci rur pod dolnymi skrzydłami lub alternatywnie w aparaturę rozpylającą proszki i granulaty. Aparatura napędzana była przez sprężonym powietrzem pobieranym od ~~[[sprężarka\|sprężarki]]~~konturu zewnętrznego silnika dwuprzepływowego. Maksymalna wydajność opryskiwania 25 l/s, a szerokość opryskiwanego pasa – 40 m. == Dane == === Ogólne charakterystyki === * '''Załoga:''' 1(w locie do przebazowania ew.+2 pasażerów) * '''Długość:''' 12,72 m * '''Rozpiętość:''' 22,33 m Linia 97 ⟶ 102: * '''masa całkowita:''' kg * '''masa maksymalna startowa:''' 5750 kg * '''napęd:''' 1x [[silnik odrzutowy\|silnik dwuprzepływowy]] Iwczenko AI-25 o ciągu 1500 kg === Osiągi ===

PZL M-15 (Belphegor): Różnice pomiędzy wersjami