Topologia produktowa: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Wipur (dyskusja | edycje)
m drobne redakcyjne
WP:SK, drobne techniczne
Linia 14:
 
Równoważnie topologię produktową w ''X'' można wprowadzić poprzez zadanie [[Baza przestrzeni topologicznej|bazy]] składającej się ze zbiorów postaci
: <math>\mathrm p_{i_1}^{-1}(U_{i_1}) \cap \ldots \cap \mathrm p_{i_n}^{-1}(U_{i_n}),</math>
gdzie ''i''<sub>1</sub>, …, ''i''<sub>''n''</sub> ∈ ''I'' jest dowolnym skończonym zbiorem indeksów, a zbiory ''U''<sub>''i''<sub>''k''</sub></sub> są otwarte w ''X''<sub>''i''<sub>''k''</sub></sub>.
Innymi słowy, każdy zbiór otwarty w ''X'' jest sumą pewnej (możliwe, że nieskończonej) rodziny zbiorów powyższej postaci.
 
Topologię produktową w ''X'' można wprowadzić także poprzez zadanie bazy składającej się ze zbiorów postaci
: <math>\prod_{i \in I} U_i</math>,
gdzie każdy ze zbiorów ''U''<sub>''i''</sub> jest otwarty w ''X''<sub>''i''</sub>, a zbiór {''i'' ∈ ''I'': ''U<sub>i</sub>'' ≠ ''X<sub>i</sub>''} jest skończony.
 
== Przykłady ==
{{Zobacz też|topologia początkowa}}
Wprowadzając topologię produktową na produkcie skończenie wielu kopii przestrzeni [[liczby rzeczywiste|liczb rzeczywistych]] <math>\scriptstyle \mathbb R</math> (z naturalną topologią) otrzymuje się zwykłą [[przestrzeń euklidesowa|topologię euklidesową]] na <math>\scriptstyle \mathbb R^n.</math>
 
[[Zbiór Cantora]] jest [[homeomorfizm|homeomorficzny]] z produktem przeliczalnie wielu [[Przestrzeń dyskretna|przestrzeni dyskretnych]] <math>\scriptstyle \{0, 1\},</math> a przestrzeń [[liczby niewymierne|liczb niewymiernych]] z produktem przeliczalnie egzemplarzy [[liczby naturalne|liczb naturalnych]] z topologią dyskretną.
 
== Własności ==
Przestrzeń produktowa <math>\scriptstyle X,</math> wraz z rzutami kanonicznymi, może być opisana za pomocą następującej [[własność uniwersalna|własności uniwersalnej]]: jeżeli <math>\scriptstyle Y</math> jest przestrzenią topologiczną i dla każdego <math>\scriptstyle i \in I</math> funkcja <math>\scriptstyle f_i\colon Y \to X_i</math> jest przekształceniem ciągłym, to istnieje jedno i tylko jedno takie przekształcenie ciągłe <math>\scriptstyle f\colon Y \to X,</math> że dla każdego <math>\scriptstyle i \in I</math> następujący diagram jest [[diagram przemienny|przemienny]]:
[[Plik:CategoricalProduct-02.png|center|Własność charakterystyczna przestrzeni produktowych]]
Własność ta pokazuje, że przestrzeń produktowa jest [[produkt (teoria kategorii)|produktem]] w [[kategoria przestrzeni topologicznych|kategorii przestrzeni topologicznych]]. Z powyższej własności uniwersalnej wynika też, że przekształcenie <math>\scriptstyle f\colon Y \to X</math> jest ciągłe wtedy i tylko wtedy, gdy <math>\scriptstyle f_i = \mathrm p_i \circ f</math> jest ciągłe dla każdego <math>\scriptstyle i \in I.</math> W wielu przypadkach sprawdzenie ciągłości funkcji składowych <math>\scriptstyle f_i</math> bywa łatwiejsze. Zwykle trudniej dowieść ciągłości przekształcenia <math>\scriptstyle g\colon X \to Z;</math> w pewien sposób korzysta się wtedy z ciągłości <math>\scriptstyle \mathrm p_i.</math>
 
Ciągłe przekształcenia <math>\scriptstyle \mathrm p_i\colon X \to X_i</math> są także [[odwzorowania otwarte i domknięte|otwarte]], tzn. rzut dowolnego podzbioru otwartego przestrzeni produktowej na <math>\scriptstyle X_i</math> pozostaje otwarty. Twierdzenie odwrotne nie jest prawdziwe: jeżeli <math>\scriptstyle W</math> jest [[Topologia podprzestrzeni|podprzestrzenią]] przestrzeni produktowej, dla której wszystkie rzuty na <math>\scriptstyle X_i</math> są otwarte, to <math>\scriptstyle W</math> nie musi być otwarta w <math>\scriptstyle X</math> (np. <math>\scriptstyle W = \mathbb R^2 \setminus (0, 1)^2</math>). W ogólności rzuty kanoniczne nie są [[odwzorowania otwarte i domknięte|przekształceniami domkniętymi]] (kontrprzykładem może być zbiór domknięty <math>\scriptstyle \{(x,y) \in \mathbb R^2\colon xy = 1\},</math> którego rzutami na obie osie są <math>\scriptstyle \mathbb R \setminus \{0\}</math>).
 
