Bitwa pod Lissą: Różnice pomiędzy wersjami

|przyczyna =

[[Plik:Re d'Italia.jpg|thumb|300px|Włoski okręt flagowy "Re d'Italia"]]

[[Plik:Ferdinand Max.jpg|thumb|300px|Austriacki okręt flagowy "Ferdinand Max"]]

[[Plik:Affondatore.jpg|thumb|300px|Najnowocześniejszy okręt -– włoski taranowiec "Affondatore"]]

[[Plik:Eduard Nezbeda lissa.jpg|thumb|300px|right|Austriacki okręt liniowy "Kaiser" taranuje włoską fregatę "Re di Portogallo"]]

[[Plik:SMS_Kaiser_SMS Kaiser (1860).jpg|thumb|300px|Uszkodzony "Kaiser" po bitwie]]

Po wybuchu 17 czerwca 1866 wojny pomiędzy [[Królestwo Prus|Prusami]] i wspierającymi je Włochami a Austrią, floty włoska i austriacka na Morzu Adriatyckim nie podejmowały początkowo większej aktywności. Flota włoska była silniejsza liczebnie, lecz mimo to jej dowódca, admirał Carlo di Persano, unikał walnego starcia, piętrząc przeszkody w raportach i oczekując na przybycie nowoczesnego okrętu pancernego "Affondatore". Dowódcą słabszej floty austriackiej był ambitny kontradmirał [[Wilhelm von Tegetthoff]], który odznaczył się wcześniej [[bitwa pod Helgolandem (1864)|pod Helgolandem]]. Bazą floty włoskiej była [[Ankona]], bazą floty austriackiej – Pola ([[Pula]]). W końcu, po klęsce włoskiej na lądzie w [[bitwa pod CustozząCustozą (1866)|bitwie pod CustozząCustozą]], król [[Wiktor Emanuel II]] zażądał od floty bardziej zdecydowanych działań w kierunku zniszczenia floty austriackiej. Mimo że admirał Persano w dalszym ciągu nie podjął działań zmierzających do walnej bitwy, postanowił uzyskać zdobycz terytorialną. Wybór padł na leżącą na [[Morze Adriatyckie|Adriatyku]], 30 [[mila morska|mil morskich]] od wybrzeży [[Dalmacja|Dalmacji]] i 70 mil od wybrzeży Włoch, ufortyfikowaną wyspę Lissa ([[Vis (wyspa)|Vis]]).

Okręty biorące udział w bitwie stanowiły zlepek różnych typów okresu przejściowego, wszystkie jednak były już [[maszyna parowa|parowe]], posiadając także pomocnicze [[ożaglowanie]]. Większość okrętów miała napęd [[śruba okrętowa|śrubowy]], jedynie kilka małych kanonierek miało napęd [[Napęd kołowy statku|bocznokołowy]]. Trzon obu flot stanowiły wczesne [[pancernik]]i, klasyfikowane wówczas zależnie od wielkości jako [[fregata pancerna|pancerne fregaty]] lub pancerne [[Korweta (okręt żaglowy)|korwety]]. Z wyjątkiem 4 włoskich stalowych okrętów, pozostałe pancerniki były jeszcze konstrukcji drewnianej, pokryte płytami pancernymi. Większość okrętów obu stron stanowiły jednak drewniane i nieopancerzone [[fregata (okręt żaglowy)|fregaty]] i [[Korweta (okręt żaglowy)|korwety]]. Z wyjątkiem najnowszego włoskiego okrętu pancernego "Affondatore", klasyfikowanego jako pancerny [[taranowiec]], który był uzbrojony w dwa działa w [[wieża artyleryjska|wieżach]] artyleryjskich, wszystkie pozostałe miały działa umieszczone w [[bateria burtowa|bateriach burtowych]]. Niektóre okręty wyposażone były w [[Taran (dziób okrętuokrętownictwo)|taran]].

Siły włoskie składały się z 12 [[okręt pancerny|okrętów pancernych]] (7 fregat pancernych, 1 pancernego taranowca i 4 korwet pancernych), oraz 19 okrętów drewnianych (fregat, korwet i [[kanonierka|kanonierek]]). Uszkodzona poprzednio pancerna korweta "Formidabile" nie wzięła jednak udziału w walce. Włoskie okręty były przy tym nieco nowocześniejsze od ich austriackich odpowiedników i posiadały nowszą artylerię, złożoną w większości z dział [[lufa gwintowana|gwintowanych]] (austriackie -– z gładkolufowych).

Austriacka eskadra nadpływała z zachodu w zwartym szyku, uformowana w trzy dywizjony, płynące blisko jeden za drugim. Szyk okrętów w każdym dywizjonie tworzył klin. W czołowym I dywizjonie płynęło 7 fregat pancernych z [[okręt flagowy|okrętem flagowym]] "Erzherzog Ferdinand Max" na czele. Admirał Tegetthoff, zdając sobie sprawę z niższości artylerii jego okrętów, realizował plan podejścia możliwie blisko do włoskich okrętów, aby zniwelować przewagę zasięgu i celności artylerii włoskiej, a w sprzyjających warunkach -– taranować.

