Eufemizm: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Allegro (dyskusja | edycje)
postprawda
m int.
Linia 1:
'''Eufemizm''' (z [[Język grecki|gr.]] ευφημισμός - ''euphēmismós'', od ''eu'' dobrze i ''phemi'' mówić) – wyraz lub [[peryfraza]] zastępująca słowo lub zwrot, które ze względu na [[tabu]] kulturowe czy religijne, na [[Przesąd|zabobon]], na [[cenzura|cenzurę]] lub autocenzurę (polityczną lub obyczajową), czy też na normy towarzyskie, [[pruderia|pruderię]], współczucie ([[empatia]]), [[Poprawność polityczna|poprawność polityczną]], delikatność, uprzejmość, dobre wychowanie mówiącego/piszącego nie może lub nie powinno być używane. Eufemizm powinien mieć przynajmniej jedną cechę wspólną ze słowem, które zamienia. Powinien także wywoływać pozytywne lub neutralne skojarzenia, co jest niejednokrotnie jedynym kryterium odróżniającym go od [[dysfemizm]]u i [[wulgaryzm]]u.
{{wikisłownik|eufemizm}}
Eufemizm bywa też stosowany jako [[figura retoryczna]] czy stylistyczna, dla ubarwienia wypowiedzi czy też jako żart językowy.
 
Eufemizmy bywają stosowane w języku propagandy (także reklamy). Przykładowo w czasach realnego socjalizmu w Polsce władze mówiły o ''regulacji'' cen, kiedy w istocie chodziło o podniesienie cen. Mówiły o ''przerwach w pracy'', kiedy w istocie chodziło o strajki - patrz też: [[nowomowa]], [[manipulacja językowa]].
<!--Przywróciłem przykłady, gdyż jestem przekonany, że są bardzo pomocne dla zrozumienia pojęcia eufemizm i wzbogacają artykuł. Nie zgadzam się ze zdaniem, że zachęcają do używania wulgaryzmów. Eufemizmy ze swojej natury traktują o sprawach delikatnych, więc trudno o nich mówić nie poruszając tych spraw. Przykłady pokazują jak elegancko, bez wulgaryzmów właśnie mówić o "tych sprawach". -->
 
Przykłady eufemizmów:
* ''odszedł'', ''zasnął w Panu'' - zamiast - ''umarł'';
* ''jesień życia'', ''trzeci wiek'', ''zaawansowany wiek'' - zamiast - ''starość''
* ''puszysty'', ''grubokościsty'', ''dobrze jedzący'' - zamiast - ''gruby''
* ''kobieta lekkich obyczajów'', ''córa Koryntu'', ''strażniczka lasu'' - zamiast - ''prostytutka''
* ''mija się z prawdą'' - zamiast - ''kłamie'', ''łże''
* ''ma lepkie ręce'' - zamiast - ''kradnie''
* ''urodzony w niedzielę'' - zamiast - ''leniwy''
* ''tam gdzie król piechotą chadza'' lub ''ustronne miejsce'' - zamiast - ''ubikacja''
* ''te dni'', ''kobieca przypadłość'' - zamiast - ''miesiączka''
* ''strefa bikini'' - zamiast - ''łono'', ''podbrzusze'', ''krocze'', ''pochwa''
* ''pojechać do Rygi'', ''puścić pawia'' (kol.) - zamiast - ''zwymiotować''
* ''do diaska'' - zamiast - ''do diabła''
* ''mieć żółte papiery'' - zamiast - ''być chorym psychicznie''
* ''przyjaciółka'' - zamiast - ''kochanka''
* ''postprawda'' - zamiast - ''kłamstwo'', ''fałszywka''
 
Nie należy mylić eufemizmu z [[synonim]]em.
* ''tylna część ciała'', ''miejsce gdzie plecy tracą swą szlachetną nazwę'', ''cztery litery'', ''pewna część ciała'' - to eufemizmy
* ''zadek, tyłek, pośladek, pupa, sempiterna'' - to synonimy
* ''widzący inaczej'' - to eufemizm
* ''niewidomy'', ''ślepy'', ''ociemniały'' - to synonimy
 
Eufemizmy przyczyniają się do ewoluowania języka. Bywa, że zwroty, które weszły do obiegu językowego jako eufemizmy z czasem stają się synonimami.