Topologię produktową nazywa się także ''topologią [[granica funkcji|zbieżności punktowej]]'', co wynika z następującej obserwacji: [[ciąg (matematyka)|ciąg]] (także [[ciąg uogólniony|uogólniony]]) w <math>\scriptstyle X</math> jest zbieżny wtedy i tylko wtedy, gdy zbieżne są wszystkie jego rzuty na <math>\scriptstyle X_i.</math> W szczególności, jeśli <math>\scriptstyle X = \mathbb R^I</math> wszystkich funkcji o wartościach [[liczby rzeczywiste|rzeczywistych]] określonych na <math>\scriptstyle I,</math> to zbieżność w topologii produktowej pokrywa się ze zbieżnością punktową funkcji.
 
Produkt domkniętych podzbiorów <math>\scriptstyle X_i</math> jest zbiorem domkniętym w <math>\scriptstyle X.</math>
 
Ważnym twierdzeniem o topologii produktowej jest [[twierdzenie Tichonowa]]: dowolny produkt [[przestrzeń zwarta|przestrzeni zwartych]] jest zwarty (co stosunkowo łatwo dowieść dla produktów skończonych). Ogólne twierdzenie, w postaci „produkt zbioru niepustych zbiorów jest niepusty”, jest z kolei równoważne [[aksjomat wyboru|aksjomatowi wyboru]]. Dowód jest dość prosty: wystarczy wybrać element z każdego zbioru, aby wskazać reprezentanta w produkcie. Odwrotnie, reprezentant produktu to zbiór, który zawiera dokładnie jeden element z każdej składowej. W kontekście przestrzeni produktowych aksjomat wyboru napotyka się w ogólniejszej postaci, np. twierdzenie Tichonowa dotyczące zbiorów zwartych jest nieco bardziej złożonym i subtelnym przykładem stwierdzenia równoważnego aksjomatowi wyboru.
Linia 51:
* Produkt [[przestrzeń Tichonowa|przestrzeni Tichonowa]] jest Tichonowa.
* Produkt [[Przestrzeń T4|przestrzeni normalnych]] ''nie musi'' być normalny.
:: [[Prosta Sorgenfreya]] ''X'' jest przestrzenią normalną ale jej kwadrat ''X'' × ''X'' nie jest normalny. [[Arthur Harold Stone|A.H. Stone]] udowodnił, że iloczyn kartezjański nieprzeliczalnie wielu niezwartych przestrzeni metrycznych nie jest przestrzenią normalną<ref>A.H. Stone, [http://www.ams.org/journals/bull/1948-54-10/S0002-9904-1948-09118-2/S0002-9904-1948-09118-2.pdf Paracompactness and product spaces], ''Bull. Amer. Math. Soc.'', '''54''' (1948), 977–982.</ref>.
; Przeliczalność
* [[Zbiór przeliczalny|Przeliczalny]] produkt przestrzeni spełniających pierwszy bądź drugi [[aksjomaty przeliczalności|aksjomat przeliczalności]] spełnia ten sam aksjomat.
Linia 67:
Pojęcie produktu rodziny zbiorów (i topologii) uogólnia się poprzez zastąpienie funkcji (będących elementami przestrzeni produktowej) tzw. ''multifunkcjami''. Można określić dla nich uogólnienie produktu kartezjańskiego nazywane m-''produktem''.
 
Niech <math>\scriptstyle (X_i, \tau_i),</math> gdzie <math>\scriptstyle i \in I</math> będą [[przestrzeń topologiczna|przestrzeniami topologicznymi]]. Wówczas w ''m''-produkcie przestrzeni <math>\scriptstyle X_i</math> można wprowadzić topologię zadaną przez [[podbaza przestrzeni topologicznej|podbazę]] postaci
: <math>\bigl\{\mathrm p_i^-(U_i),\; \mathrm p_i^+(U_i)\colon i \in I \mbox{ oraz } U_i \in \tau_i\},</math>
gdzie <math>\scriptstyle \mathrm p</math> oznacza rzut kanoniczny.
 
== Zobacz też ==