W tym czasie austriackie drewniane okręty II i III dywizjonu, dowodzone przez komodora von Petza, skręciły na południe, w kierunku końca włoskiej linii. Zamierzał on dojść do drewnianych okrętów włoskich, w tym celu musiał jednak przejść przez linię okrętów pancernych. Prowadzący II dywizjon okręt liniowy "Kaiser", wraz z pozostałymi okrętami dywizjonu, ostrzelał dwa okręty pancerne "San Martino" i "Palestro" włoskiego centrum szyku, nie przebijając ich pancerzy, lecz za to wzniecając pożary. Okręty te wyszły na skutek tego z szyku, lecz wówczas nadpłynęły 3 pozostałe pancerniki włoskiej straży tylnej. Zdając sobie sprawę ze swoich ograniczonych szans w walce artyleryjskiej z jednostkami pancernymi, von Petz podjął próbę [[taranowanie|staranowania]] okrętem liniowym "Kaiser" włoskiej fregaty pancernej "Re di Portogallo", pomimo że jego okręt nie miał [[taranTaran (dziób okrętuokrętownictwo)|taranu]]. Na skutek taranowania i ostrzału, nie powodując znacznych uszkodzeń u przeciwnika, "Kaiser" sam odniósł poważne uszkodzenia, po czym stanął w płomieniach.

Zespół drewnianych okrętów włoskich wiceadmirała Albiniego usiłował wstąpićprzystąpić do walki z II i III dywizjonem austriackim, przedzierającym się przez włoską linię, lecz został zniechęcony przez pojawienie się dwóch wspomnianych fregat pancernych. Pomimo rozkazów admirała Persano, sygnalizowanych z "Affondatore", nie w pełni zrozumianych jako rozkazy admiralskie, zespół Albiniego ostatecznie wycofał się za linię własnych okrętów pancernych.

Około południa okręty austriackie po przedarciu się skoncentrowały się pod portem św. Jerzego, natomiast okręty włoskie -– na północ od nich, w odległości zaledwie około kilometra. W zespole włoskim płonęła korweta pancerna "Palestro", która następnie po południu wybuchła i zatonęła. Pomimo że flota włoska w dalszym ciągu miała przewagę liczebną i jakościową, admirał Persano zarządził odwrót.

Pomimo braku rozstrzygającego rezultatu, bitwa stanowiła niewątpliwe zwycięstwo Austriaków. Dysponując nieco słabszymi siłami, osiągnęli oni cel w postaci pomocy Lissie, zatapiając przy tym 2dwa włoskie okręty pancerne. Po stronie austriackiej niezdolny do walki był 1jeden okręt liniowy. Porażka Włochów była w znacznej części wynikiem błędów dowodzącego flotą włoską adm. Persano, w tym niepowiadomienia floty o zmianie okrętu flagowego i nie użycia okrętów drewnianych, część historyków zarzuca mu także zrezygnowanie z dalszej walki po przebiciu się floty austriackiej. W bitwie zginęło 544 marynarzy włoskich, z tego tylko 17 od ognia artylerii, pozostali -– z zatopionymi okrętami. Po drugiej stronie, zginęło 38 marynarzy austriackich, rannych zostało 138. Zwycięstwo pod Lissą nie miało jednak wpływu na ogólny bieg wojny, zakończonej klęską Austrii w [[bitwa pod Sadową|bitwie pod Sadową]].

Bitwa utwierdziła pogląd, będący jednak "ślepą uliczką" w taktyce walki na morzu, uznający [[taranowanie]] za podstawowy sposób walki. W rzeczywistości, na kilkanaście podjętych prób taranowania w czasie bitwy, do skutku doszły tylko dwie, a pozostałe atakowane okręty zdołały się uchylić. Z drugiej zaś strony, mały procent strzałów oddanych w toku bitwy stanowiły celne trafienia, co było skutkiem niedoskonałości ówczesnych dział i przyrządów celowniczych. Pancerz zaś okazał się nie do przebicia dla ówczesnych pocisków. Na skutek błędnego wyciągnięcia wniosków z bitwy przez teoretyków wojny morskiej, przez następne 50 lat wzmocniony [[dzióbDziób (statekjednostki wodny)pływającej|dziób]] z [[taranTaran (dziób okrętuokrętownictwo)|taranem]] stał się stałym elementem architektury nowo budowanych okrętów, mimo jego nieprzydatności wraz z ulepszeniem [[artyleria okrętowa|artylerii okrętowej]].

{{DEFAULTSORTSORTUJ:Lissa}}