Artykuły henrykowskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
k Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 176.113.207.65 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Masti. |
||
Linia 1:
{{Akt prawny infobox
|tytuł aktu =Artykuły henrykowskie
|tytuł oryginalny =Articuli Henriciani
|grafika =
|tytuł poprzedni =
|nazwa potoczna =
|skrót nazwy =
|data wydania =1573
|miejsce publikacji =
|tekst jednolity =
|data wejścia w życie =
|rodzaj aktu =
|przedmiot regulacji =stosunki między sejmem walnym a królami Rzeczypospolitej Obojga Narodów
|status =uchylony
|utrata mocy obowiązującej z dniem =24 października 1795
|ostatnio zmieniony przez =
|wejście w życie ostatniej zmiany =
|wikiźródła = Literae confirmationis articulorum Henrico Regi antea oblatorum
}}
'''Artykuły henrykowskie''' ([[łacina|łac.]] ''Articuli Henriciani'') – polsko-litewskie akty prawne sformułowane w czasie bezkrólewia po śmierci [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]], spisane na [[elekcja 1573|sejmie elekcyjnym 1573]] roku, którego głównym zadaniem było wybranie [[władcy Polski|monarchy]]. Były prawami niezmiennymi, zawierającymi najważniejsze uregulowania dotyczące sprawowania władzy w państwie oraz określały stosunki między [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejmem walnym]] a monarchą. Był to zbiór przepisów prawnych, których przestrzegać musiał każdy król Polski (będący równocześnie Wielkim Księciem Litwy) wybrany w drodze [[wolna elekcja|wolnej elekcji]]. Poprzez podpisanie tych artykułów król uzależniał się od [[szlachta|szlachty]]. Wraz z ''[[pacta conventa]]'' stanowiły podstawę ustroju [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] w dobie wolnych elekcji. Nazwa pochodzi od imienia pierwszego władcy, który musiał ten dokument podpisać, by wstąpić na tron – [[Henryk III Walezy|Henryka Walezego]]<ref>''Literae confirmationis articulorum Henrico Regi antea oblatorum'' ([http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=64472 Volumina Legum II] s. 150 – 153)</ref>.
Artykuły:
* gwarantowały szlachcie zachowanie [[Przywileje szlacheckie|przywilejów]];
* określały zasady ustroju i prawa Rzeczypospolitej;
* nakazywały królowi zwoływanie sejmu walnego co dwa lata na okres 6 tygodni, a w razie nagłej potrzeby [[sejm ekstraordynaryjny|sejm nadzwyczajny]];
* zobowiązywały króla, aby na stałe miał przy swoim boku radę doradczą złożoną z szesnastu senatorów (tzw. [[Senatorowie rezydenci|senatorów rezydentów]]) składających sprawozdanie na sejmie;
* nie pozwalały na używanie tytułu dziedzicznego; król miał być wybierany tylko poprzez wolną elekcję;
* politykę wewnętrzną i zagraniczną oraz [[wypowiedzenie wojny]] poddawały kontroli sejmu;
* zabraniały królowi podejmowania istotnych decyzji politycznych bez zgody senatorów przebywających na dworze królewskim;
* narzucały zależność monarchy od praw Rzeczypospolitej, czyli od woli szlachty;
* obywatele mieli prawo do wolności wyznania (przysięga na przestrzeganie postanowień [[konfederacja warszawska (1573)|konfederacji warszawskiej]]), zobowiązano króla do zachowania ''pokoju między różnowiercami'';
* w ostatnim artykule zezwalały na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa ([[rokosz]]), w wypadku złamania przez niego przyjętych zobowiązań.
== Zobacz też ==
* [[Polska okresu wolnej elekcji]]
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
* [http://wszechnica.trybunal.gov.pl/Konstytucje%20RP_wystawa.pdf ''Konstytucje RP XVI – XX wiek'']
* [http://wszechnica.trybunal.gov.pl/Ad%20Perpetuam%20Rei%20Memoriam.pdf ''Ad perpetuam Rei memoriam... 440 rocznica ustanowienia podstaw ustrojowych Rzeczypospolitej – wspólnoty obywatelskiej Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego'']
* [http://kielakowie.pl/mediawiki/index.php?title=33_-_Polska_za_pierwszych_kr%C3%B3l%C3%B3w_elekcyjnych#Artyku.C5.82y_henrycja.C5.84skie. ''Artykuły Henrycjańskie'']
[[Kategoria:Henryk III Walezy]]
[[Kategoria:Wolna elekcja]]
| |||