Fryzowie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
JCRZ (dyskusja | edycje)
m {{Kontrola autorytatywna}}
m lit.
Linia 45:
 
== Specyfika regionu ==
Typowe fryzyjskie sporty to kaatsen (rodzaj gry w piłkę) albo [[fierljeppen]], czyli skoki w dal (zwykle przez kanały) przy pomocy kija. Jednak najbardziej Fryzja słynie z rozgrywanego tu już od [[1909]] r. maratonu łyżwiarskiego [[Elfstedentocht]] („Wyscigu„Wyścigu Jedenastu Miast”) biegnącego zamarzniętymi kanałami. Trasa biegu ma długość 200 km, a punkty kontrolne są zlokalizowane w jedenastu miastach. Do startu w zawodach jest dopuszczanych około 17 tys. osób. Ukończenie biegu przed północą (start o 5.30) jest nagradzane honorowym krzyżem z godłem Fryzji. Pamiątki związane z biegiem można oglądać w Muzeum Biegów Łyżwiarskich w [[Hindeloopen]]. Najbardziej makabrycznym eksponatem jest odmrożony palec od nogi jednego z zawodników. Zawody te odbywają się mniej więcej raz na 10 lat, jednak dopiero od drugiej połowy XX wieku mają charakter narodowy.
 
Jedną z typowych fryzyjskich gier jest także drużynowa gra „kooitjetipelen” rozgrywana na jednej z grobli – gra się położonym na ziemi kamieniem, który odbija się drewnianą deską. W zimie często urządzano tzw. „Harddraven”, czyli jeżdżenie saniami zaprzęgniętymi w konie po lodzie, wszystkiemu zaś towarzyszy dzwonienie dzwoneczków.
Linia 63:
 
=== Zwyczaje związane ze ślubem ===
Oświadczając się dziewczynie, chłopak dawał jej kawałek tkaniny, z zawiązanym na niej luźnym węzłem, w którym znajdowała się moneta. Jeśli dziewczyna węzeł zacisnęła mocniej, oznaczało to, iż para jest zaręczona. W czasach późniejszych bogatsi młodzieńcy ofiarowywali swym wybrankom zamiast materiału srebrną skrzynkę wypełnioną monetami (skrzynki takie można zobaczyć we Friesch Museum). Niegdyś ślub cywilny i kościelny nie odbywały się tego samego dnia, tylko dzień ślubu kościelnego był określony – odbywał się on w niedzielę. Teraz oba śluby odbywają się w jednym terminie. Najbardziej popularny miesiąc do wzięcia ślubu we Fryzji to maj. Na wewnętrznej stronie obrączek graweruje się imię współmałżonka i datę ślubu. Jeśli młodzi państwo lub jedno z nich należy do jakiegoś klubu, członkowie tego klubu przychodzą na ślub ze swoimi atrybutami, np. klub tenisowy z rakietami tenisowymi, klub jeździecki przyjeżdża na koniach itd. W regionach rolniczych natomiast istnieje między sąsiadami obyczaj wywieszania w gospodarstwach flag. Jeśli żeni się syn, flagę holenderską wywiesza się przed flagą fryzyjską na grzbiecie dachu, gdy wychodzi za mąż córka, flagi wiesza się odwrotnie. Tradycyjne fryzyjskie wesele można jeszcze zobaczyć w [[Joure|De Jouwer]] na południowym zachodzie Fryzji holenderskiej. Odbywa się ono zazwyczaj w ostatnią środę lipca.
Tradycyjne fryzyjskie wesele można jeszcze zobaczyć w [[Joure|De Jouwer]] na południowym zachodzie Fryzji holenderskiej. Odbywa się ono zazwyczaj w ostatnią środę lipca.
 
=== Zwyczaje pogrzebowe ===
Gdy umiera człowiek, opuszczane są wszystkie zasłony i zatrzymywane są zegary w pokoju, w którym nastąpił zgon. W wielu miejscowościach opłaca się także bicie w dzwony na znak czyjejś śmierci oraz w celu odgonienia złych duchów. Jeśli zmarła kobieta, bicie w dzwony jest wysokie, jeśli mężczyzna – tony są niższe. Często stosuje się trumny z okienkiem na wieku, przez które można zobaczyć twarz zmarłego. Tradycyjny fryzyjski pogrzeb rozpoczyna się od jedno- lub dwukrotnego marszu wokół cmentarza, podczas gdy biją dzwony. Kiedyś były one kojarzone z wiarą w demony. Przed [[chrystianizacja|chrystianizacją]] zmarłych chowano, podnosząc wzrok na [[Gwiazda Polarna|gwiazdę polarną]] – czubek drzewa kosmicznego. Grzebano ich w ten sposób, by nogi zwrócone były na wschód, aby o wschodzie zmarły wstał do życia wiecznego twarzą do słońca. W [[XIX wiek]]u powszechne było zakopywanie trumny w obecności wszystkich żałobników, natomiast współcześnie nie robi się tego, dopóki wszyscy nie opuszczą cmentarza; trumna zostaje nad grobem. Typowe potrawy na stypie to specjalne bułeczki jadane na ciepło, ciasto jajeczne, ciasto migdałowe i kawa. W XIX wieku głównym specjałem były bułeczki z rodzynkami.
W [[XIX wiek]]u powszechne było zakopywanie trumny w obecności wszystkich żałobników, natomiast współcześnie nie robi się tego, dopóki wszyscy nie opuszczą cmentarza; trumna zostaje nad grobem. Typowe potrawy na stypie to specjalne bułeczki jadane na ciepło, ciasto jajeczne, ciasto migdałowe i kawa. W XIX wieku głównym specjałem były bułeczki z rodzynkami.
 
{{Kontrola autorytatywna}}